Карьерлік автотүсіргіш көліктері
Автотүсіргіш көлiгi жүк айналымы 15 млн т/жылға дейiн өнiмдiлiгi аз және орташа карьерлерде жеке, ал үлкен карьерлерде негiзiнен басқа көлiк түрлерімен бiрге қолданылады. Карьердiң жүк айналымы 25-70 млн т/жыл болғанда жүк көтергiштiгi жоғары (80-180 т) автотүсіргіштерді қолдану тиiмдi болады.
Автотүсіргіш көлiгiнiң артықшылықтары:
жоғары маневрлiгi, автотүсіргіштер жұмысының бiр-бiрiмен байланыссыздығы, соның нәтижесiнде жүру сұлбалары оңайланады;
бұрылу радиусы 15-25 м, көтерiлуi мен көлбеулiгi 80-1000/0 болады;
темiр жол көлiгiмен салыстырғанда көлбеу оржол көлемi мен тау-кен құрылыс жұмыстары аз (40-45%-ға), соның арқасында карьердi салудың мерзiмi мен шығындары азаяды (20-25%-ға).
рельс жолдарымен және контакт жүйесi болмағандықтан жұмысты ұйымдастыруға ыңғайлы, темiр жол көлiгiмен салыстырғанда экскаватордың өнiмдiлiгi автотүсіргіш көлiгiмен жұмыс жасағанда 20-25%-ға көбейедi.
тау-кен жұмыстарының тереңделу қарқыны мен кенжардың жылжу жылдамдығы жоғарылайды.
автотүсіргіш көлiгi карьердi салуда, құрылым пiшiнi күрделі пайдалы қазындыны қазғанда, карьер алаңдарының көлемi шамалы болғанда және жер бетiнiң топографиясы күрделі болса өте тиiмдi.
ол күрделі-құрылымды кендердi сұрыптап қазғанда жиiрек қолданылады, басқа көлiк түрлерімен бірге қосалқы және қосымша көлiк ретiнде де қолданылуы мүмкін, әсiресе тау-кен дайындық жұмыстарында[ ].
Автотүсіргіш көлiгiнiң негiзгi кемшiлiктерi:
жүк көтергiштiгi жоғары автоавтотүсіргішлардың бағасының қымбаттығы, сонымен қатар эксплуатациялық шығындардың көптiгi, соның салдарынан 1 т тау-кен жыныстары қоспасын тасымалдаудың өзiндiк құнының жоғарылығы;
ауа райына және автожолдардың жағдайына тiкелей байланыстылығы;
қар жауғанда, жаңбырда, тұманда, мұздақта және ауа райы бұзылғанда өнiмдiлiгiнiң төмендеуi;
тасымалдаудың интенсивтiгi жоғарылығанда, карьер атмосферасының газдануы[ ].
Автотүсіргіштерді кенорындарда Қазақстан Республикасында кеңінен қолданылады. Мысалға: «Кок – Джон» кенорнында CAT – 773E автотүсіргіші, «Карьерное» кенорнында CAMC/BELLB40D автотүсіргіші қолданылады.«Восточный» разрезінде KOMATSU HD 785 – 7 автотүсіргіші қолданылады.
Карьерлік автотүсіргіштер немесе Ultra Truck класты жүк көліктерінің тарихы XX ғасырдың басында ауыр жүк көліктерінің радиаторларының қаптамасында 1931 жылы пайда болған және Euclid атауынан басталды. Euclid Road Machinery иелерінің берілуіне негізделген Euclid Crane and Honest Company фирмасының өнімі осылай аталды. Екі аталған компаниялар да Огайо штатының Армингтон Кливлендтегі бес ағайындылар негізін қалап, тіркеген. Бүгінгі күні Ultra Truck класының бірнеше ірі автотүсіргіш өндірушілері бар, ең танымалдыларына тоқталып өтсек.
БелАЗ
Карьерлік самосвалдар туралы айтатын болсақ, біз бірінші кезекте "БелАЗды" еске аламыз. Белоруссиядан шыққан алыптар әрдайым кеңестік автомобиль құрастырудың мақтанышы болды. Әрбір жаңа үлгімен олардың жүк көтергіштігі мен көлемі өсті,бүгінде автотүсіргіш жасаушылар өз шанағына 220 тонна тұқымды қабылдауға қабілетті "БелАЗ-75306" шығарады. "БелАЗ" өндіруші, Белорус автомобиль зауыты, 1948 жылы салынған. Бірінші карьерлік автотүсіргіш БелАЗ-540 1961 жылы дүниеге келді, оның жүк көтергіштігі 40 тоннаға жуық болды, сол уақытта бұл әсерлі болды. Алайда конструкторлар өз детектерін оның мөлшерін, ең бастысы, жүк көтергіштігін арттыру бағытында жетілдіруді жалғастырды. 1968 жылы" БелАЗдар " 80 тонна жүкті, 1978 жылы – 100 тонна, 1982 жылы – 170 тонна жүкті тасымалдай алды. 1990 жылы шығарылған "БелАЗ" жүкке 280 тонна есептелген. Жүк көтергіштігі 320 т алғашқы "БелАЗ-75600" жүк көлігі 2005 жылы құрылды (2.5 сурет).
сурет – БелАЗ 75600 автотүсіргіші
Кесте-БелАЗ 75600 автотүсіргішінің параметрлері
Техникалық сипаттамасы
|
БелАЗ-75600
|
Қозғалтқышы
|
9Т-78
|
Цилиндр
|
18
|
Қуаты, кВт
|
3500
|
Жүккөтергіштігі, т
|
320
|
Көлемі
|
77,6л
|
Жылдамдығы, км / сағ
|
65
|
TEREX
Әлемдегі ең ірі карьерлік самосвал болып General Motors концернінің канадалық филиалының ұзақ уақыт бойы алып Terex 33-19 Titan саналды. Автокөлік 1974 жылы жалғыз данада жасалды. Жеке салмағы 260 тонна болса, алыбы 350 тонна массаны "бортқа" көтере алады. Осылайша, оның толық салмағы 610 тоннаны құрады. Алыптың жүк көтергіштігі ғана емес,
оның көлемі де әсерлі: 20,09 х 7,57 х 6,88 м; шанақ көтергенде Titan биіктігі 17 метрге жетті. Карьерлік самосвал қуаты 3300 л. с. тепловоздан екі актілі он алты цилиндрлік дизельмен қозғалысқа келтіріледі (2.6 сурет)
2.4 сурет - Terex 33-19 автотүсіргіші
кесте- Terex 33-19 автотүсіргішінің параметрлері.
Техникалық сипаттамасы
|
Terex 33-19
|
Қозғалтқышы
|
Cummins QSK 60/MTU/DDC 4000
|
Салмағы, т
|
201,814
|
Қуаты, кВт
|
2014
|
Жүккөтергіштігі, т
|
326
|
Шанақ, м. куб
|
218
|
Бактыңкөлемі, л
|
3028
|
Достарыңызбен бөлісу: |