Жұқпалы емес созылмалы аурулардың алдын алу
жүктеу/скачать 39,52 Kb.
|
|
Жұқпалы емес созылмалы аурулардың алдын алу. Жұқпалы емес ауруларды алдын алу – Үкіметттің, қоғам мен кәсіби медициналық қоғамдастықардың бірлескен қызметтерінің басымдық бағыттарының бірі. Жұқпалы емес аурулар (ЖЕА) созылмалы аурулар сияқты белгілі, әдетте ұзақ уақыт бойғы ағымда болады және физиологиялық, экологиялық сондай-ақ, мінез-құлық ықпалы мен генетикалық әдістік ықпал ету қорытындысы болып табылады. ЖЕА негізгі түрлеріне жүрек-қан тамыр аурулары (инфаркт пен инсульт сиякты), обыр аурулары, тыныс алу органдарының асқынған аурулары(өкпенің обструктивті созылмалы ауруы мен астма сияқты) және диабет. Алматы облысы бойынша 2017 жылы қатерлі ісіктерден қайтыс болғандар 100 мың адамға 60,83 құрады, 2016 жылмен салыстырғанда (100 мың адамға 64,82) көрсеткіш азайған. 2017 жылы жүрек-қан тамыр ауруларынан қайтыс болғандар 100 мың адамға 129,52 құрады, 2016 жылмен салыстырғанда (126,53) көрсеткіш көбейген. Аталған аурулардың дамуына салауатты емес өмір салты мен тұрғындардың қартаю ықпалдары мүмкіндік туғызады. Салауатсыз тамақтану мен жеткізіліксіз физикалық белсенділіктің салдарынан жеке адамдарда қан қысымының жоғарлауы, қандағы глюкоза көрсеткішінің жоғарлауы, семіру мен қандағы липид деңгейінің жоғарлауы сияқты байқалады. Жұқпалы емес аурулармен күресудің маңызды әдісі болып аталған аурулардың даму қатерінің әрекеттерін қысқарту бойынша мақсатты қызмет болып табылады. Ауруларды ерте деңгейде анықтау үшін скринингтер жүргізу. Әр адам өзінің денсаулығын күтуге міндетті және салауатты өмір салтын ұстану қажет. Жұқпалы емес ауру - бұл адамнан адамға таралмайтын, жұқпалы емес денсаулық жағдайы. Ол сондай-ақ ұзақ уақытқа созылады. Бұл созылмалы ауру деп те аталады. Генетикалық, физиологиялық, өмір салты және қоршаған орта факторларының жиынтығы бұл ауруларды тудыруы мүмкін. Кейбір тәуекел факторларына мыналар жатады: зиянды диеталар физикалық белсенділіктің болмауы темекі шегу және темекі шегу алкогольді шамадан тыс пайдалану Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының ақпаратына сүйенсек, жүрек-қантамыр жүйесінің ауруы әлемде жетекші аурулардың бірі және мыңдаған адамдардың өмірін қиятын дерт. Жүрек-қантамыр жүйесінің ауруы жүрек және қантамыр жүйесі қызметінің бұзылуы мен зақымдануынан пайда болатын аурулар. Тек 2012 жылдың өзінде 17.5 миллион адам жүрек-қантамыр жүйе ауруынан өмірден қайтты, сонда әлемдік өлім қатынасының үштен бір бөлігіе алады. Оның ішінде 7,4 миллионы жүректің ишемиялық ауруымен, 6,7 миллион – инсульттен зардап шегеді. Шылым шегуден, тұз пайдаланудан бас тарту, күнделікті дене шыныктыру жаттығуларымен айналысу, ішімдік ішуден бас тарту, қан қысымын қадағалау, қан глюкозасы мен холестерин жүрек қан-тамыр жүйе ауруларының даму қаупін айтарлықтай төмендетеді. Жүрек – қантамыр жүйесінің аурулары және жоғары мөлшерлі холестерин Холестериннің төмен тығыздықты липопротеиндердің мөлшерінің жоғарылауы немесе «жаман» қандағы холестериннің жоғары деңгейі жүрек-қантамыр жүйе ауруларының жоғары болу қаупімен байланысты екені дәлелденген. Дегенмен, статиндер холестериннің төмен тығыздықты липопротеиндердің мөлшерінің жоғарылауын төмендету мүмкіндігін көрсетті және жүрек-қан жүйе тамырлары дертімен ауыратын адамдардың өмір сүру деңгейінің өзгеруімен өзгертті, бірақ та гиперхолестеринемиямен ауыратын адамдар холестериннің төмен тығыздықты липопротеиндердің мөлшерінің жоғарылауынан зардап шегуде. Солардың арасында жүрек гиперхолестеринемиямен ауыратын пациенттер - жоғары холестериннің мұрагерлік жолмен, жүрек-қантамырлар жүйесінің ауруларына, соның ішінде инсультқа әкелуі мүмкін. Бронх демікпесі – тыныс алу жолдарының созылмалы патологиясы, ол бронхоспазмның – бронхтың саңылауларының тарылуына байланысты туындайды. Бұл ауру әлем халқының 10% – ында кездеседі, ал балалардың тобында астмамен қыздарға қарағанда ұлдар жиі ауырады. 30 жасқа қарай ерлер мен әйелдер арасындағы жағдайлардың арақатынасы теңеседі. Бронхоспазмның себептеріне аллергия және дененің сенсибилизациясы жатады, олардың нәтижесінде обструкция дамиды, содан кейін тұншығу ұстамасы пайда болады. Демікпені емдеуді негізгі және симптоматикалық препараттармен жүзеге асырады. Медициналық көмек болмаған кезде немесе оның тиімсіздігінде өмірге қауіп төндіретін жағдай – астматикалық күй дамиды. Бұл ауыр патология дереу ауруханаға жатқызуды қажет етеді. Аурудың негізгі себептері Бронх демікпесінің (БД) пайда болуының көптеген себептері бар, олар: Тұқым қуалайтын бейімділік. Дәрігерлер астматиктердің 1/3 бөлігінде аурудың тұқым қуалаушылықтан туындайтынын анықтады. Егер баланың анасы астмамен ауырса, баланың тұншығу қаупі 30% құрайды, егер анасы мен әкесі ауырса, аурудың ықтималдығы 75% жетеді. Демікпенің бұл түрі атопиялық деп аталады. Тұқым қуалайтын бейімділігі бар бронх демікпесінің алдын-алу үшін аллергендермен байланыстарды болдырмау және болашақ ананың иммунитетін нығайту болып табылады. Зиянды жағдайларда жұмыс істеу. Зиянды түтіндермен, газдармен, шаңмен үнемі байланыста болғаннан қақырықпен бірге жүретін созылмалы жөтелдің ұстамалары туындайды. Жүйелі ұстамалар үлкен және кіші бронхтардың гиперсекрециясына әкеледі, соның салдарынан тұқым қуалаушылыққа байланысты емес, алғаш пайда болған БД-не әкеледі. Инфекциялық-аллергиялық фактор. Кеңес дәуіріндегі дәрігерлер БД- инфекциялық-аллергиялық процесс деп түсіндірді. Алғаш рет пайда болған демікпені инфекциялардың енуімен, бронхтың қабынуымен және аллергияның қосылуымен байланыстырды. Экологиялық факторлар. БД 3% – дан 6% – ға дейінгі жағдайларын қоршаған ортаның нашарлығымен байланыстырады: жоғары ылғалдылық, пайдаланылған газдар, зиянды булану және басқа да ластаушы заттар. Аллергендермен байланыс. Бұған өсімдік тозаңы, үй шаңы, жануарлардың шаштары,үй кенелері, микроскопиялық саңырауқұлақтар, өткір иістер, кейбір тағамдар жатады. Ағзаның реакциясы аллергенмен байланыс ұзақтығына, оның концентрациясына және тұқым қуалайтын бейімділікке байланысты болады. Семіздік және тағамға тәуелділік. Толық адамдарда бронхтардың гиперреактивтілігі мен ентігуі нормостениктерге қарағанда жиі кездеседі. Артық салмағы бар адамдарда бронх демікпесінің даму ықтималдығы 52% – ға артады. Тұрмыстық химия да қауіп факторы болып табылады және аллергиялық ринит пен бронх демікпесінің ұстамасын тудырады. Кейбір адамдарда стероидты емес қабынуға қарсы дәрі-дәрмектер төзбеушілікті тудырады және аспиринді БД дамуына әкеледі. Жиі суық тию және бронхиттер, әлсіреген иммунитет, темекі шегу, қатар жүретін созылмалы аурулар қауіп факторларынан алынып тасталмайды. Бірақ олар демікпенің дамуы үшін шешуші рөлді атқармайды, оны туындататын басты фактор – бронхтың реактивтілігінің жоғарылауы, бұл тегіс бұлшықеттің реттелуінің бұзылуымен байланысты болады. Бронх демікпесінің белгілері Демікпе өршу және ремиссия (тыныштық) кезеңдерімен сипатталады. Ұстама туындайтын кезең еңтігу, жөтелдің көбеюі, тұншығу мен ауаның жетіспеушілік сезімінен басталады. Ұстаманың дамуымен дем алған кезде