Kazakh national pedagogical university after Abai хабаршы вестник bulletin «Тарих және саяси-әлеуметтік ғ ылымдар»

2016 yılı verilerine göre Özbekistan ve İran arasındaki ticari ilişkilerin oranı 269 milyon 763 bin dolardır [27]. 

17-18 Ocak 2010 tarihinde 10'ncu hükümetlerarası komisyon toplantısında dönemin İran Ticaret Bakanı Mehdi 

Ghazanfari ülkesinin Özbekistan'la ticari ilişkilerini 1 milyar dolara yükseltme hedefini taşıdığını dile getirmişti 

[28]. 2015 yılının Şubat ayında İran'ın Özbekistan Büyükelçisi Ali Mardoni Fard ikili ekonomik ilişkilerde ifade 

edilen  ticari  hedefin  korunduğunu,  ulaşım  alanında  işbirliğini  arttırarak  ve  yeni  uluslararası  transit  koridorunu 

kurarak  bu  hedefe  ulaşılabileceğinin  altını  çizmiştir  [29].  Özbekistan  Dışişleri  Bakanlığı  da  ikili  ekonomik 

işbirliğini iticek gücün önceliği olarak ulaşım alanına dikkat çekmiştir [30].  

9  Nisan  2018  tarihinde  "İran-Özbekistan  Ortak  Ekonomik,  Ticari,  Bilimsel  ve  Teknik  İşbirliği'nin"  12'nci 

toplantısı  yapılmıştır.  Toplantıya  katılan  Özbekistan'ın  Başbakan  Birinci  Yardımcısı  Oçilboy  Ramatov,  2017 

yılında taraflar arasındaki ticari ilişkilerin 325 milyon dolar olarak kaydedildiğini ve ulaşım alanındaki işbirliğinin 

arttırılmasıyla bu göstergenin 2018 yılının sonuna kadar 500 milyon dolara kadar yükseltilebileceğini vurgulamıştı 

[31].  Ayrıca  toplantıda  Özbekistan  tarafı  İran'a  100  bin  ton  buğday  ve  5  bin  ton  petrol  ihraç  etmeye  niyet 

bildirerek,  İran  turistlerinin,  işadamları  ile  devlet  görevlilerinin  her  birine  ayrı  olarak  üç  çeşit  vize  uygulamayı 

planladığını duyurmuştur. Bununla birlikte Özbekistan Dış Ticaret Bakanı Jamşid Hodjayev şunu dile getirmiştir; 

"2017 yılında "Mali Eylem Görev Gücü" (Financial Action Task Force: FATF) kapsamında İran bankalarıyla bir 

anlaşmaya  varmıştık.  Eğer  FATF  ile  ilgili  herhangi  bir  sorun  olmayacaksa,  bizim  İran  ile  bankacılık  alanında 

yaptığımız  anlaşmalarda  da  herhangi  bir  sorun  olmayacaktır"  [32].  Toplantıda  konuşma  yapan  İran'ın  Sanayi, 

Maden  ve  Ticaret  Bakanı  Muhammad  Şariatmadari  şöyle  demiştir;  "Biz,  bankacılık  ilişkilerin  en  üst  düzeyde 

kurulmasından yanayız, çünkü ülkemizin Özbekistan ile ticari bağlarının genişletilmesindeki ana engel bankacılık 

ilişkilerden kaynaklanmaktadır" [33].  

17-18  Ekim  2017  tarihinde  Özbekistan  Dışişleri  Bakanı  Abdulaziz  Kamilov'un  İran'ı  ziyareti  kapsamında 

Petrol Bakanı Bijan Zanganeh ile görüşmüştür. Görüşme sonrası konuşma yapan Zanganeh Özbekistan'ın İran'dan 

ham  petrol  ithal  etmek  istediğini  ve  bu  ülkenin  doğrudan  denize  çıkışı  olmadığından,  İran  ham  petrölünü  bu 

ülkeye ya kara ya da demiryoluyla sağlayabileceğini vurgulamıştır [34]. 10 Nisan 2018 tarihinde konuşma yapan 

