Жоба бакалавриаттың тарихшы емес мамандықтары үшін
жүктеу/скачать 0,78 Mb. Pdf көрінісі
|
ІІ МОДУЛЬ ҚАЗАҚ ХАНДЫҒЫ. ҚАЗАҚ МЕМЛЕКЕТІНІҢ ГЕОСАЯСИ ЖАҒДАЙЫ 2.1 Қазақ хандығы: құрылуы, өрлеуі, құлдырауы. Әлеуметтік тарихы (XV ғ. ортасы –ХVIII ғ. басына дейін). Көшпелі мемлекеттердің құлдырауы
Тақырып 7-8 2.2.Отарлық кезеңдегі Қазақстан (ХVІІІ ғ. 30-40 жж. -ХІХ ғ. 60 ж.) Қазақстанның Ресейге қосылу кезеңдері. Әскери бекіністердің салынуы ХVІІІ ғ. басы мен 1847 жылға дейінгі Қазақ мемлекеті ХVІІІ ғ. ортасы - ХІХ ғ. 60 жылдарындағы Қазақ қоғамы Тақырып 9 Ресей империясы құрамындағы Қазақстан (ХІХ ғ. 60-70 жж.- ХХ ғ. басы). Өлкенің экономикасы мен мәдениеті. Қалалар құрылысы Тақырып 10 2.3 ХХ ғасырдың басындағы Қазақстан. Тұрғындардың көпұлтты құрамының қалыптасуы. Қазақстаныың әлеуметтік-экономикалық дамуы.
Көпұлтты Қазақстанның қалыптасуы
Тақырып 11 ІІІ МОДУЛЬ ЖАҢА ЖӘНЕ ҚАЗІРГІ ЗАМАНДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН 3.1 1917 жылғы Ресейдегі революциялар. Жаңа заманның басталуы. Кеңестік кезең (ақпан-қазан 1917 ж. – тамыз 1991 ж.). 1917 жылғы ақпан революциясы және Қазақстан. Алаш қозғалысы. Қазан төңкерісі және кеңестік биліктің орнауы. Әміршіл-әкімшіл жүйенің қалыптасуы. Индустрияландыру және ауыл шаруашылығын ұжымдастыру Тақырып 12 Екінші дүние жүзілік және Ұлы Отан соғысы жылдарындағы Қазақстан. Соғыстан кейінгі даму. Жүйені жұмсарту әрекеттері. Тың және тыңайған жерлерді игеру Тақырып 13 Қайта құру жылдарындағы Қазақстан (1985-1991 жж.). Дағдарыстың күшеюі және әміршіл-әкімшіл жүйенің күйреуі. КСРО-ның ыдырауы Тақырып 14 3.2 Қазақстан – тәуелсіз мемлекет. Ел тарихындағы қазіргі кезең (желтоқсан 1991 ж. – бүгінге дейін). Қазақстан Республикасының тәуелсіздігін жариялау. Қазақстан
11
тарихындағы «қазіргі кезең» ұғымы. Мемлекеттік құрылыс. Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту. Тақырып 15 Саяси жаңғырту. Сыртқы саясат. Қазақстан - халықаралық қатынастар жүйесінде. Білім беру жүйесі, спорт және мәдениет 12
КІРІСПЕ. «Қазақстан тарихы» пәні және оның әлеуметтік- гуманитарлық ғылым саласындағы орны мен рөлі. Курстың мақсаты мен міндеттері. Қазақстан тарихын оқытудың тұжырымдамалық ұстанымдары. Қазақстан тарихын зерттеудің деректік негіздері және ерекшелігі. Қазақстан тарихын дәуірлеу. Қазақстан тарихын оқытудың пәнаралық және өркениеттік факторлары. Мемлекет тарихы және оның даму кезеңдері. ХХ ғасырдың аяғы мен ХХІ ғасырдың басындағы әлемдік тарихи үдеріс. ХХІ ғасырдың жаһандық сын-тегеуріндері. Жаһандану және Қазақстан. І МОДУЛЬ ЕРТЕ ЖӘНЕ ОРТА ҒАСЫРЛАРДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН 1.1 ЕЖЕЛГІ ҚАЗАҚСТАН. АДАМДАРДЫҢ АЛҒАШҚЫ ҚАУЫМДАСТЫҒЫ. ТҰРМЫС-ТІРШІЛІГІ (б.з.б. 2,5 млн-12 м.ж. – VІ ғ. дейін) Ежелгі Қазақстан. Қоршаған орта. Палеонтология. Ежелгі гоминидтер. Жаратылыс туралы теологиялық және материалистік дүниетаным. Жаңа философия. Палеолит. Ерте палеолит. Кейінгі палеолит. Мезолит. Неолит. Энеолит. Қола дәуірі. Алғашқы тайпалар. Антропологиялық сипаттамасы. Таралу аймақтары: Орталық Қазақстан, Солтүстік, Батыс, Шығыс, Оңтүстік Қазақстан және Жетісу. Шаруашылығы, қоғамдық қатынастары. Андрон мәдениеті, Беғазы – Дандыбай мәдениеті. Ерте темір дәуірі. Б.з.б. VІІ - ІV ғғ. тайпалар және олардың қоныстануы. Алтай өңірі, Сыр өңірі, Сарыарқа, Батыс Қазақстан, Жетісу. Әлеуметтік құрылымы. Діни наным-сенімдер.
Сақтар:
қоныстануы, шаруашылығы, тұрмысы, қоғамдық құрылысы. Мәдениеті мен өнері. Арал- Каспий даласындағы тайпалар. Скифтер. Савромат-сармат мәдениеті, шаруашылығы. Халықтардың «Ұлы қоныс аударуы». Ғұндар. Саяси тарихы, қоғамдық құрылысы. Ғұндардың Батысқа жорығы. Аттила және оның империясы. Ғұндар мемлекетінің күйреуі. Үйсіндер. Антропологиялық сипаттамасы. Этникалық және саяси тарихы.
Шаруашылығы, әлеуметтік-экономикалық қатынастары. Материалдық мәдениеті. Қоныстары. Қаңлылар. Саяси тарихы.
Шаруашылығы, қолөнері, сауда. Археологиялық ескерткіштер. Көшпелілер мәдениеті. Көшпенділердің әлемдік өркениеттегі үлесі туралы жаңа тұжырымдар.
13
ҚАЗАҚСТАН (VІ -ХV ғғ.)
империясы. Шығыс Түрік қағанаты. Батыс Түрік қағанаты. Мемлекеттік басқару жүйесі. Түрік қағанатының құқығы. Түргеш қағанаты. Қарлұқтар. Оғыздар. Қимақ қағанаты. Түркі көшпенділерінің шаруашылығы. Арабтардың келуі. Түркі халықтары және қазақ халқының қалыптасу негіздері.
Түркі халықтарының Қытай, Парсы және арабтық Шығыс елдерімен өзара қарым-қатынасы. Түркі халықтарының әскери өнері. Қалалар. Қоныстар. Зираттар. Материалдық мәдениеті. Қолөнер. Сауда. Ауыл шаруашылығы. Архитектура және өнер. Наным-сенімдер және дін. Тіл, жазу және әдебиет. Күлтегін ескерткіші – түркі халықтарының мәдени мұрасы. ІХ-ХV ғасырлардағы дамыған ортағасырлық мемлекеттер. Қарахан мемлекеті. Қарақытай мемлекеті. Қидан. Наймандар. Күшлік хан. Қыпшақтар бірлестігі. Антропологиялық сипаттамасы. Сыртқы
байланыстары. Шыңғысхан (Темучин) және Монғол империясы: жаулап алу жорықтары, әлеуметтік зардаптары. «Монғол», «татар», «моғол» этнонимдері: пайда болуы. Шыңғыс ханның жаулап алулары, оның әлеуметтік салдары. Алтын Орда халқының этникалық құрамы.
Сауда. Ауыл шаруашылығы. Сәулет өнері және құрылыс. Сәндік-қолданбалы өнер. Дін және мәдениет. Ислам діні және араб салт-дәстүрінің таралуы. Шығыстың ғұлама ойшылдары: әл-Фараби, әл-Бируни, М.Қашқари, Ж.Баласағұни.
