Бейімделу – индивидтің қоршаған орта жағдайларына белсенді түрде ыңғайлану процесі.
Бейімделу – индивидтің қоршаған орта жағдайларына белсенді түрде ыңғайлану процесі.
Мақсаты – оқушылардың бір-бірімен, мұғалімдермен, жаңа оқу жағдайларымен, мектеппен және мектеп ережелерімен танысуына көмектесу.
Міндеті – бейімделудің табиғи процесін неғұрлым қарқынды ету.
эмоционалдық оқушы;
тым әсерленгіштік қасиетке ие;
жұмыс қабілеттілігі төмен;
тез шаршайды;
зейіні орнықсыз;
тәртібі сыртқы жағдайларға байланысты;
үлкендерге тәуелді.
Ол қандай қиындықтармен бетпе-бет келеді:
мектепте жаңа талаптар қойылады: назар салып тыңдау, алаңдамау, белгіленген тәртіп пен ережелерге бағыну;
құрдастарымен жаңа қатынастарға енеді: толқи бастайды, барлық балалар сияқты оқи ала ма, балалар онымен достаса ма, оны сөзбен немесе әрекеттермен ренжітпей ме деген мәселелер алаңдатады.
ата-аналар тарапынан жаңа талаптар пайда болады: күн тәртібінің өзгеруі, өзіндік мінез-құлқының пайда болуы, өзіне-өзі қызмет көрсету жөніндегі тапсырмаларды орындау;
Сатылары
I – бағдарлық, жаңа ықпал кешеніне жауап ретінде қызу реакция мен іс жүзінде ағзаның барлық жүйелерінің айтарлықтай шеиеленісі бас көтереді. «Физиологиялық дауыл» екі-үш аптаға созылады.
III – салыстырмалы түрде орнықты бейімделу сатысы, ағза шиеленіске жауап қатудың барлық жүйелердің аз жүктемесін талап ететін неғұрлым қолайлы нұсқаларын табады.
II – орнықсыз бейімделу, ағза бұл ықпалға реакцияның қандай да бір ұтымды нұсқаларын табады. Бұл сатыда «бейімделу бағасы» төмендейді.
Үш сатының ұзақтығы – 6–8 апта шамасында, яғни оқу жылының 1-ші тоқсаны, ең күрделісі – 1–4 апталар.Бейімделудің табыстылығына жүйелі оқытуды бастағандағы жасы да әсер етеді. Алты жастағы баланы жеті жастағыдан алшақтататын жас оның физикалық және психикалық дамуы үшін маңызды. Мектепке барудың тиімді жасы 6 жас емес (1 қыркүйекке), 6,5 жас. Дәл осы жаста (6-дан 7 жасқа дейін) мінез-құлық реттілігі дамиды, әлеуметтік нормалар мен талаптарға бағдар қалыптасады, логикалық ойлау негіздері қаланады, әрекеттің ішкі жоспары жасалады.
Алты жастағы балалар негізінен жеті жастағыларға қарағанда ұзақ бейімделеді. Оларда ағзаның барлық жүйесінің неғұрлым жоғары шиеленісі, жұмысқа қабілеттіліктің төмендігі мен орнықсыздығы байқалады. Сондай-ақ биологиялық және паспорттық жастағы жеке айырмашылықты да есепке алу керек, ол 0,5–1,5 жасты құрауы мүмкін.
Қолайлы түрде бейімделу үшін ағза жетілудің белгілі бір деңгейіне жетуге тиіс, бұлшық еттер мен жүйке процесінің нақты күші, ақыл-ой мен физикалық күштерге төзімділік болуы керек, зейінді, жадыны, көңіл бөлу қабілетін және т. б. қамтамасыз ететін физиологиялық тетіктер қалыптасуға тиіс. Сондықтан балаларды бірінші сыныпқа қабылдау баланың оқуға дайындығы туралы психологиялық-медициналық-педагогикалық комиссия (консультациялар) қорытындысы негізінде жүзеге асырылады.
Мектептегі дезадаптация-бұл баланың мектептегі оқу жағдайына бейімделуінің бұзылуы.Дезадаптация баяу, дерлік байқалмай, ұзаққа созылуы мүмкін, дамудың кешеуілдеуіне, теріс көзқарастардың қалыптасуына, мазасыздықтың жоғарылауына әкелуі мүмкін. Немесе бала жаңа жағдайға мүлдем бейімделмеген кезде тез және өткір көрінуі мүмкін.
шаршаудың жоғарылауы, өнімділіктің төмендеуі;
бала салмағын жоғалтады, тәбетін жоғалтады, нашар ұйықтайды, әл-ауқатына шағымданады, жиі ауырады;
балаға бұрын тән емес әдеттер пайда болады (тырнақтарды, қаламдарды немесе қарындаштарды кеміреді), обсессивті қозғалыстар немесе тиктер пайда болуы мүмкін (көбінесе көздерін жыпылықтайды, тербеліп, жөтеліп, кекіре бастайды);
ұйқының бұзылуы мүмкін;
бала шашыраңқы болады, заттары мен оқу құралдарын ұмытады;
мектепте өзін ұстайды
көңіл-күйге айналады, кейбір тежелулер немесе керісінше моторлық мазасыздық пайда болуы мүмкін;
бала оқу материалын әрең меңгереді, сабаққа көп уақыт жұмсайды;
бала мектепке барудан қорқады немесе мүлдем бас тартады.
Мектептегі дезадаптацияның белгілері:
Қабылдау мектептегі дезадаптацияның бірнеше түрін ажырату:Барлық пәндер бойынша нашар оқиды.Мүмкін себептері: баланың интеллектуалды және психомоторлық дамуының жеткіліксіздігі.
Не істеу керек: психологтың көмегімен балада қандай танымдық процестер мен оқу дағдылары қалыптаспағанын анықтап, барлық күш-жігерді осы процестерді дамытуға бағыттау керек.Өз мінез-құлқын басқара алмау (шу шығарады, сабақта сөйлеседі, шашыраңқы, алаңдатады, мектепте белгіленген мінез-құлық ережелерін орындай алмайды).
Не істеу: ең алдымен, баламен отбасылық қарым-қатынас тәсілдерін өзгертіңіз, оның өзін-өзі бақылау дағдыларын қалыптастыра бастаңыз. Бұл жағдайда ережелер бойынша ойындар жақсы көмектеседі, олар ойын жағдайындағы балаға қатаң ережелер бойынша әрекет ету дағдыларын алуға көмектеседі. Бұл кез-келген ойын болуы мүмкін, белгіленген ережелермен, мысал ретінде мен шахмат пен футболды келтіремін.Ол мектеп өмірінің қарқынына ене алмайды (күннің соңында қатты шаршайды, үй тапсырмасын орындауға үлгермейді, мектепке кешігіп келеді, сабақта үнемі сыныптан артта қалады).
Мүмкін себептер: көбінесе ата-аналар немесе чур арқылы баланы бақылайтын немесе керісінше мүлдем бақыламайтын дұрыс емес тәрбие, қазір сәнді "тыйым салынбаған ата-ана".
Мүмкін себептері: баланың физикалық әлсіреуі, жиі ауыратын бала, жүйке жүйесінің астениялық (әлсіз) түрі бар бала.
Не істеу: баланың жеке ерекшеліктерін ескере отырып, режимді қайта құру, қосымша мектептен тыс сабақтардан біраз уақытқа бас тартуға, баланың күндізгі ұйқысын қалпына келтіруге, педиатр дәрігерінің ұсынысы бойынша қалпына келтіру және қатайту шараларын жүргізуге болады.