İran Ticaretini Teşvik Örgütü Başkanı Mojtaba Khosro Taj ülkesinin Özbekistan ile serbest ticaret kurmaya hazır 

olduğunu  ifade  ederek,  sözlerine  şunları  eklemiştir;  "vize  işlemlerini  kolaylaştırmaya  ve  bankacılık  işbirliğini 

geliştirmeye  çalışmaktayız.  Serbest  ticaretin  oluşturulabilmesi  için  tarifelerin  korunması  gerekli  malların  listesi 

belirlenmelidir.  Her  iki  ülkeye  konsolosluk  ve  vize  hizmetlerinin  sunulması  önerilmiştir"  [35].  31  Mayıs  2018 

tarihinde konuşma  yapan  İran Yol  ve Kentsel Kalkınma Bakanı Abbas  Akhoundi,  İran  ve  Özbekistan arasında 

hava  ulaşımı  alanında  bağlantıların  arttırılması  gerektiğini  ve  bunu  yapmakla  turizm  ile  vize  sorunlarının 

çözümünün sağlanabileceğini vurgulamıştır [36].  

Her  iki  ülkenin  devlet  yetkililerinin  medyaya  yaptıkları  konuşmalarının  içerik  analizi  (content  analysis) 

yapıldığında, Özbekistan ve İran güvenlik ilişkilerinden ziyade ekonomi ile ticaret alanındaki bağlantılarını daha 

fazla  arttırmaya  önem  verdikleri  okunabilir.  Bu  doğrultuda  ulaşım,  bankacılık,  vize,  serbest  ticaret,  hava 

bağlantıları, karşılıklı petrol alım satımı ve buğdayın ihraç edilmesi işlemlerindeki sorunların çözümü ön plana 

çıktığı gözlemlenebilir.  

Taraflar ulaşım, vize, serbest ticaret, buğday satımı ve hava bağlantılarına yönelik sorunları ikili görüşmelerle 

ve işbirliğine dayalı anlaşmalarla çözebilirler. Fakat bankacılık ve petrol alım satımı alanındaki sorunların çözümü 

kolay olmayabilir. 

İran, FATF'ın belirlediği süre zarfı içerisinde gerekli iç yasal düzenlemelerin planlanmasını yetiştirememiştir. 

2007  yılından  bu  yana  İran  FATF'ın  kara  listesinden  çıkartılmamıştır  [37].  Özbekistan  sorunların  yaşanmaması 

için  FATF'ın  isteklerini  İran'dan  yapmasını  talep  edebilir,  aksi  halde  ikili  bankacılık  ilişkilerde  sorunlar 

yaşanabilir.  Diğer  taraftan  ABD  Dışişleri  Bakanı  Mike  Pompeo,  İran'ın  önemli  gelir  kaynağı  olan  ham  petrol 

ihracatını  sıfıra  indirmeye  çalışacağını  ve  bu  doğrultuda  Vaşington'un  İran  petrolünü  ithal  eden  ülkelerle 

görüşmeleri sürdürdüğünü açıklamıştır [38]. ABD ile yüz yüze gelmek istemeyen Özbekistan, İran'dan ham petrol 

alımına ilişkin kararını yeniden gözden geçirebilir ve hatta ham petrol alımını durdurabilir.  

ВЕСТНИК КазНПУ имени Абая, серия «Исторические и социально-политические науки», №3(58), 2018 г. 

166 

Önümüzdeki  süreçte  Özbekistan  ile  İran  arasındaki  ilişkilerin  gelişebileceği  en  önemli  alan  –  ulaşım  alanı 

olabilir. İki ülke arasındaki ticaretin ve ekonominin gelişimine olumlu yansıyabilecek ulaşım koridorları şunlardır: 

"Orta Asya-Basra Körfezi Ulaşım Koridoru" ve "Trans-Afgan Ulaşım Koridoru". 9 Nisan 2018 tarihindeki 12'nci 

İran-Özbekistan  Ortak  Ekonomik,  Ticari,  Bilimsel  ve  Teknik  İşbirliği  toplantısı  kapsamında  görüşmelerde 

bulunan Başbakan Birinci Yardımcısı Açilbay Ramatov, Özbekistan-İran arasındaki ticari ilişkilerin gelişiminde 

Khaf-Herat demiryolu inşaatının önemli olduğuna ve bu inşaatın hızlandırılması gerektiğine dikkat çekmiştir [39]. 

Bu demiryolunun inşaasıyla İran'ın Çabahar ve Bandar Abbas limanlarına Özbek mallarının daha kolay ulaşımı 

sağlanabilir ve ülke Basra Körfezi'ne daha fazla açılabilir. Kısacası ifadesi geçen koridorların gelişimine ilişkin 

taraflar arasında yeni adımlar atılabilir ve işbirliği derinleştirilebilir. 

жүктеу/скачать 9,77 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: