бөлім. Оқушылардың қарым-қатынас мәдениетін зерттеу және қалыптастыру жұмыстарының нәтижелері

Гимназиялық сыныптардың оқу процессін ұйымдастыру ерекшеліктері балалардың қарым-қатынасының тығыз болуына, бір-бірін жете танып, біраз уақыт көрмегенде сағынып жүретіні айқын байқалды. Ал жалпы білім беретін сынып оқушыларының ара қатынасы кішкене айырмашылығы бар екені анық. Зерттеу барысында социометриялық талдау, трансактілік талдау, КОС т.б. әдістемелер көмегімен балалардың жекелік ерекшеліктерін жете талдауға және татулығын, ұжымшылдығын т.б. әлеуметтік қасиеттерін бағаладық.

Зерттенушілердің қарым-қатынас мәдениетін бағалау үшін «Қарым – қатынасқа даярлық деңгейін анықтау», «Досыңа жол бересің бе?», «Досыңа көмектесе аласың ба?» /51/, «Коммуникативтік және ұйымдастырушылық қабілетті зерттеу» әдістемелерін пайдаландық.

«Қарым – қатынасқа даярлық деңгейін анықтау» тесті

Мақсаты: оқушылардың қарым – қатынас жасау қабілетін анықтау.

Орындау ережесі.Оқушылардың қарым – қатынас жасауға қабілетін анықтау үшін оларға бірнеше сұрақтар оқылады. Сұрақтың үш жауабы бар: “иә”; “кей кезде”; “жоқ”. Осы жауаптардың біреуін таңдап алып оны жауап параққа белгілеңіз.

Тапсырмалар.

1. Сізді өте күрделі іс күтіп тұр. Бұл сізді мазасыздандырады ма?

2. Жиналыста баяндама жасауды ұнатпайсыз ба?

3. 
   Бір жеріңіз ауырғанда дәрігерге баруды ең соңғы күнге дейін қалдырасыз ба?
   
4. 
   Сізді өзіңіз танымайтын қалаға жұмысқа жіберді, бармауға тырысасыз ба?
   
5. 
   Өзгелермен сырласуыңыз оңай ма?
   
6. 
   Көшеде біреу сағат немесе адрес сұраса оған ашуланасыз ба?
   
7. 
   “Балалар мен әкелер” мәселесі бар деп ойлайсыз ба немесе ұрпақтар арасындағы бір – бірін түсінісу қиын деп ойлайсыз ба?
   
8. 
   Жолдасыңыздың сізден алған қарыз ақшасын қайтармай жүрсе оған ақшаңызды қайтарып беру қажеттігін айтуға ұяласыз ба?
   
9. 
   Мейрамханада сізге дәмсіз ас әкелді, сіз тарелканы итеріп қоясыз ба?
   
10. 
    Таныс кісімен оңаша қалғанда әңгімені ол бастағанын қалайсыз ба?
    
11. 
    Қай жерде болсада ұзақ уақыт кезек күту сізді қажытады ма?
    
12. 
    Қиын жағдайларға байланысты комиссияларға қатысудан қорқасыз ба?
    
13. 
    Сізде өнер мәдениет жөнінде өз пікіріңіз бар және өзгенікін қабылдамайсыз ба?
    
14. 
    Бір жерде сіздің ойыңызға тура келмейтін қате пікір айтылып жатыр, сіз үндемей отыра бересіз бе?
    
15. 
    Біреу сізден көмек сұраса бұл сізді қажытады ма?
    

Бағалау шкаласы.

1. 
   иә - 2 ұпай
   
2. 
   кей – кезде - 1 ұпай
   
3. 
   жоқ – 0 ұпай
   

19-24 ұпай – төмен. Сіз бейтаныс ортада өзіңізге сенімсізсіздік білдіресіз. Жаңа мәселелер сізді қорқытпайды, бірақ өзгелермен жалтақтап танысасыз, пікір-таласқа қатысқыңыз келмейді, өз ойыңызды білдіргенде негізсіз өтірік көп айтасыз. Бұл кемшіліктерді жоюға болады. Өзіңізге сенімділігіңізді арттыру қажет екенін түсінуіңіз керек.

14-48 ұпай - орта. Сіз айналадағылармен қарым–қатынасқа жеңіл түсетін адамсыз. Қарым-қатынасқа, басқа адамдар туралы мәлімет алуға қызығушылығыңыз жоғары. Өзгені тыңдай аласыз, сабырлысыз, өз пікіріңізді қорғау керек болса аса қызбалық көрсетпестен түсіндіресіз. Бірақ аса дабыр-шулы топтарды ұнатпайсыз.

9-13 ұпай - жоғары. Қарым–қатынаста ерекше белсенділік білдіресіз. Әңгімешілсіз, кейде өзгелерге өз пікіріңізді зорлап міндеттейсіз, сондықтан олар реніш білдіруі мүмкін. Өзгелермен қуана танысасыз, көпшіліктің назарында болғанды ұнатасыз, қолыңыздан келмесе де ешкімнің өтінішін жерге тастамайсыз тез, тез қызығып, тез сөнесіз. Сізге қиын мәселелерді шешуде сабырлылық және батырлық жетіспейді, бірақ қажет жағдайда өз-өзіңізді қолға ала аласыз. Көп жерлерде өзіңіздің ұстамдылығыңызды көрсете білу керек екенін ұмытпағаныңыз орынды болады.

№	Баланың аты	Қарым-қатынас деңгейі
1	Зарина	орта
2	Айсұлу	орта
3	Аружан	Төмен
4	Әлімжан	жоғары
5	Айғаным	Төмен
6	Бану	Төмен
7	Назира	жоғары
8	Раушан	Төмен
9	Болат	Төмен
10	Оксана	Төмен
11	Лаура	жоғары
12	Оңғар	жоғары
13	Мәулен	Төмен
14	Нұрсұлу	Төмен
15	Назгүл	орта
16	Нұрлан	Төмен
17	Марина	жоғары
18	Олжас	Төмен
19	Азамат	Төмен
20	Асел	жоғары
21	Рустем	орта
22	Мария	жоғары

Зерттелінген балалардың басым көпшілігінің қарым-қатынас жасауға даярлық деңгейі төмен деп бағаланды.