Şavkat Mirziyoyev'in ABD Ziyareti ve İran'la İlişkilerine Etkileri

Özbekistan, diğer Orta Asya ülkeleri gibi çok taraflı ve dengeye dayalı dış politikaya öncelik verdiği tahmin 

edilmektedir  [40].  Özbekistan  dış  politikasında  küresel  etkiye  sahip  üç  devlete  öncelik  vermektedir  ve  bunlar 

sırasıyla Rusya, ABD ve Çin'dir. 15 Mayıs 2018 tarihinde Mirziyoyev bu ülkelerin ikincisine, yani ABD'ye resmi 

ziyaret gerçekleştirmiştir [41]. Ziyaret kapsamında 4,8 milyar dolar değerinde 20'den fazla anlaşma imzalanmıştır 

[42] ve "Özbekistan-ABD: Stratejik Ortaklıkta Yeni Dönemin Başlangıcı" adlı ortak bildiri yayınlanmıştır [43]. 

Anlaşmalar  ticari,  enerji,  finans,  tarım,  bilim  ve  eğitim  alanlarını  kapsamıştır  [44].  Bununla  birlikte  enerji  ve 

askeri-teknik işbirliği alanında 8,5 milyar dolar değerinde projeler kabul edilmiştir [45]. Özbekistan'ın resmi sitesi 

ortak  bildiriye  dayalı  yayınladığı  bilgilendirmede  ikili  görüşmeleri  ve  işbirliği  alanları  üçe  ayırmıştır;  Bölgesel 

Güvenlik, Reformlar ve Halklar Arasındaki Bağların Güçlendirilmesi, Ekonomik İşbirliği [46]. 

Bölgesel güvenlik alanında varılan anlaşmalar ve işbirliğine dayalı taahhütler şöyle özetlenebilir [47]: ABD 

Afganistan'ın  katılımını  sağlayarak,  "C5+1"  çok  taraflı  bölgesel  işbirliği  formatını  sürdürecektir  ve  bu  formatı 

desteklemeye devam edecektir; Taraflar savunma alanında işbirliğini arttıracaklardır ve askeri ilişkileri içeren ilk 

beş  yıllık  planı  uygulayacaktır;  Özbekistan,  Afganistan'daki  barışa  ve  istikrara  katkı  sağlayan  Kuzey  Dağıtım 

Hattı'na  desteğini  sürdürecektir;  Yasadışı  uyuşturucu  kaçakçılığıyla  mücadele  edilecektir  ve  Afganistan'la  olan 

sınır güvenliği sağlanacaktır; Bölgesel güvenliği olumsuz etkileyen unsurlarla ve terörizmle mücadelede işbirliği 

yapılacaktır. 

Reformlar  ve  halklar  arasındaki  bağların  güçlendirilmesi  alanında  [48]:  ABD,  Özbekistan'ın  adalet  ve  insan 

hakları alanındaki reformlarını destekleyecektir; Özbekistan, din özgürlüğünün sağlanmasına ilişkin çok boyutlu 

yol haritasını uygulayacaktır; ABD, ülkede İngiliz dilini öğreten programların uygulanmasına yardım edecektir.  

Ekonomik  işbirliği  kapsamında  [49]:  ABD,  Özbekistan'ın  Afganistan'daki  demiryolu  ve  alt  yapı  projelerine 

siyasi ve danışmanlık alanında gerekli desteği sağlayacaktır; Özbekistan, ABD şirketlerinin kendi ülkesinde daha 

rahat çalışabilmeleri için gerekli olanaklar yaratacağını taahhüt etmiştir; ABD, Özbekistan'ın DTÖ (Dünya Ticaret 

Örgütü'ne) üyeliğini destekleyecektir. 

Günümüzde  ABD  İran'ın  dünya  politikasındaki  etkisini  azaltarak  [50]  ve  ekonomik  yönden  gelişimini 

engelleyerek  tavize  yanaşmasını  ve  dış  politikasını  ABD'nin  çıkarlarına  karşıt  gelmeyecek  şekilde  yeniden 

yapılandırmasını  istemiş  olabilir.  Bu  doğrultuda  ABD  ek  önlemler  olarak,  İran'ın  ekonomi  ve  siyasi  alanlarda 

ilişkilerini  geliştirebileceği  bölgelerdeki  stratejik  konuma  sahip  ülkeler  ile  ikili  ilişkilerini  arttırmayı  ve  İran'ın 

önünü  kesmeyi  (çevrelemeyi),  bir  anlamda  ülkeyi  stratejik  öneme  haiz  dünya  devletlerinden  izole  etmeyi 

hedeflemiş olabilir. Nitekim ziyaretin Vaşington talebi üzerine yapılmış olması [51] ve ABD'nin Özbekistan ile 

imzaladığı anlaşmaları, ülkeye verdiği taahhütleri ifade edilen hedefe yönelik olabileceği tahmin edilebilir. Ziyaret 

İran bağlamında değerlendirildiğinde, Özbekistan-İran ilişkilerine olumlu yönde yamsımayabilir ve ülkenin İran'a 

yaklaşımını mesafeye dayalı ilişkilerin devam edilmesi doğrultusunda şekillendirebilir.