Жылдарға арналған Қазақстан Республикасының Табиғи ресурстарын пайдалану және қоршаған

 

2011-2014  жылдарға  арналған  Қазақстан  Республикасының  Табиғи  ресурстарын  пайдалану  және  қоршаған 
ортаның жай-күйі туралы ұлттық баяндама 
 
1
 
МАЗМҰНЫ 
 
Кіріспе……………………………………………………………………....... 
 
2 
1.
 
Негізгі деректер…………………………………………………….…..……. 
 
3 
2.
 
Атмосфералық ауа…………………………………………….….……….…. 
 
5 
3.
 
Климат…………………………………………………………….….………. 
 
11 
4.
 
Су ресурстары…………………………………………………..….………… 
 
20 
5.
 
Биоәртүрлілік………………………………………………….….………….. 
 
39 
6.
 
Жер ресурстары………………………………………………….…………... 
 
47
 
7.
 
Ауыл шаруашылығы……………………………………………….…….…. 
 
55
 
8.
 
Энергетика………………………………………………………..….………. 
 
59
 
9.
 
Көлік…………………………………………………………….………. 
 
63
 
10.
 
Қалдықтар ………………………………………………….….…….…. 
 
67
 
11.
 
Аймақтардағы қоршаған орта жағдайы.................................……….……...  72 
12.
 
Қоршаған орта және табиғи ресурстарды қорғауды 
мемлекеттік басқару …………………………………………...….……….... 
 
200
 
Қорытындылары мен ұсыныстар...................…………………..….……….. 
 
211
 
Қысқартулар тізімі………………………….………………………….….....  213 
Сілтемелер……………………………………………………….….……..…. 
 
215
 
 

 
2011-2014  жылдарға  арналған  Қазақстан  Республикасының  Табиғи  ресурстарын  пайдалану  және  қоршаған 
ортаның жай-күйі туралы ұлттық баяндама 
 
2
 
КІРІСПЕ 
 
Табиғи ресурстарды пайдалану және қоршаған 
ортаның жай-күйі туралы Ұлттық баяндама (бұдан 
әрі  –  Ұлттық  баяндама)  Қазақстан  Республикасы 
аумағындағы  нақты  экологиялық  жағдай  туралы 
халықты  жыл  сайын  ақпараттандыру  және  оны 
жақсарту 
бойынша 
қолданылған 
шаралар 
мақсатында 
құрылады. 
Ұлттық 
баяндама 
Энергетика министрлігімен дайындалды.  
 Табиғи ресурстарды пайдалану және қоршаған 
ортаның жай-күйі туралы ұлттық баяндамада келесі 
деректер  көрініс  табады:1)  табиғи  ресурстар  және 
қоршаған 
ортаның 
сапалық 
және 
сандық 
сипаттамасы туралы; 2) негізгі қоғамдық-маңызды 
экологиялық проблемалармен қоса қоршаған ортаға 
антропогендік  әсер  ету  туралы;  3)  аймақтардағы  
экологиялық жағдай туралы; 4)  табиғи ресурстарды 
пайдалану  және  қоршаған  орта  саласындағы 
мемлекеттік саясатты жүзеге асыру туралы. 
Ұлттық  баяндаманы  құру  үшін  ақпаратты 
мемлекеттік  және  жергілікті  атқарушы  органдар 
өкілдері ұсынды.  
Ұлттық баяндамада қоршаған орта жағдайы мен 
әлеуметтік-экономикалық 
даму 
көрсеткіштері 
арасындағы 
өзара 
байланысты 
сипаттайтын 
көрсеткіштер  маңызы  ұсынылды.  Көрсеткіштерді 
таңдау  әлемдік  үздік  тәжірибемен  және  БҰҰ  ЕЭК 
және  ЭЫДҰ  беделді  халықаралық  ұйымдардың 
ұсыныстарымен белгіленген. 
 
Көрсеткіштер топтар бойынша ұсынылды: 
1) атмосфералық ауа; 
2) климаттың өзгеруі; 
3) су ресурстары; 
4) биоәртүрлілік; 
5) жер ресурстары; 
6) ауыл шаруашылығы; 
7) энергетика; 
8) көлік; 
9) қалдықтар. 
Ұлттық  баяндаманың  интербелсенді  нұсқасы 
www.ecodoklad.kz
  интернет  ресурсына  үш  тілде: 
мемлекеттік,  орыс  және  ағылшын  тілдерінде 
ұсынылды.  
Ұлттық  баяндама  үшін  деректерді  жүйелеу 
және  жалпылау  бойынша  жұмыстар  Қазақстан 
Республикасы  Энергетика  министрлігі  «қоршаған 
ортаны 
қорғаудың 
ақпараттық-талдау        
орталығы»  шаруашылық  жүргізу  құқығындағы 
республикалық 
мемлекеттік 
кәсіпорнымен 
жүргізіледі. 
Ұлттық  баяндаманың  өзекті  құрылымын  құру 
және  ақпаратты  ұсыну  тәртібін  әзірлеу  үшін 
Қазақстан  Республикасы  Энергетика  министрінің 
2015  жылдың  27  қаңтарындағы  №43  бұйрығымен 
Ведомствоаралық жұмыс тобы құрылды. 
 
 
 

 
2011-2014  жылдарға  арналған  Қазақстан  Республикасының  Табиғи  ресурстарын  пайдалану  және  қоршаған 
ортаның жай-күйі туралы ұлттық баяндама 
 
3
 
1 БӨЛІМ. НЕГІЗГІ ДЕРЕКТЕР
Қысқаша 
жалпы 
географиялық 
сипаттама. Қазақстан Еуропа және Азия сияқты 
екі 
континенттің 
тоғысында, 
Еуразия 
құрылығының  тереңінде  және  әлемдік  мұхиттан 
көптеген шақырым алыс орналасқан. Астанасы – 
Астана  қаласы.  Әкімшілік  бөлігі  –  14  облыс, 
республикалық маңызды 2 қаласы бар. 
 
 
 
1.1 сурет – Қазақстан картасы (ақпарат көзі: ҚР Ұлттық атласы) 
 
Аумақтың  жалпы  көлемі  мың  шаршы  шақ: 
2724,9  оның  ішінде  жер  категориясының  үлес 
салмағы %: ауыл шаруашылық негізде – 34,3, елді 
мекендер жері, өнеркәсіп, көлік, байланыс жерлері 
– 8,7, орман қоры жері - 8,5, қорғаныс және басқа да 
ауыл  шаруашылығындағы  емес  маңыздағы  –  5,1, 
ерекше  қорғалатын  аумақ  жерлері  –  2,1,  су  қоры 
жерлері  –  1,5,  резервтік  қордағы  жерлер  –  39,8 
[1.01.С.59]. 
Республика  шекарасының  ұзындығы,  шақ: 
13394, оның ішінде Ресей Федерациясымен – 7591, 
Өзбекстан 
Республикасымен 
– 
2354, 
Түрікменстанмен – 426, Қырғыз Республикасымен 
–  1241,  Қытай  халық  республикасымен  –  1782. 
Оңтүстік-батыста 
Каспий 
теңізі 
суларымен 
ұласады.    Құрлық  шекараның  жалпы  ұзындығы 
11,6 мың шақ. жуықты ал, теңіз шекарасы 600 шақ. 
құрайды [1.02]. 
Ең ірі көлдер, мың шаршы шақ: Каспий теңізі – 
374, Арал теңізі (Орта Азия) – 41, Балқаш – 18,2. 
Ең ұзын өзендер, шақ: Ертіс – 4 248, республика 
ішіндегі ұзындығы – 1698; Есіл – 2 450,  республика 
ішіндегі  ұзындығы  –  1 400;  Жайық  –  2 428, 
республика ішіндегі ұзындығы – 1 082; Сырдария – 
2 219, республика ішіндегі ұзындығы – 1 400. 
Республика  аумағында  85 022  өзендер  мен 
уақытша су ағыстары ағып өтеді. 
Ең  ірі  тау  сілемдері,  м:  Хан  Тәңірі  шыңы 
(Сарыжаз  жотасы)  –  6995,  БГҚ  100  жыл  шыңы 
(Меридианал  жотасы)  –  6 276,  Талғар  шыңы  (Іле 
Алатауы) 4 979, Ишанбұлақ тауы (Күнгей Алатау) – 
4 653,  Бесбасқан  (Жетісу  Алатауы)  –  4 622, 
Металлург  тауы  (Іле  Алатауы)  –  4 600,  Мұзтау 
шыңы  (Алтай  таулары,  Катын  жотасы)  –  4 506, 
Манас шыңы (Талас жотасы) – 4 482, Ашутор тауы 
(Теріскей  Алатау)  –  4 427,  Мұзтау  (Жетісу 
Алатауы) – 4 370, Комсомол шыңы (Іле      Алатауы) 
– 4 353. 
Шекарада  қаңтардағы  орташа  температура  -19 
дан    -4°C- қа дейін, шілдедегі орташа температура 
+19 дан  +26°С-қа дейін. Қыста температура -45°С 
қа  төмендесе   ал,  жазда  +45°С  қа  дейін  көтеріледі 
[4]. 
Аумағы  бойынша  ең  ірі  облыс  –  Қарағанды  – 
428 мың. шаршы шақ. 
Халық  саны  бойынша  ең  ірі  қала  –  Алматы  – 
1 642,3 мың адам. 
Әлеуметтік-экономикалық деректер 
Халықтың  тығыздығы  –  6,4  адам  1  шаршы  2 
шақ. 
2015  жылдың  1-ші  қаңтарындағы  халықтың 
саны – 17 417,7 мың адам. Халық санының табиғи 
өсуі – 14,19 промилде 1 000 адамға. 
 
