репеллент жануарларды қорқыту үшін, аттрактанттар

ғимараттарды түтіндету үшін қолданылады. Бір жағынан пестицидтер(әрекеттеуші немесе 

әрекеті бастаушы заттар) табиғи немесе көбінесе синтетикалық заттар. Кейбір 

пестицидтер өзінің әрекетін газ немесе бу тәрізді жағдайда (фумиганттар) көрсетеді, кейде 

пестицидтерге  қолдану кезінде айналатын немесе тірі ағзаға түскеннен кейін өзінің әсерін 

байқататын заттар пропестицидтер қолданады.  

Химиялық құрылымына байланысты пестицидтерді көп жағдайда бірнеше үлкен топтарға 

бөліп қарастырады: хлорорганикалық қосылыстар, фосфорорганикалық қосылыстар, 

карбаматтардың туындылары, хлорфенолсиқышқылдарының туындылары, пиретроидтар. 

Химиялық табиғатынан мүлдем басқа пестицидтер де бар мысалы, алмастырылған 

мемлекеттерде бұндай пестицидтерді қолданудан бас тартып, оларды жаңа және қауіпсіз 

түрлерімен алмастыруда.  

Адамзат өркениеті технологиялық революция жылдарында табиғатта қарапайым 

жағдайларда бұзылмайтын қосылыстарды ойлап тапты. Ол алуан түрлі синтетикалық  

полимерлер, бояғыштар, пестицидтер, фармацевтикалық препараттар, жуғыш заттар,т.б. 

Бұл заттар ксенобиотиктер микроқоспалар деңгейіндегі биологиялық белсенді болып 

табылады. Ксенобиотиктердің көпшілігі токсинді және мутагенді, канцерогенді, 

аллергенді және тератогенді белсенділікті танытады.Олардың толықтай ыдырауына 

ғасырлар керек. Осының нәтижесінде қазіргі уақытта актуальді мәселелердің бірі 

ксенобиотиктердің утилизациясына микроағзалардың бұзылу қабілетін қолдану жатады  

Анаэробты жағдайда ксенобиотиктердің биодеградациясы тотықсыздану трансформация 

реакциясының көмегімен өтуі мүмкін. Мысалы, нитротоптың  аминотопқа өтуі, 

дегалогендеудің қалпына келуі,қаныққан екілік және үштік байланыстар, альдегидтер мен 

кетондардың белгілі бір спирттерге қалпына келуі, сульфоксидтің сульфидке 

айналуы.Бөтен заттар (ксенобиотиктер) адам мен жануарлардың ағзасына түсіп, әр түрлі 

биотрансформациясына тап болады: тотығу, қалпына келу, гидролиз, конъюгация және 

ферменттік жүйелердің қатысуымен өтетін басқа да процестер. Биосферада көптеген 

ксенобиотиктердің тұрақтылығы тым жоғары. Мысалы, ДДТ топырақтан  

отыз жылға дейін кетпейді, альдрин және хлордан он бес жылға дейін, диэльдрин жиырма 

бес, гептахлор он төрт. Кейбір поллютанттар ыдырауға немесе трансформацияға тап бола 

отырып, одан да тұрақты және токсинді өнімдер түзу мүмкін. 

Микроағзалар экожүйенің маңызды құрамды бөлігі болып табылады. Токсиканттардың 

микробты деградациясы органикалық токсиканттардың деструкциясы үшін  маңызды 

болып табылатын ферменттік жүйелердің арқасында жүзеге асатын 

реакциялар.Өнеркәсіптік мақсаттар үшін таңдалатын микроағзалардың мәдениеті 

генетикалық тұрақты сипаттамасы болу керек. Экологиялық мұқтаждық үшін 

гетеротрофты микроағзалар көп жағдайда қолданылады,бірақ болашақта органикалық 

 

жүктеу/скачать 1,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: