Табиғат зоналары мен биіктік белдеулер.Материктердің табиғи зоналары.Өсімдік әлемі мен жануарлар.
Оқу мақсаты
8.3.4.1 Табиғат зоналары мен биіктік белдеулерінің қалыптасуын түсіндіреді
8.3.4.3 Әр материкте орналасқан ұқсас табиғат зоналар мен биіктік белдеулерді салыстырады
8.3.4.5 Өсімдік әлемі мен жануарлар дүниесін қорғау қажеттілігін дәлелдейді, қорғау жолдарын ұсынады
Табиғи зоналардың қалыптасуы Табиғат зоналар ең негізгі сыртқы факторлар қалыптастырады. Олар көп жағдайда күн жылуының таралуына (яғни географиялық ендікке) тәуелді. Тағы бір фактор - аумақтың ылғалдылығының әртүрлілігі. Жылу мен ылғалдың арақатынасы нәтижесінде әр түрлі табиғи зоналар пайда болады. Мысалы: аумаққа күн жылуы көп түссе, оның біраз ылғалдылығы жеткіліксіз (К=0,3) болса, онда шөлді аймақтар пайда болады. Әрбір зона өзіне тән климатымен, топырағымен, өсімдік және жануарлар дүниесімен ерекшеленеді. Кейде бір зонаның ішінде басқа зоналарға ұқсас жеке үлескілер де кездеседі
Биіктік белдеудің қалыптасуы Таумен жоғары көтерілген сайын белгілі биіктік (вертикаль) зоналар (белдеулер) бойынша климат жағдайларының қалыптасуы. Биіктік артқан сайын температура мен қысым азая бастайды. Белгілі бір биіктікке жеткенде ылғалдылық артады да, ең көп жауын-шашынды белдеу түзіледі, ал одан кейін ылғалдылық азая береді. Биіктік климат белдеулігімен тек климат жағдайларының ғана емес, онымен бірге су ағынының, топырақ пен өсімдік типтерінің, жануарлар дүниесінің өзгеруіне де әсерін тигізеді.
2. (а) Африка мен Оңтүстік Америка материгіндегі экваторлық орман зонасын салыстырып, кестеге жазыңыз.
Африка
Ұқсастығы
Оңтүстік Америка
(b) Суретте Анд және Гималай тауларының биіктік белдеулері берілген.
(a) Биіктік белдеулерінің санын анықтаңыз. __________________________________________
(b) Тау етегіндегі табиғат зонасын атаңыз.____________________________________________
(c) Биіктік белдеулеріндегі ұқсастықтарды жазыңыз.____________________________________ ____________________________________________________________________
(d) Биіктік белдеулеріндегі айырмашылықтарды анықтаңыз.____________________________ ________________________________________________________________________
3. Сурет бойынша талдау жасаңыз.
(a) Табиғаттағы өсімдіктердің маңызын сипаттаңыз._____________________________________
(b) Жануарлардың адам өміріндегі маңызын жазыңыз. ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
(c) Адам, жануар және өсімдік арасындағы байланысты анықтаңыз. ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
(d) Өсімдіктер мен жануарларды қорғау жолдарын ұсыныңыз. ___________________________________________________________________________________