 
 
 

 
2011-2014  жылдарға  арналған  Қазақстан  Республикасының  Табиғи  ресурстарын  пайдалану  және  қоршаған 
ортаның жай-күйі туралы ұлттық баяндама 
 
4
 
 
 
1.1
 
-кесте. Негізгі экономикалық көрсеткіштер:    
 
Көрсеткіштер 
жылдар 
2011 
2012 
2013 
2014 
Ағымдағы бағадағы ЖӨӨ, млн. теңге 
27 571 889,0 
30 346 958,2 
35 275 53,3 
38 711 903,9 
Ағымдағы бағадағы ЖӨӨ, АҚШ 
млн.доллары 
188 050,0 
203 520,6 
231 875,1 
2017 874,3 
Халықтың жан басына шаққандағы ЖӨӨ, 
млн. теңге 
1 665,1 
1 807,0 
2 070,7 
2 258,1 
Халықтың жан басына шаққандағы ЖӨӨ, 
АҚШ млн.доллары 
11 356,6 
12 120,5 
13 611,5 
12 601,7 
 
1.2
 
-кесте.  ЖӨӨ% салалық құрылымы [2.4. С.24]:   
 
Салалар 
жылдар 
2011 
2012 
2013 
2014 
Ауыл шаруашылығы 
5,0 
4,3 
4,6 
4,4 
Өнеркәсіп 
31,6 
30,8 
29,4 
27,9 
Құрылыс 
6,6 
6,3 
5,8 
6,0 
Сауда 
13,8 
15,2 
16,0 
16,1 
Көлік және қоймалау 
7,0 
7,5 
7,3 
8,1 
Ақпарат және байланыс 
2,6 
2,6 
2,4 
2,6 
Басқа да қызметтер² 
33,4 
33,3 
34,5 
34,9 
¹ Таза салықты қоса алғанда және қаржылық аралықтағы жанама өлшеуіш қызметтер 
² Таза салықты қоса алғанда 
 
Электроэнергияны  өндіру,  млн.  кВт/сағ.  –  94 
643,2.  Жылу  энергиясын  өндіру,  мың.  Гкал  – 
81 116,4  [1.03.С.33].  Көлік  құралдарының  болуы 
4 533,8 оның ішінде: жеңіл көліктер – 4 000,1 (оның 
ішінде жеке тұлғаларда – 3 797,0) автобустар –99,0 
(оның ішінде жеке тұлғаларда – 57,8), жүк көліктері 
–  434,8  (оның  ішінде  жеке  тұлғаларда  – 
259,7)
 
[1.03.С.38]. 
 
1.3- кесте. Табиғатты қорғау қызметінің шығындары (мың теңге) 
 
Табиғатты қорғаудың қызмет түрлері 
жылдар 
2011 
2012 
2013 
2014 
Барлығы, 
оның ішінде: 
185 567 782,3 
196 458 926,7 
218 908 687,3 
243 063 407,0 
атмосфера ауасын қорғау және климаттың 
өзгеру проблемалары 
53 464 063,5 
58 841 143,4 
67 443 567,1 
65 578 832,0 
ағын суларды тазарту 
41 832 402,8 
55 938 336,7 
74 467 328,4 
83 954 146,0 
қалдықтармен жұмыс 
48 053 740,2 
42 276 896,4 
42 582 703,0 
55 901 165,0 
жер қойнауын, жер асты және жер үсті 
суларын қорғау және қалпына келтіру 
33 133 041,9 
 24 243 902,7 
26 995 984,4 
26 289 530,0 
шуыл мен діріл әсерін төмендету 
79 793,2 
22 151,6 
17 331,8 
18 079,0 
биоәртүрлілікті және тіршілік ету ортасын 
сақтау 
1 332 319,6 
1 254 731,6 
674 498,4 
1 750 467,0 
радиациялық қауіпсіздік 
471 873,8 
871 016,9 
594 413,4 
788 198,0 
зерттеу жұмыстары 
4 265 486,0 
7 834 775,7 
3 138 127,0 
4 095 701,0 
табиғатты қорғау қызметінің басқа да 
бағыттары 
2 935 061,3 
5 175 971,7 
2 994 733,8 
4 687 289,0 
 
 

 
2011-2014  жылдарға  арналған  Қазақстан  Республикасының  Табиғи  ресурстарын  пайдалану  және  қоршаған 
ортаның жай-күйі туралы ұлттық баяндама 
 
5
 
 
 
2.1. АТМОСФЕРАЛЫҚ АУАҒА ЛАСТАҒЫШ ЗАТТАРДЫҢ ШЫҒАРЫНДЫЛАРЫ  
 
 
 
 
Атмосфералық  ауаның  негізгі  ластағыш 
көздері 
Қазақстан  Республикасының  атмосфералық 
ауасының  ең  ірі  ластағыш  көздеріне  жылу 
энергетика кәсіпорындары, түсті металлургия, қара 
металлургия,  мұнай-газ  кешені  жатады.  Сонымен 
қатар,  Қазақстан  Республикасы  атмосфералық 
ауаның  жағдайына  автокөліктер  кері  ықпал  етеді. 
ЖӨӨ-нің 
өсуіне 
қарамастан 
стационарлы 
көздерден 
шығарылатын 
шығарындылардың 
жалпы  көлемінің  төмендеу  үрдісі  байқалады,        
кесте- 2.1.  
2010-2014  жылдар  кезеңінде  республикада 
атмосфералық 
ауаға 
ластағыш 
заттар 
шығарындыларының 
негізгі 
үлесін 
күкірт 
ангидриді мен көміртегі оксиді құрайды.  
Статистикалық  деректер  бойынша  2014  жылы 
атмосфералық 
ауаға 
ластағыш 
заттардың 
стационарлы  көздерінің  шығарындылары  2  256,7 
мың  тоннаны  құрады  және  өткен  жылмен 
салыстырғанда 
олардың 
деңгейі 
1,2 
%-ға 
төмендеген.  
Ластағыш  заттардың  негізгі  көлемі  Павлодар 
(610,2  мың  тонна),  Қарағанды  (603,6  мың  тонна) 
және  Шығыс  Қазақстан  (129,6  мың  тонна) 
облыстарында құралған, 2.2-кесте  
 
2 БӨЛІМ 
АТМОСФЕРАЛЫҚ 
АУА 

 
2011-2014  жылдарға  арналған  Қазақстан  Республикасының  Табиғи  ресурстарын  пайдалану  және  қоршаған 
ортаның жай-күйі туралы ұлттық баяндама 
 
6
 
 
2.1-кесте. Атмосфераға шығарылатын ластағыш заттардың ең көп тараған шығарындылары 
 
Ластағыш заттар 
2010 
2011 
2012 
2013 
2014 
барлығы, мың тонна 
2 226,5 
2 346,2 
2 384,3 
2 282,7 
2 256,7 
олардың ішінде: 
 
 
 
 
 
күкірт ангидриді 
723,6 
774,2 
769,6 
729,2 
729,1 
көміртегі оксиді  
401,1 
445,1 
446,2 
457,8 
478,8 
азот оксидтері  
215,6 
232,7 
249,4 
250,2 
256,5 
көмірсутектер (органикалық 
қоспалардың ұшпалы заттарсыз) 
132,1 
137,6 
170,5 
96,1 
62,0 
ұшпалы органикалық қоспалар  
49,7 
53,4 
58,1 
92,0 
114,4 
 
2.2-кесте. Атмосфералық ауаға ластағыш заттардың стационарлы көздер шығарындылары  
 
Әкімдік бірліктері 
2010 
2011 
2012 
2013 
2014 
Қазақстан Республикасы 
2 226,5 
2 346,2 
2 384,3 
2 282,7 
2 256,7 
Ақмола  
72,9 
77,8 
105,7 
83,8 
84,6 
Ақтөбе  
125,3 
119,7 
123,9 
125,4 
121,8 
Алматы 
74,7 
73,4 
64,2 
68,4 
51,6 
Атырау 
97,8 
107,3 
133,1 
138,4 
109,1 
Батыс Қазақстан  
58,1 
56,0 
62,1 
60,4 
44,7 
Жамбыл 
19,3 
25,0 
40,7 
33,6 
38,2 
Қарағанды  
661,2 
691,3 
641,4 
572,6 
603,6 
Қостанай  
114,5 
109,4 
100,6 
115,4 
103,8 
Қызылорда  
29,0 
31,9 
31,1 
31,3 
30,8 
Маңғыстау  
68,6 
75,8 
64,2 
77,5 
88,3 
Оңтүстік Қазақстан  
40,7 
47,1 
48,6 
56,3 
59,9 
Павлодар 
572,5 
632,2 
676,0 
650,4 
610,2 
Солтүстік Қазақстан  
77,8 
77,0 
75,7 
71,4 
71,9 
Шығыс Қазақстан  
147,0 
147,2 
140,0 
124,9 
129,6 
Астана қ. 
56,1 
63,5 
64,9 
60,5 
65,1 
Алматы қ. 
11,0 
11,6 
12,1 
12,4 
43,5 
 