қашықтықта естілетін ысқырық, ысылдау дауыстары пайда болады. Дене температурасы қалыпты болады немесе субфебрильге дейін көтеріледі, әсіресе науқас ЖРВИ-мен ауырған жағдайда жоғарылайды. Ұстамалар стресс, жоғары жүктемелер, қатар жүретін аурулар, аллергендермен байланыс аясында дамиды. Адам мазасыздықты, қорқынышты сезеді, өзін дәрменсіз сезінеді. Астматикалық ұстама күннің кез-келген уақытында пайда болады, бірақ көбінесе түнде немесе таңертең болады. Науқас мәжбүрлі позицияға түседі, шулы тыныс алады, тері бозарады, еріннің цианозы пайда болады. Ауаның жетіспеушілігі кеуде бұлшықеттерінің қысымын және кеудедегі ауырлықты тудырады. Қызықты! Минералдарға және макро-микроэлементтер мен талшықтарға бай көкөністер мен жемістерді көп жейтін науқастарда астма жеңіл өтеді, ал ауыр және майлы тағамдарды ұнататындарда ауыр өтеді. Астматикалық ұстамалар әртүрлі ағымда өтеді, олар жеңіл, орташа және ауыр болып бөлінеді. Жеңіл формада ұзақтығы бірнеше минут болса, ауыр жағдайларда бірнеше күнге дейін созылады. Ұзақ уақытқа созылған және жазылмайтын демікпе ұстамасы өмірге қауіп төндіретін жағдайға – астматикалық күйге әкеледі. Бұл жағдайда науқасқа сауатты медициналық көмек көрсету үшін реанимация бөліміне жатқызады. Бронх демікпесінің қауіптілігі неде БД ең қауіпті асқынуы – астматикалық күй. Егер ұстама 30 минут ішінде тоқтатылмаса, астматикалық күй дамиды. Астматикалық күй – астмадан туындайтын өлімнің негізгі себебі. Сондай-ақ, БД өкпенің эмфиземасын, созылмалы бронхитті, пневмонияны, жүрек-тамыр жүйесінің патологиясын және гормоналды бұзылуларды тудырады. Әлемде "қант диабеті" деген диагнозы бар адамдар саны жылдан-жылға артып келеді. Оның жиі кездесетіні соншалық, ол дерт инфекциялық емес пандемия сипатына ие болып отыр. Бұл аурудың туындау себебі не және оны қалай емдейді? Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметі бойынша, Жер ғалашмарындағы тұрғындардың шамамен 6%-і қант диабетіне шалдыққан. Ең өкініштісі, бұл дерт жылдан-жылға жасарып келеді: егер бұрындары қант диабетінің 2-ші түрі көбіне 50 жастан асқан адамдарда кездессе, қазір бұл ауру 30 жастағы науқастардан да анықталып жатыр. Осыдан 30 жыл бұрын қант диабетінің 2-ші түрі қарт адамдардың дерті деп саналды. Қант диабеті дегеніміз не Қант диабеті – бұл гипергликемия, яғни қандағы глюкоза деңгейінің артуы біріктіретін аурулардың бүтіндей бір тобы. Бұл ұйқы безіндегі белгілі бір жасушалардың өліміне алып келетін инсулин түзілуіндегі немесе жұмысындағы ақау салдарынан болады. Қант диабеті кейбір органдардың, әсіресе көз, бүйрек, жүйке, жүрек және қан жолдары тамырларының зақымдалуына немесе тиісті деңгейде жұмыс істей алмауына алып келеді. Оның себептері әртүрлі болады және диабет түрі осыған байланысты. Ресми статистикаға сүйенсек, қант диабетінің 2-ші түрі кең таралған. ДДҰ статистикасы бойынша 2025 жылға қарай әлемде осы ауруға шалдыққан адам саны 380 миллионға жетеді. Алайда бұл болжамды көрсеткіш іс жүзінде әлдеқайда көп болатыны анық. Себебі қазірдің өзінде қант диабетінің 2-ші түріне шалдыққандар саны 422 миллионға жетіп отыр. Ресми есептеулерге сүйенсек, әрбір 10 секунд сайын әлемде қант диабетімен ауыратындар саны екі адамға артып отыр. Дүниежүзілік диабетке қарсы күрес күнінің болуы да таңғаларлық жайт емес. Ал әлемдегі барлық дерлік мемлекет осы дерттің өсуін төмендетіп, адам өлімін азайту үшін түрлі шаралар қабылдап жатыр. Қант диабетінің түрлері Қант диабетінің бірнеше түрі бар. жүктеу/скачать 39,52 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|