Ұлы Жібек жолының құлдырау себептері мен салдары. Алтын Орда: құрылуы, кезеңдері, дамуы. Жошы ұлысы және Ұлы Дала. Алтын Орда. Алтын Орда хандарының жаулап алу жорықтары. Ұлыстардың құрылуы. Саяси құрылысы және мемлекеттік басқару жүйесі. Алтын Орданың географиялық шекарасы. Алтын Орда құрамындағы Орыс князьдіктері.
«Қазақ», «Өзбек» этнонимдері: шығу тарихы. Шығыс Дешті-Қыпшақ. Орыс хан билігі. Шағатай ұлысы. Оңтүстік Қазақстан мен Жетісу. Этникалық- мәдени дамуы. XІV ғасырдағы Әбілхайыр хандығы. Әмір Темір жорықтары және оның салдары. Алтын Орданың құлауы. Ноғай Ордасы, Қазан және Қырым хандықтары. Ноғайлар, өзбектер мен қазақтар. Батыс Сібір мен Солтүстік Қазақстан аумағы. Сібір хандығы. Көшім хан.
егіншілік. Әлеуметтік-экономикалық қатынастар. Қалалар. Ауылдық қоныстар. Қолөнер. Керуен жолдары. Сауда және тауар айналымы.
14
мұсылмандарының өмірі. Архитектура мен өнер. Көшпенділер көші-қоны, тұрмысы, салт-дәстүрі. Қазақ халқының қалыптасуы. Антропологиялық зерттеулер. Қазақ халқының құрамы, шығу тегі. Халықтың аумақтық орналасуы мен рулық- тайпалық құрамындағы өзгерістер. Этникалық үдерістер және түркі-моңғол этногенезі. Жоңғарлар мен қалмақтар: этноним тарихы. Этносаяси бірлестіктердің қалыптасуы. Қазақ халқы қалыптасуының соңғы кезеңі. Қазақтың этникалық аумағы. Қазақ жүздері. Саяси және әкімшілік бөлінуі.
(ХV ғ. ортасы – ХVIII ғ. басына дейін) ХV ғасырдағы Қазақ хандығы. Орыс хан ұрпақтары. Керей мен Жәнібек. Мемлекеттілік үшін күрес. Шейбанидтер. Қазақ хандығының құрылуы. Хандық билік және ханның құқығы. Қазақ хандығын басқару жүйесі. Қазақ хандығының нығаюы. Жоңғарлармен соғыс. ХVІ-ХVІІІ ғғ. Қазақ мемлекеті. Хандықтың өрлеуі, жер аумағының ұлғаюы. ХVІ ғасырдың басындағы Қазақ мемлекеті. «Қасым ханның қасқа жолы». Мауеранахр. Қазақ билеушілерінің Орта Азия елдерімен, Осман империясымен және Иранмен қарым-қатынасы. ХVІ ғасырдың екінші жартысындағы қазақ билеушілері. Ішкі саяси оқиғалар. ХVІ ғасырдың 30-50 жылдарындағы қазақтар, моғолдар, қалмақтар. Астрахан хандығының құрылуы және құлдырау себептері.
нығаюы. ХVІ – ХVІІ ғғ. Орта Азияның шейбанилері және аштарханилерімен қарым-қатынастары. Тәуекел хан. Ресеймен жақындасу жолдары. Қазақтардың әскери өнері. Ислам діні және оның халық өміріндегі рөлі. ХVІІ ғасырдағы Қазақ хандығы. Қазақ мемлекетінің аумақтық біртұтастығы үшін күрес. Саяси жағдай. Талас-тартыстар. «Есім ханның ескі жолы». Қазақ халқының әдет құқығы: негізгі қағидалары мен ерекшелігі. Бұхар хандығымен қарым-қатынас. ХVІІ ғасырдың 30-50 жылдарындағы Қазақ хандығы. Тәуке хан. «Жеті жарғы». Ресей және көрші елдермен қарым- қатынастар. Қазақтардың шаруашылығы мен тұрмысы. Кәсіпшілік пен қолөнер. Халықтың күнделікті өмірі. Әскери іс және қару-жарақ. Мал шаруашылығы – дәстүрлі шаруашылықтың негізгі саласы.
типологиясы. Қалалардың әлеуметтік құрылымы мен демографиялық 15
жағдайы. Архитектура және құрылыс. Қолөнер. Сауда және ақша айналымы. Ирригация (жерді қолдан суландыру) және егіншілік. Әлеуметтік-экономикалық қатынастар. Әлеуметтік топтар мен категориялар. Оңтүстік Қазақстан қалалары. Меншік нысандары. ХV- ХVІІ ғғ. қала халқының әлеуметтік құрамы. Көшпенлі шаруашылық түрі және оның қарқынды сипаты. Қазақ халқының рухани мәдениеті. Қазақ тілінің қалыптасуы. Асан Қайғы, Қазтуған, Доспамбет жыраулар, Жиренше шешен. Наурыз мейрамын мерекелеу. Халықтың әдет-ғұрпы, салт-дәстүрлері. Діни нанымдар. Киіз үй – дәстүрлі баспана. Архитектура және қолданбалы өнер.
(XVIII ғ. 30-40 жж.-ХІХ ғ. 60 ж.) Ресейге қосылу қарсаңындағы Қазақстан. Ресей мен Еуропаның өндірістік дамуы. XVIII ғасырдың бірінші жартысындағы ішкі саяси жағдай. Өлкенің өндірістік дамуы. Қазақ – жоңғар қатынастары. Қазақ-Қытай қатынастары. Қазақ – Ресей қатынастары. Қазақ – башқұрт қатынастары. ХVІІІ ғасырдың басындағы қазақ халқының жоңғар шапқыншылығына қарсы күресі. «Ақтабан шұбырынды». «Алқакөл сұлама». Қазақ батырлары. Қазақ жыраулары. Билер институты.
әскери бекіністер. Кіші жүз және Орта жүз қазақтарының Ресей бодандығын қабылдауы. Әбілхайыр ханның қызметі. XVIII ғасырдың 40-жылдарындағы қазақ-ойрат қатынастары және Ресейдің Шығыстық саясаты. XVIII-XІХ ғғ. қазақ қоғамы. Шаруашылығы. Сыртқы сауда. Әлеуметтік жіктелу. Шаруашылықтың құлдырауы. І Петр және Ресей империясының құрылуы. Ресей билігінің күшеюі (XVIII ғасырдың ортасы мен ХІХ ғасырдың бірінші ширегі). Кіші жүздегі саяси жағдай. Орта жүз бен Ұлы жүздегі саяси үдерістер (XVIII ғасырдың 50- 60 жж.). Абылай хан тұсындағы қазақ мемлекеттілігі (1771-1781 жж.). Абылай хан – дипломат, саясаткер. Ішкі – сыртқы саясат: оңтүстік және шығыстық бағыты. Жоңғар мемлекетінің құлауы. Әскери-әкімшілік мекемелердің Орталық және Шығыс Қазақстан аймақтарында жүргізген саясаты (XVIII ғ. 50-70 жж.). «Шаңды жорық». Қалмақтардың қаралы көші. Дала элитасының елдің тұтастығы үшін күресі. Нұралы хан билігі (1749-1786 жж). Қазақтардың Емельян Пугачев бастаған орыс шаруалар соғысына қатысуы. Барон фон Игельстром: Кіші жүз қазақтарын басқару реформасы (1786 ж). Сырым Датұлы бастаған ұлт- азаттық көтеріліс. Бөкей Ордасы. XVIII ғасырдың 80 - жылдары – 1821 жылдар аралығындағы Орта жүз.
16
Абылай хан ұрпақтарының билігі. Саяси жағдай. XVIII ғасырдың аяғы – ХІХ ғасырдың бірінші ширегіндегі Оңтүстік Қазақстан. Қазақтардың Қоқан және Хиуа хандықтарымен қарым-қатынасы. Оңтүстік қазақтарының ортаазиялық хандықтарға қарсы азаттық күресі. Ресей империясының Оңтүстік Қазақстан аймақтарына кіруі: әскери жорықтары мен бекіністердің салынуы.
ширегі). 1822 жылғы «Сібір қырғыздары туралы жарғы». Орта жүзде хандық биліктің жойылуы. 1824 жылғы «Орынбор қазақтары туралы жарғы». Кіші жүзде хандық биліктің жойылуы. Әскери отарлаудың күшеюі. Қазақ жеріне казак әскерлерін (казачество) орналастыру. Жаңа әкімшілік-аумақтық жүйенің енгізілуі. Ресейлік жергілікті атқарушы мекемелердің құрылуы. Дәстүрлі басқару түрлерінің күйреуі.
Орта
жүз қазақтарының Ресей отаршылдығына қарсы күресі. Саржан Қасымұлы бастаған көтеріліс (1825- 1836 жж.). Жәңгір хан және оның реформалары (1824-1845).Исатай мен Махамбет бастаған көтеріліс. Кенесары хан бастаған көтеріліс (1837-1847 жж.), жеңілу себептері. Қазақ хандығының күйреуі (1847 ж.)
Ресейге қосылуы. Жетісу мен Сырдария бойындағы әскери бекіністер. Сыздық Кенесарыұлы және оның Ресей әскери экспансиясына қарсы күресте Орта Азия хандықтарымен күш біріктірудегі рөлі. Арал өңіріндегі қазақтардың Ресей отаршылдығы мен Хиуа хандығы басқыншылығына қарсы ұлт-азаттық күресі. Қазақстан мәдениеті (XVIII-XІХ ғғ.). Материалдық мәдениет. Тұрмыс- салт дәстүрлері. Қазақ әдебиеті. Музыка өнері. Медресе. Діни білім беру. Қазақ халқының күнделікті өмірі.
1868 жылдардағы реформаны әзірлеу және оның әскери-саяси себептері. Ресей империясының аграрлық ұстанымы. Патша үкіметінің қоныстандыру саясаты. Қазақ жеріне орыс және украин шаруаларының қоныстануы. ХІХ ғасырдың 80-90 жылдарындағы әкімшілік-саяси реформалар. Империядағы сот құрылысы және жергілікті билер соты. Отарлық кезеңдегі Қазақстан экономикасы: салалары, ерекшелігі. Империяның шығыс шекарасының анықталуы. Халық наразылығы. Орал және Торғай облыстарындағы көтеріліс (1868-1869 жж.). Маңғыстау қазақтарының көтерілісі (1870 ж.). Әлеуметтік және демографиялық өзгерістер. Халықтың көпэтникалық құрамы. Шаруалардың қоныстануы. Ұйғырлар мен дүнгендердің Жетісуға қоныс аударуы. Еділ бойы халықтары: татарлар мен башқұрттар және мордвалар.Жаңа кәсіп түрлерінің пайда болуы. Сауда. Жәрмеңке. Өнеркәсіп. Урбандалу үдерістері. Қалалардың өсуі. Ресей империясының аймақтағы банк-ақша жүйесі. 17
ағарту ісі. Дулат Бабатайұлы (1802–1874), Шортанбай Қанайұлы (1818-1881), Мұрат Мөңкеұлы (1843–1906), Шоқан Уәлиханов (1835-1865). Ыбырай Алтынсарин (1841-1889). Абай Құнанбаев (1845-1904). Григорий Потанин (1835-1920) – ғалым, қазақ жанашыры. Вильгельм Фридрих Радлов (1837- 1918) – шығыстанушы-түркітанушы. ХІХ ғасырдағы қазақ әдебиеті. Саз өнері. Қазақ композиторлары. Өлкетану және ғылыми зерттеу ұйымдары. Баспасөз. Еуропалық және ресейлік саяхатшылардың Қазақстан туралы жазбалары. Жергілікті орыс-түземдік мектептер және мектеп құрылысы.
ТҰРҒЫНДАРДЫҢ КӨПҰЛТТЫ ҚҰРАМЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ ХХ ғасырдың басындағы әлеуметтік-экономикалық жағдай. Өлке халқының күнделікті өмірі, кәсібі. Өнеркәсіптің дамуы. Мәскеу-Ташкент темір жолының құрылысы. Байланыс жолдары және сауда. Жұмысшылардың өндірістік орталықтарының қалыптасуы. Өлкедегі жер мәселесінің шиеленісуі. Столыпиннің аграрлық реформасы және оның зардаптары.
жылдардағы орыс-жапон соғысы. 1905-1907 жылдардағы Ресейдегі буржуазиялық-демократиялық революция. Өлкедегі саяси үйірмелердің пайда болуы. Социал-демократтар, кадеттер және т.б. саяси ағымдар. 1905 жылғы Қарқаралы петициясы. «Қазақ контитуциялық демократиялық партиясын» құру әрекеті. «Автономияшыл-федерацияшылдар одағы» мен «Ресей мұсылмандары Одағы» ұйымдарына қазақ өкілдерінің қатысуы. 1912-1913 жылдардағы Балқан соғыстары. Бірінші дүниежүзілік соғыс (1914-1918 жж.) тұсындағы Қазақстан. Халық тұрмысының нашарлауы. 1916 жылғы ұлт- азаттық көтеріліс. Бекболат Әшкеев. Әбдіғаппар Жанбосынов. Көтеріліс жетекшілерін хан сайлау. Амангелді Иманов. Қазақстандағы жазалау жорықтары. Қазақтардың шығыс елдеріне қоныс аударуы. Қазақстанға соғыс тұтқындарының (Австрия-Венгрия, Германия) келуі.
ХХ ғасырдың басындағы Қазақстан мәдениеті. Оқу-ағарту ісі. Ғылыми мекемелер мен қоғамдардың қызметі. Ұлттық мерзімді басылымдар. «Айқап». «Қазақ». ХХ ғасырдың басындағы қазақ әдебиеті. ХІХ ғасырдың екінші жартысы – ХХ ғасырдың басындағы ұлттық интеллигенцияның қалыптасуы. Ә.Бөкейхан, А.Байтұрсынов, М.Дулатов, Ж.Ақбаев, Ә.Ермеков, Х.Ғаббасов, Б.Қаратаев, Х.Досмұхаммедов, Ж.Досмұхаммедов, С. Асфендияров және т.б. Саяси жер аударылғандардың қазақ өмірімен араласуы.
18
ЖАҢА ЖӘНЕ ҚАЗІРГІ ЗАМАНДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН
ЗАМАННЫҢ БАСТАЛУЫ. КЕҢЕСТІК КЕЗЕҢ (ақпан-қазан 1917 ж. – тамыз 1991 ж.) 1917 жылғы ақпан революциясы тұсындағы Қазақстан. Қазақстан тарихындағы «жаңа заман» ұғымы. 1917 жылғы Ресейдегі ақпан революциясы және оның ерекшелігі. Монархиялық биліктің күйреуі. Алаш қозғалысы. Уақытша үкімет пен Кеңестің жергілікті басқару мекемелері. Уақытша үкіметтің соғысқа көзқарасы. Қазақ комитеттері. Қазақ съездері. Бірінші жалпы қазақ сьезі және оның шешімдері (21-26 шілде, 1917 ж.). 1917 жылдың жаз-күз айларындағы саяси дағдарыс. Бүкілресейлік Құрылтай жиналысына даярлық жұмыстары. Қазақстандағы большевиктердің қызметі. «Алаш» партиясы және оның бағдарламасы. «Үш жүз» партиясының құрылуы. «Шуро-и-Ислам», «Шуро-и-Улема», «Тұран» Түркістан өлкесі мұсылмандарының орталық кеңесі, Түркістан өлкесі қазақ-қырғыздарының кеңесі, Түркістан федералистері партиясы және т.б. қоғамдық-саяси ұйымдар. Қазақстанда кеңестік биліктің орнауы. 1917 жылғы қазан төңкерісі. Большевиктердің билікке келуі. В.И. Ленин және Кеңес үкіметінің құрылуы. Ішкі және сыртқы саясаты. Кеңестік биліктің жергілікті басқару мекемелері. Қазақ большевиктері, өлкедегі эсерлер және меньшевиктер. Түркістан мұсылмандарының 4 –ші жалпы сьезі (27 қараша, 1917 ж.). Түркістан автономиясының құрылуы. М. Тынышбаев. М.Шоқай. Екінші жалпы қазақ сьезі және оның шешімдері (5-13 желтоқсан, 1917 ж.). Алашорда үкіметінің құрылуы. Алашорда және Кеңестер. Алаш әскері. Шаруашылық және мәдени құрылыстағы алғашқы қадамдар. Өлке экономикасының даму ерекшелігі. жүктеу/скачать 0,78 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|