2014 
жылы 
ластағыштардың 
барлық 
стационарлы  көздерінен  шығатын  ластағыш 
заттардың  92,9%  республика  кәсіпорындарымен 
ауланды және залалсыздандырылды.  
2014  жылы  республиканың  ауа  бассейніне 
қорғасын  және  оның  қоспалары  699,4  тонна, 
марганец  және  оның  қоспалары  –  85,1  тонна,  мыс 
оксиді – 332,6 тонна, күкірт қышқылы – 406,9 тонна, 
күшәла – 87,7 тонна, хлор – 42,7 тонна, сынап – 200 
килограмм 
сияқты  спецификалық 
ластағыш         
заттар түскен.  
Қазақстан  Республикасы  Ұлттық  экономика 
министрлігі  Тұтынушылардың  құқығын  қорғау 
комитетінің  деректері  бойынша  (санитарлық-
эпидемиологиялық ахуал бойынша уәкілетті орган) 
2011  жылы  республикада  ұйымдастырылған 
шығарындылар  көздері  бар  объектілердің  саны 
1472-ні құрады, олардың ішінде 975 немесе 66,2 %-
ы  (2010  ж.  –  1357  немесе  91,1  %)  тексерумен 
қамтылды. 
Нормативті 
өлшемдерге 
сәйкес 
келетін 
санитарлық-қорғау  аймақтары  бар  объектілердің 
саны 1444 немесе 98 % (2010 ж. - 1459 немесе 97,9 
%). Республикалық көрсеткіштерден төмен Шығыс-
Қазақстан  облысында  –  86,2%  және  Алматы 
қаласында 94%-ы анықталады.  
Санитарлық-эпидемиологиялық 
қызмет 
барлығы 2011 жылы 62989 (2010 ж. - 36932 сынама) 
атмосфералық  ауа  сынамасын  алған,  олардың 
ішінде ШЖК-дан асатын 3486 немесе 5,5 % -ы (2011 
ж. -  4,2%). 
Ауа бассейнінің басты ластағыш көздері жылу 
энергиялы  өнеркәсіп  кәсіпорындары,  автокөлік 
отындарының  жану  өнімдерінің  шығарындылары 
болып  табылатын  неғұрлым  ластанған  қалалар: 
Астана - 20,6 % (2010 ж. - 18,6 %), Қарағанды - 29,9 
% (2010 ж. – 14,8 %), Павлодар 11,9 % (2010ж. -11,9 
%), Теміртау - 11,0 % (2010 ж. - 22,2 %).  
2012  жылы  республикада  атмосфералық  ауаға 
ұйымдастырылған  шығарындылар  бар  1425  нысан 
бақылауда  болды,  олардың  ішінде  тексерумен 
қамтылғаны  –  1061  немесе  74,4  %  (2011  ж.  –  975 
немесе  66,2  %).  Нормативті  өлшемдерге  сәйкес 
келетін 
санитарлық-қорғау 
аймақтары 
бар 
объектілердің  саны  1342  немесе  94,1  %  (2011 ж.  - 
1444 немесе 98%). Республикалық көрсеткіштерден 
төмен Шығыс-Қазақстан облысында – 86,2% және 
Солтүстік-Қазақстан 
облысында 
– 
87,7%, 
Қарағанды  облысында  –  94,1%  және  Алматы 
қаласында – 94,2% анықталады.  
Санитарлық-эпидемиологиялық 
қызмет 
барлығы  2012  жылы  52251  (2011  ж.  -  62989) 
атмосфералық  ауа  сынамасын  алған,  олардың 
ішінде  ШЖК-тан  асатын  1855  немесе  3,5  %                        
(2011 ж. -  5,5%). 
Неғұрлым  ластанған  қалалар:  Астана  -  21,3  % 
(2010 ж.  - 20,6 %), Қарағанды  – 12,4 % (2011 ж. – 
29,9  %),  Қызылорда  32,4  %  (2011ж.  -29,2  %), 

 
2011-2014  жылдарға  арналған  Қазақстан  Республикасының  Табиғи  ресурстарын  пайдалану  және  қоршаған 
ортаның жай-күйі туралы ұлттық баяндама 
 
