Жоғары молекулалы қосылыстар немесе полимерлер — молекула құрамында өзара химикалық немесе координаттық байланыстармен қосылған жүздеген, мыңдаған атомдары бар және өздеріне ғана тән қасиеттермен ерекшеленетін заттар тобы. (грекше πολύ- — көп, μέρος — бөлік, бөлігі
Полимерлер.Макромолекула
Полиэтилен макромолекуласының
фрагменті
Ең қарапайым органикалық полимер - полиэтилен, ол этиленнің полимеризациялануынан түзіледі. Полимер синтезделетін кіші молекулалы зат мономер деп аталады, ал мономердің n молекуласы қосылса, полимер түзіледі («поли»- көп деген сөз).
nН2С = СН2 → [-CH2- CH2-]n
Полимерлену дәрежесі (Р) жоғары молекулалық қосылыстың молекулалық массасымен (Мn) мынандай қатынаста болады:
Р= Мn/m мұнда, m – буынның молекулалық массасы.
Полимерлер.Макромолекула
Мономерлердің негізгі бөлігінен тұратын топтар буындар деп, ал буындардан құралған үлкен молекула - макромолекула деп аталады. Макромолекуланың құрамына кіретін буындар саны жоғары молекулалық қосылыстардың полимерлену дәрежесін көрсетеді, оны Р әріпімен белгілейді.
Полиэтилен макромолекуласының
фрагменті
Полимерлер.Макромолекула
Макромолекула оларды түзетін мономерлердің
құрылымдық құрамына қарай
гомотізбекті
гетеротізбекті
Гомотізбекті деп макромолекуласының негізгі тізбегі бірдей атомдардан құралған полимерлерді атайды. Егер ол көміртек атомдарынан тұрса, онда мұндай полимерлер карботізбекті деп аталады. Мысалы, полиэтилен, полипропилен.
құрылысының ерекшеліктеріне қарай
сызықты
тармақты
кеңістікті
Негізгі тізбегі әртүрлі атомдардан құралған полимерлер гетеротізбекті деп аталады. Мысалы, жай полиэфирлер, полиамдтер.
целлюлоза
табиғи каучук
полиэтилен
крахмал
полипропилен
жүн
резеңке
фенолформаль-дегид
Полимерлердің түрлері
Жоғары молекулалы қосылыстар
Синтетикалық
Табиғи
Жасанды
Полимерлердің түрлері
Табиғи жоғары молекулалы қосылыстар биосинтез барысында тірі организм клеткаларында түзіледі.
Табиғи жоғары молеулалы қосылыстар
Нуклейн қышқылдары
Ақуыздар
Полисахаридтер
Табиғи шайырлар
Полимерлердің түрлері