А ТОБЫ төмен 28% орта 42% жоғары 23% тым жоғары 7% Б ТОБЫ

Ю. М. Орловтың «Табысқа жету қажеттілігін бағалау шкаласы». Мақсатқа жету 
қажеттілігі әдісі мақсатқа, жетістікке және жалпы жетістікке жету қажеттілігін өлшеу 
үшін қолданылады. Адамның өзін-өзі бағалауы неғұрлым жоғары болса, соғұрлым ол 
белсенді және жетістіктерге бағытталған. Жетістікке жету қажеттілігі бұл жағдайда бағыт-
бағдарға айналады. Табысқа жету қажеттілігін бағалау шкаласы кадрларды іріктеу, еңбек 
уәждемесін бағалау, кадрлар резервімен жұмыс істеу, кадр резервін ұсынуға сүйемелдеу, 
басшыға қажетті қасиеттерді диагностикалау, спорт психологиясы және басқа да 
салаларда өзінің тиімділігін дәлелдеді. Жетістікке (табысқа, мақсатқа) жету мотивациясы 
нәтижелерді жақсартуға деген ұмтылыста, өз мақсаттарына жетудегі табандылықта 
көрінеді және бүкіл адам өміріне әсер етеді. Қатынасушылар әдістемеде берілген 23 
сұрақтарға «иә» немесе «жоқ» деп жауап беруге тиіс. Тестілеудің орташа уақыты-10-15 
минут (Ануфриев, 2012: 144)[7].
Сурет 5 – Ю. М. Орловтың «Табысқа жету қажеттілігін бағалау шкаласы» әдістемесі 
бойынша екі топ нәтижелерін салыстырмалы көрсеткіші 
Зерттеу нәтижелері және талқылаулар 
Жүргізілген Т. Элерстің тұлғаның табысқа жету мотивациясын диагностикалау 
әдістемесі мен Ю. М. Орловтың «Табысқа жету қажеттілігін бағалау шкаласы» 
әдістемесінің нәтижелері бойынша екі зерттеу тобының арасында айырмашылық 
көрінгенімен, зерттеу жұмысының негізінде жатқан: «Студенттердің жетістікке жету 
мотивациясы олардың болашақ мамандығына сай имиджін қалыптастыруға әсер етеді» - 
деген болжамымызға сүйене отырып студенттерінің өз мамандықтарына сай имиджді, 
жалпы имиджді қалыптастыру олардың жетістікке жету мотивацияларына өз ықпалын 
тигізу мүмкіндігі бар екенін, ол сәйкесінше оқу-мотивациясына да әсер ететінін айта 
аламыз. Болашақ мамандарды даярлауда олардың тек кәсіби дағдыларын, білімдері мен 
біліктіліктерін ғана арттырып қоймай, имидж мәселесін көтеру, мамандығына сай 
имиджді қалыптастыру өте маңызды. Осы орайда студенттерінің өз мамандықтарына сай 
имидждерін қалыптастыру мәселесі өте кең ауқымды және терең зерттеуді талап ететін 
тақырыптардың бірі болғандықтан, жасалған болжамды тағы да тереңірек тексеріп көру 
қажет деп білеміз. 
Жетістікке деген қажеттіліктің жоғары деңгейі бар адамдар келесі сапаларымен 
ерекшеленеді:
- өз мақсаттарына жетудегі табандылық; 
- қол жеткізілгенге қанағаттанбау-бизнесті бұрынғыдан гөрі жақсартуға деген 
тұрақты ұмтылыс; 
- жұмысқа деген құштарлық-кез-келген жағдайда сәттіліктің ләззатынан аман қалу; 
0%
11%
30%
30%
29%
0%
15%
50%
24%
11%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
жетістіктерге 
деген төмен 
қажеттілік 
жетістіктерге 
деген 
қажеттіліктің 
төмендеуі 
жетістікке 
деген орташа 
қажеттілік 
жетістіктерге 
деген 
қажеттіліктің 
артуы 
жетістіктерге 
деген жоғары 
қажеттілік 
А тобы 
Б тобы 

- нашар жұмыс істей алмау; 
- ең қарапайым істерді орындауда жаңа жұмыс әдістерін ойлап табу қажеттілігі; 
- бәсекелестік рухының болмауы, басқалармен бірге табысқа жету және нәтижеге 
жету ниеті;
- оңай табысқа және тапсырманың күтпеген жеңілдігіне қанағаттанбау; 
- сәттілік қуанышын бірге сезіну үшін қиын міндеттерді шешуде басқаларға 
көмектесуге және көмектесуге дайын болу (Батаршев, 2013: 176)[8]. 
Жетістікке жету қажеттілігі – бұл адамның қол жеткізген нәтижелерінен асып түсуге 
және осыған байланысты басқа адамдармен немесе өзімен бәсекелесуге деген ұмтылысы. 
Мұндай қажеттілік туындаған адам қол жеткізілген деңгейді жақсартуға тырысады, өз 
қызметінде табысқа жетеді, кез-келген жағдайда жұмысты аяқтауға тырысады, 
кедергілерді жеңуде табанды болады. 
Жетістікке жету қажеттілігі сапалық және сандық көрсеткіштерді жақсарту жолдарын 
үнемі іздеуге деген жалпы ұмтылыспен сипатталады. 
Кәсіби имиджді адамның мамандық сапасының саналы көрінісі ретінде анықтауға 
болады. Дұрыс және уақтылы болашақ маманның қалыптасқан бейнесі мамандық 
символына айналады және оған жетістікке жетуге көмектеседі (Почепцов, 2000: 768)[9].
Имидждің жұмысқа орналасуда үлкен рөлі бар. Біріншіден, жас маман түйіндемені 
дұрыс құрастыруы керек, ол оның күшті және әлсіз жақтарын, өмірлік ұстанымы мен 
мүдделерін, яғни оның бейнесін тұтастай көрсетеді. ЖОО-ң түлектері ерекше маңызды 
деп санамайтын және оны жобалау ерекшеліктері туралы әрдайым біле бермейтін бұл 
құжат маманның визит карточкасы болып табылады (Перелыгина, 2002: 223)[11]. 
Сондықтан түйіндеме ұйым басшысының өзінің қызығушылығы мен назарын аудару 
үшін кәсіби имиджді қалыптастыру принциптерін ескере отырып жасалатын құжат. 
Сонымен қатар сұхбат кезінде жас маманның өзінің іскерлік және жеке қасиеттері туралы 
ақпарат беруі үшін бар-жоғы бірнеше минуты ғана болады. Мұндай жағдайда жағымды 
имидж кандидаттың өзіндік «құзыреттілік проекторы» ретінде әрекет етеді. Кәсіби білімді 
қалыптастыру 
мәселесін 
практикалық 
шешу 
жоғары 
мектептің 
заманауи 
педагогикасындағы имидж біздің елімізідің ЖОО түлектерінің еңбек ресурстары 
нарығында бәсекеге қабілеттілігін арттыру туралы көзқараспен тең десек асыра 
айтқанымыз емес.
Имидждің көмегімен белгілі бір өмірлік мақсаттарға тез қол жеткізуге болатынын 
ескеру керек. Себебі біздің қоғамда «Алғашқы әсер» эффектісі бұл процестің 
жылдамдығын арттырады: адам туралы тұрақты пікір 30 секундтан 4 минутқа дейін 
қалыптасады. Алғашқы әсерлер өте күшті және ұзақ мерзімді. Бұл эффектіге сәйкес біз екі 
рет алғашқы әсер қалдыра алмаймыз. Сондықтан бірінші реттік алғашқы әсердің сәтті 
болуын қамтамасыз ету керек.
Бұл имидж мәселелеріндегі маңызды сандар емес. Академик А. Мехрабянның адамды 
адамның қабылдауы туралы кеңінен танымал эксперименттік мәліметтерін қолдана 
отырып, келесі формуланы ұсына аламыз: 
Егер 
- Жалпы әсердің 55% - ы-бұл адамның сыртқы келбеті (тері мен Шаштың түсі, 
сыртқы түрі, киім, позалар, ым-ишаралар, бет-әлпеті, көздің табиғаты, эмоционалды 
көңіл-күй) 
- 38% адамның сөйлеуімен анықталады (дауыстың үні мен биіктігі ,сөйлеу қарқыны, 
сөйлеудің эмоционалды бояуы, айтылу және дикция) 
- 7% – адам айтқан нәрсеге қалады: хабарламаның өзі. Онда-жалпы әсердің 7% – ы 
біздің мақсатымыз-адамдарға не үшін жүгінетініміз (және бұл бізге қаншалықты маңызды 
болып көрінеді!). 
Біздің қалай көрінетініміз және сөйлейтініміз - шын мәнінде біздің имиджіміз.
Демек, имидж істің жетістігінің 93% - ын анықтайды! 

Имиджді құру, дамыту және қолдау оңай емес. Бұл гольф сияқты: допты тесікке дәл 
тигізудің бірнеше жолы бар – және жіберіп алудың миллион әдісі бар. 

жүктеу/скачать 0,93 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: