Психология тиімді өмір сүруге ықпал ететін ғылым және практика ретінде (бизнес, спорт, денсаулық сақтау, жарнама психологиясы)
Жас ұрпақ өзінің индивидуалды қабілет пен мүмкіндіктеріне сәйкес өз қалауындағы кәсіпті таңдауға мүмкіндік алып қана қоймай еркін іс-әрекетте жүзеге асыруына мүмкіндігі мол. Мұнда психология ғылымы маңызды рольді атқарады, себебі ол адамдардың индивидуалды дамуына қолайлы жағдайды ұйымдастырады. Онымен қатар шығармашылық потенциалды ашуға мүмкіндіктерді беріп отырады. Психология ғылымы көптеген мәселелерді тереңінен қарастыруды көздейді. Заман талаптарына сәйкес түрлі мәселелер барлық салаларда туындап отыр, ең алдымен психологияның функциональдық қызметінің негізгі мазмұнына кіру үшін біз жалпы психология ғылымының қалыптасуының, құрылуының негізгі себебін ашып алуымыз қажет.
Психология – адам жанын зерттейтін ғылым оның негізгі тарихи қалыптасу сатысы ерте кездегі философияның, медицинаның өзін – өзі бақылау іс-әрекеттерінің нәтижесінде жалпы адамның өзінің рухани әлемін танудан бастау алады. Психология ғылым ретінде тек өткен жылдың жүз жылдығында эксперименттік базамен табиғи – ғылыми, физиологиялық негізінің қалыптасуының нәтижесінде қалыптасты. Ғылыми психологияның құрылуы жеңіл болған жоқ, алғаш кезде теориялық тұлғада құрылған дәлелдемелер, практика жүзінде нақты айқындалған жоқ, тек өндіріспен техниканың дамуының нәтижесінде практикалық мәселелер туындай бастады мұның шешімін психология тек тәжірибе арқылы ғана шешуі қажет болатын, сондықтанда теорияны практика жүзінде тексеріп дәл нақты дәлелдемелерде алудың нәтижесінде ғана психология өзінің ғылым ретіндегі жүйесін қалыптастырып құрды. 20-ғасырдың орта шегінде психология ғылымының түрлі салаларға белсенді түрде дифференциациялау процесс байқалды.
Психология ғылымы өзінің қажеттілігіне байланысты түрлі салаларға бөліне бастады: жас ерекшелік, ψ, медициналық ψ, инженерлік ψ, әлеуметтік ψ, педагогикалық ψ, космостық ψ, спорт ψ, шығармашылық ψ, заң психологиясы немесе т.с.с. Теориялық негізде бастау алып дамыған психология қазіргі кезде практикалық тұрғыда қарқынды дамуда. Тәжирбелі психологияның методологиялық негізі ғылыми қажеттіліктің салдарынан жинақталып отырады. Адамның жеке басына қатысты өмірлік маңызы бар мәселелерді шешу үшін түсті салалар бойынша білім қорын жинақтаудың нәтижесінде психология ғылымынан жаңа сапа бөлініп шықты. Ол практикалық психология деп аталады. Практикалық психологияның еркі неде немесе оның мәні қандай? деген сұрақ туындауы мүмкін. Атақты психологтар Ю.М. Забродин және В.В. Новиков: теориялық ғылыми – зерттеушілік немесе ғылыми практикалық психологияның айырмашылығын зерттеу объектісіне байланысты. Ғылыми-практикалық психология әр қашан шынайы объектімен тікелей байланысты іс-әрекетті атқарады. Себебі оның зерттеп отырған объектісінің жеке құрылымы, өзіндік динамикасы және функционалды, психикалық жүйесі бар. 1 Ғылыми практикалық психология сапасы тікелей нақты объектімен жұмыс жасайды, мұндағы объект жеке тұлға болып табылады. Жеке тұлға әрқашан өмірлік іс-әрекеттерді құрушы белсенді қызметті атқарып, өзіндік ерекшеліктері немесе өзіндік мекемелері бар тіршілік иесі болып табылады. Мұнда тәжірбиелі психология мен психологтың атқаратын қызметі жеке тұлға мәселесінің шешімін табуға көмек көрсету, бағыт беру, шиеленіскен жағдайдың рационалды бағытын қарастыру немесе жүйке – жүйесінің зардап шегуіне жол бермеу. Осылайша практикалық психология түрлі сала бойынша білімдерді жинақтай отырып өмірде орын алған мәселелерді шешудің жолын көрсетіп, себебін айқындайды. Тәжірбиелі психология негізінен 4 бөлімнен тұрады. 1. Индивидуалдық психология 2. Топ арасындағы және топ ішіндегі өзара бірлескен іс-әрекеттермен қарым-қатынастар психологиясы 3. Кәсіби іс-әрекет психологисы 4. 4. Жеке немесе тұрмыстың өмір психологиясы Тәжірбиелік ψ, мұндай бөлімдерге бөлінуінің себебі: индивид өзінің ерекшеліктерімен қалыптасады, өзін өзі өзгелерді тани білуі қажет. Адам әр қашан көпшілік ортасында өмір сүреді, сондықтан түрлі жағдайлар орын алуы мүмкін. Қарым-қатынас жөнінде бірқатар заңдылықтар бар, сол заңдылықтарға сәйкес адам өзінің мінез-құлық әрекеттерін дұрыс бағытта қалыптастыруы мүмкін. Практикалық психология саласы негізінен маңызды таңда барлық бағыттағы мәселелерді қарастырып рационалды іс-әрекеттерді ұйымдастыруы қажетті барлық теорияның, тәжірбиелік методологиялық базаны қалаған. Тәжірибелік психология XXI-ғасыр ағымына өте қажетті сала б.т. және де оның атқаратын функционалды қызметі күн сайын артып келеді.
Психология ғылымы өзінің қажеттілігіне байланысты түрлі салаларға бөліне бастады: жас ерекшелік, ψ, медициналық ψ, инженерлік ψ, әлеуметтік ψ, педагогикалық ψ, космостық ψ, спорт ψ, шығармашылық ψ, заң психологиясы немесе т.с.с. Теориялық негізде бастау алып дамыған психология қазіргі кезде практикалық тұрғыда қарқынды дамуда. Тәжирбелі психологияның методологиялық негізі ғылыми қажеттіліктің салдарынан жинақталып отырады. Адамның жеке басына қатысты өмірлік маңызы бар мәселелерді шешу үшін түсті салалар бойынша білім қорын жинақтаудың нәтижесінде психология ғылымынан жаңа сапа бөлініп шықты. Ол практикалық психология деп аталады. Практикалық психологияның еркі неде немесе оның мәні қандай? деген сұрақ туындауы мүмкін. Атақты психологтар Ю.М. Забродин және В.В. Новиков: теориялық ғылыми – зерттеушілік немесе ғылыми практикалық психологияның айырмашылығын зерттеу объектісіне байланысты. Ғылыми-практикалық психология әр қашан шынайы объектімен тікелей байланысты іс-әрекетті атқарады. Себебі оның зерттеп отырған объектісінің жеке құрылымы, өзіндік динамикасы және функционалды, психикалық жүйесі бар. 1 Ғылыми практикалық психология сапасы тікелей нақты объектімен жұмыс жасайды, мұндағы объект жеке тұлға болып табылады. Жеке тұлға әрқашан өмірлік іс-әрекеттерді құрушы белсенді қызметті атқарып, өзіндік ерекшеліктері немесе өзіндік мекемелері бар тіршілік иесі болып табылады. Мұнда тәжірбиелі психология мен психологтың атқаратын қызметі жеке тұлға мәселесінің шешімін табуға көмек көрсету, бағыт беру, шиеленіскен жағдайдың рационалды бағытын қарастыру немесе жүйке – жүйесінің зардап шегуіне жол бермеу. Осылайша практикалық психология түрлі сала бойынша білімдерді жинақтай отырып өмірде орын алған мәселелерді шешудің жолын көрсетіп, себебін айқындайды. Тәжірбиелі психология негізінен 4 бөлімнен тұрады. 1. Индивидуалдық психология 2. Топ арасындағы және топ ішіндегі өзара бірлескен іс-әрекеттермен қарым-қатынастар психологиясы 3. Кәсіби іс-әрекет психологисы 4. 4. Жеке немесе тұрмыстың өмір психологиясы Тәжірбиелік ψ, мұндай бөлімдерге бөлінуінің себебі: индивид өзінің ерекшеліктерімен қалыптасады, өзін өзі өзгелерді тани білуі қажет. Адам әр қашан көпшілік ортасында өмір сүреді, сондықтан түрлі жағдайлар орын алуы мүмкін. Қарым-қатынас жөнінде бірқатар заңдылықтар бар, сол заңдылықтарға сәйкес адам өзінің мінез-құлық әрекеттерін дұрыс бағытта қалыптастыруы мүмкін. Практикалық психология саласы негізінен маңызды таңда барлық бағыттағы мәселелерді қарастырып рационалды іс-әрекеттерді ұйымдастыруы қажетті барлық теорияның, тәжірбиелік методологиялық базаны қалаған. Тәжірибелік психология XXI-ғасыр ағымына өте қажетті сала б.т. және де оның атқаратын функционалды қызметі күн сайын артып келеді.