7
 
Жезқазған - 10 % (2011ж. – 8,0 %), Теміртау - 16,0 
% (2011 ж. –11,0 %).  
2013  жылы  ұйымдастырылған  шығырындылар 
көзі  бар  объектілердің  саны  1415-ті  құрады, 
олардың ішінде 957 немесе 67,6 % (2013 ж. –74,4 %) 
тексерумен  қамтылды.  Атмосфералық  ауаның  217 
085 сынамасынан гигиеналық нормативтерге сәйкес 
болмағаны - 1950 сынама немесе 3,1 % (2012 ж. - 3,5 
%).  Сынамаларда  ШЖК  көрсеткіштері  орташа 
республикалық  деңгейден  жоғары  болғандығы 
анықталғандар: Астана қ.–8,9 %, Алматы қ.-  9,4 %. 
Қызылорда  облысы  –  10,1%  және  Қарағанды 
облысы  –  12,3  %.  Атмосфералық    ауаның 
ластануының  жоғары  көрсеткіштері  Қарағанды 
қаласында – (24,0 %), Теміртау қаласында (11,5%), 
Балқаш қаласында (7,0 %) орын алуда.  
Санитарлық-эпидемиологиялық 
қызметтің 
аймақтық зертханалық орталықтарымен 2013 жылы 
40  заттарға  дейін  немесе  28,6%  оның  ішінде,  1-2 
сыныптағы қауіптілік – 22 (55%) анықталды.   
2014  жылы  ұйымдастырылған  шығырындылар 
көзі  бар  объектілердің  саны  1545-ті  құрады, 
олардың ішінде 684 немесе 44,3 % (2013 ж. –67,6 %) 
тексерумен  қамтылды.  Атмосфералық  ауаның  217 
085 сынамасынан гигиеналық нормативтерге сәйкес 
болмағаны - 1914 сынама немесе 3,1 % (2013 ж. - 3,1 
%). 
Сынамаларда  ШЖК  көрсеткіштері  орташа 
республикалық  деңгейден  жоғары  болғандығы 
анықталғандар:  Қызылорда  облысында  –  12,0  %, 
Қарағанды  облысында  –  9,4  %,  Шығыс-Қазақстан 
облысында  -    6,0  %,  Ақтөбе  облысында  –  3,4%, 
Алматы қаласында – 3,1% анықталды. 
Санитарлық-эпидемиологиялық 
қызметтің 
аймақтық зертханалық орталықтарымен 2013 жылы 
40  заттарға  дейін  немесе  28,6%  оның  ішінде,  1-2 
сыныптағы қауіптілік – 22 (55%) анықталды.   
 
2.2 АТМОСФЕРАЛЫҚ АУАНЫҢ МЕМЛЕКЕТТІК МОНИТОРИНГІ 
 
2011-2012  жылдары  Қазақстан  Республикасы 
территориясының  атмосфералық  ауа  жағдайын 
бақылау «Қазгидромет» РМК 28 елді мекендердегі 
78 
бақылау 
бекеттерінде, 
оның 
ішінде 
республиканың  26  елді  мекенінде  қол  күшімен 
жұмыс  істейтін  56  бекет,  2013  жылы  – 
республиканың  34  елді  мекеніндегі  104  бақылау 
бекетінде,  оның  ішінде  56  стационарлы  бекетте, 
2014  жылы  республиканың  37  елді  мекенінде  114 
бақылау  бекетінде,  оның  ішінде  56  стационарлы 
бекетте: Ақтау (1), Ақтөбе (3), Алматы (5), Астана 
(4),  Атырау  (2),  Балқаш  (3),  Жезқазған  (2), 
Қарағанды  (4),  Көкшетау  (1),  Қостанай  (2), 
Қызылорда  (1),  Риддер  (2),  Павлодар  (2), 
Петропавловск  (2),  Семей  (2),  Талдықорған  (1), 
Тараз (4), Теміртау (3), Өскемен (5), Шымкент (4), 
Екібастұз (1), Арнайы экономикалық аймақ (АЭА) 
Морпорт–Ақтау  (1)  және  Глубокое  кентінде  (1) 
және  58  бақылаудың  автоматты  бекеттерінде: 
Астана (3), «Бурабай» ФМКС (1), Щучье (1), Щучье 
санаторийі (1), «Бурабай» МҰТП (1), Көкшетау (1), 
Алматы (11), Талдықорған (1), Ақтөбе (2), Атырау 
(1), Құлсары (1), Өскемен (2), Риддер (1), Семей (1), 
Зыряновск  (1),  Тараз  (1),  Орал  (3),  Ақсай  (1), 
Қарағанды  (1),  Теміртау  (1),  Қызылорда  (2), 
Төретам к. (1), Ақай к. (1), Қостанай (2), Рудный (2), 
Арқалық (2), Жетіқара (2), Лисаковск (2), Жаңаөзен 
(2),  Павлодар  (2),  Екібастұз  (1),  Ақсу  (1), 
Петропавловск (1), Түркістан (1). 
 
