Kazakh national pedagogical university after Abai хабаршы вестник bulletin «Тарих және саяси-әлеуметтік ғ ылымдар»
жүктеу/скачать 9,77 Mb. Pdf көрінісі
|
2018 №3 Абай аты ҰПУ хабарщыс
| Абай атындағы ҚазҰПУ-нің ХАБАРШЫСЫ, «Тарих және саяси-әлеуметтік ғылымдар» сериясы, №3(58), 2018 ж.
95
Сондай-ақ, ислам банктерінде тәуелсіз бақылау органы — Шариғат Кеңесі бар, ол банктің оқшауланған тәуелсіз құрылымы болып табылады. Кеңестің қызметі мен міндеттері Банк жарғысында және Қазақстанның ислам банктерінің қызметін реттейтін заңнамасында анықталады. Шариғат Кеңесінің міндеттеріне банктік қызметті жүргізуде Шариғат қағидаттары мен ережелерінің сақталуын бақылау кіреді. Ислам банкіндегі барлық банктік үрдістер мен операциялар Шариғат Кеңесімен мақұлдануы тиіс. Шариғат Кеңесі өнімдер мен қызметтердің Шариғаттың қағидаттары мен ережелеріне сәйкестігін анықтайтын ақырғы орган болып табылады. Ислам банкингінің негізгі қағидаттары: Банк пен клиенттің серіктестігі (пайда мен шығынды бөлу); Ақша – сатылатын зат емес, ол айырбас және құнның өлшем құралы; Шарттың мәні мен оның талаптарына (гарар) қатысты тұрлаусыздыққа тыйым салу; Кездейсоқ жағдайлардың нәтижесінде пайда көруге тыйым салу (майсир): құмар ойындар, туынды қаржы құралдарымен (деривативтермен) ұтыс тігу және операциялар жасау; Шариғат қағидаттарына сай белгілі бір қызмет түрлерін қаржыландыруға тыйым салу: темекі, алкоголь, қару-жарақ өндірісін, есірткі заттарын, сонымен қатар порнография мен ойын бизнесін таратуға қатысты қызметтерді (харам); Өзгенің меншігін иемденуге тыйым салу; Қарызды сатуға тыйым салу [6]. Бүгінгі таңда әлем бойынша 90 астам ислам банктері қызмет етуде. Ислам активтерінің 71 % Таяу Шығыс елдерінің үлесінде, 24 % Азия мемлекеттеріне тиесілі. Батыс елдерінің ішінде Исламдық қаржыландырудың көшбасшысы Ұлы Британия болып саналады. Әлемдік практиканы зерделейтін болсақ, ICD-Thomson Reuters есептемелеріне сәйкес, 2018 жылы әлемде исламдық қаржыландырудың активтері $2,5 трлн. (банкинг – 73%, сукук* (исламдық облигациялар) – 16%, қорлар – 4%, такафул* (исламдық сақтандыру жүйесі) – 2%, басқа қаржы институттары – 6%) құраған [7].
ICD-Thomson Reuters мәліметтеріне сәйкес жасалған авторлық диаграмма
Ал, Қазақстанда қазіргі таңда 2 исламдық бөлшек сауда банкі өз қызметін жүзеге асыруда, олар - «Al Hilal» және «Заман-Банк»ислам банктері. «Al Hilal» ислам банкі өз қызметін 2010 жылы бастаған, Қазақстан және ТМД аумағындағы ең алғаш ислам банкі болып табылады. «Al Hilal» ислам банкінің Алматы, Астана және Шымкент қалаларында бөлімшелері бар. 2017 жылдың тамыз айында «Al Hilal» Банк Алматы қаласында бөлімшесін ашып, бөлшек сауда бизнесін бастағанын жариялады. Қазіргі күнде, «Al Hilal» Банкінің активтері $70 млнға жуық. «Заман-Банк»-тің активтері $50 млнға жуық. Сондай-ақ, бүгінде Қазақстанда 2 исламдық лизингтік компания бар – 2013 жылдан бастап Kazakhstan Ijara Company және 2017 жылдың басында дәстүрлі лизингтік компаниядан исламдыққа қайта құрылған
ВЕСТНИК КазНПУ имени Абая, серия «Исторические и социально-политические науки», №3(58), 2018 г. 96
Al Saqr Finance. Kazakhstan Ijara Company-дің негізгі акционерлері - Жеке секторды дамыту жөніндегі Ислам корпорациясы (ICD), «Al Hilal» Банк және «Заман-Банк». Al Saqr Finance 2017 жылы өз акционері «Астана-Банкі»-мен бірлесіп исламдық қаржыландыру қағидаларына сәйкес дебет карталарын шығару жобасын сәтті жүзеге асырғанын атап өткен жөн. Ендігі кезекте атқарылған іс-шаралар және жоғары тараптардан артылған үміттің қаншалықты ақталғанын сараптасақ. Зерттеуіміз барысында негізгі қарастырылатын сұрақтар: Қазақстандағы исламдық қаржыландырудың үлесі қандай? Еліміздің зайырлы мемлекет құқығы және шариғат заңы өзара қалай үйлеседі? Ішкі жалпы өнімге пайдасы қандай болмақ? Исламдық қаржы құралдарын діни наным-сенімдеріне қарамастан кез-келген тұлға пайдалана алады. Жаңа клиенттерді тарту, сондай-ақ, бай мұсылман елдерінен инвестиция тарту және қор жинауды әртараптандыру мақсатында, Еуропа елдерінің мұсылман тұрғындарының жоғары сұранысына байланысты бірқатар Еуропа және Азия елдері исламдық қаржы институттары да, дәстүрлі банктер де исламдық қаржы өнімдерін ұсынуға мұрсат беретін заңнамалық өзгерістер енгізді. Мысалы, жақын арада бірқатар мұсылман емес елдер мемлекеттік исламдық құнды қағаздар шығарды. Олардың ішінде – Ұлыбритания, Люксембург, Германия, Оңтүстік Африка және Гонконг. Әлемдегі ең ірі банктердің бірі Goldman Sachs 2014 жылы көлемі $500 млн құрайтын сукук шығарды. Малайзия және Дубай Биржаларымен қатар, Лондон, Ирландия және Люксембург алаңдары сукук исламдық құнды қағаздарды орналастыру және сату көлемі жағынан көшбасшы. Яғни байқағанымыздай, әлем нарығында исламдық қаржы орталықтарының даму қарқыны айтарлықтай жоғары. Қазақстан ТМД кеңістігі және Орталық Азия аймағындағы исламдық қаржыландыруды заңнамалық деңгейде енгізген алғашқы мемлекет болды. Бүгінде Қазақстанда исламдық банк активтерінің үлесі банк секторының жалпы үлесінен 0,08% құрайды [8].
Кесте 3. Қазақстан банктерінің активтері мен капиталы (қаңтар 2016-қаңтар 2017 жж.) [9] Дәрежесі (Rank) Банк атауы Активтері (мың теңге)
Депозиттері (мың теңге)
Капиталы (мың теңге)
1 Halyk Bank 4890124825 3449457879 616194113 2 Qazkom 4869393937 2863689696 474298802 3 Цеснабанк 2081907387 1535291268 164582978 4 Сбербанк 1654861160 1154202441 147943786 5 АТФ 1371196437 1050065471 80463280 6 БанкЦентрКредит 1359211138 1021553884 98671147 7 Forte Bank 1218400388 865052545 176861992 8 Kaspi Bank 1200169091 808990742 123661055 9 Bank RBK 1020999031 774568023 82222989 10
Eurasian Bank 996601344 654150495 94086405 30 Al-Hilal 21225011 14591756
31
Заман-Банк 14455951 2247951 11729185 32 Қазақстандағы Пәкістан ҰБ 5678830 588894 4799466
жүктеу/скачать 9,77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|