 
 
2.1. Қазақстан Республикасы аумағындағы атмосфералық ауа жағдайын 
бақылайтын елді мекендер 
 
Атмосфералық  ауаның  ластануын  тексеру 
кезінде  келесі  қоспалар  анықталады:  қалқыма 
заттар, қалқыма бөлшектер, РМ-10, күкірт диоксиді, 
суда  еритін  сульфаттар,  көміртегі  диоксиді,  азот 

 
2011-2014  жылдарға  арналған  Қазақстан  Республикасының  Табиғи  ресурстарын  пайдалану  және  қоршаған 
ортаның жай-күйі туралы ұлттық баяндама 
 
8
 
диоксиді,  азот  оксиді,  озон,  күкіртті  сутек, 
көмірсутектердің  қосындысы,  фенол,  фторлы 
сутегі, хлор, хлорлы сутегі, аммиак, метан, метанды 
емес 
көмірсутектер, 
күкірт 
қышқылы, 
формальдегид, 
күшәланың 
(мышьяк) 
бейорганикалық  қосындылары,  кадмий,  қорғасын, 
мырыш, хром, мыс.  
Атмосфераның  ластану  деңгейі  атмосфераның 
кешенді  ластану индексінің (АЛИ
5
) мәні бойынша 
бағаланды,  шекті  жол  берілетін  концентраттар 
(ШЖК) 
мәндерінің 
ең 
жоғары 
болып 
мөлшерленетін  бес  зат  бойынша  олардың 
сыныптағы  қауіптілігін  ескере  отырып  есептелді, 
сонымен қатар ШЖК артуы бойынша да бағаланды.  
Қазақстан 
қалаларының 
атмосфералық 
ауасында зиянды заттардың мөлшері жоғары болып 
қала береді.  
2011 жылы ластанған қалаларға (АЛИ5 ≥ 5) 10 
қала  жатқызылды,  оның  ішінде  ауаның  ластану 
деңгейі  жоғары  (АЛИ5  ≥  5)  –  7  қала:  Шымкент, 
Теміртау,  Алматы,  Өскемен,  Қарағанды,  Тараз, 
Жезқазған.  Ауаның  ластануының  ең  жоғары 
деңгейі  2011  жылы  Шымкент  қаласында  (АЛИ5  – 
13,3)  анықталды  (1-кесте).  Атмосфералық  ауаның 
ластануының  экстрималды  жоғары  болу  жағдайы 
республика аумағында тіркелген жоқ.  
2012 жылы ластанған қалаларға (АЛИ5 ≥ 5) 11 
қала  жатқызылды,  оның  ішінде  ауаның  ластану 
деңгейі  жоғары  (АЛИ5  ≥  7)  –  8  қала:  Алматы, 
Қызылорда, 
Шымкент, 
Теміртау, 
Өскемен, 
Қарағанды, Тараз, Жезқазған. Ауаның ластануының 
ең  жоғары  деңгейі  2012  жылы  Алматы  қаласында 
(АЛИ 5 – 10,5) анықталды. Қазақстан Республикасы 
аумағында  2012  жылы  атмосфералық  ауаның 
жоғары ластануының (ЖЛ) 4 жағдайы анықталды: 
Алматы  қаласында  1  ЖЛ  жағдайы,  Қарағанды 
облысының Балқаш қаласында 3 ЖЛ жағдайы. 
2013  жылы  ластанған  қалаларға  (АЛИ5  ≥  5)  9 
қала  жатқызылды,  оның  ішінде  ауаның  ластану 
деңгейі  жоғары  (АЛИ5  ≥  7)  –  6  қала:  Алматы, 
Қызылорда, Шымкент, Өскемен, Тараз, Қарағанды. 
Ауаның  ластануының  ең  жоғары  деңгейі  2013 
жылы  Алматы  қаласында    (АЛИ  5  –  11,5) 
анықталды. 
2014  жылғы  есептеулер  бойынша  ауаның 
ластану  деңгейі  жоғары  (АЛИ5  –  7-13)  –  7  қала: 
Жезқазған,  Қарағанды,  Теміртау,  Лисаковск, 
Алматы, Өскемен, Шымкент анықталды.