Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы
жүктеу/скачать 1,76 Mb. Pdf көрінісі
|
| х әрпін х арқылы жазу; миуа, қиуа сөздерін миюа, қиюа деп
орфограммалау; күрделі сын есімдерді бірге таңбалау; орыс сөзін русь деп алу (Ә.Ермеков); ойөріс, атүсті, атсалысты, аяқкиім, жемшөп т.б. сөздерді бірге жазу (Ә.Ермеков); орыс тілінен енген сөздерді бірыңғай түпнұсқа принципімен жазу (А.Ысқақов). Жеке дыбыс таңбаларынан пікірдің көбі и әрпінің емлесіне қатысты айтылған. 1956ж. Тіл және әдебиет институты әзірлеген орфографияның жаңа жобасын талқылауға шақырылған жина- лыста М.Балақаевтың қосарлы ый, ій таңбаларының орнына и әрпін жазуды ұсынған пікіріне С.Аманжолов қарсы шығып, “Балақаевтың қазақ тіліне шабуыл жасауы” деп санаған. И дыбысы ки дегенде бір әріппен, қи дегенде екі әріппен (қый) жазылды. Барлық позицияда да и әрпінің қабылдануына сол жылдары оқу-педагогика баспасының редакторы болып қызмет еткен Р.Сыздықованың сөйлеген сөзі үлкен себеп болды дейді, газет тілшілері. Сөйтіп, біресе ый (қыйын), біресе и (иық, ғылми), енді бірде екі варианты да қатар қолданылып жүрген (қағида//қағыйда) және жіңішке буында и-мен, жуан буында ый-мен берілген и әрпінің емлесі бір ізге түсіріле бастайды. Десек те, йы, йі-ге біткен сөздерге көсемшенің й жұрнағы қосылғанда, йый орнына бір ғана и таңбасын жазу: ұйиды, байиды – ұиды, баиды, и-ды қосар таңбасымен қалдыру сияқты екі жақты пікір-лер болды. Ы, і әріптерінің емлесі жайында мынадай ұсыныс жиі кезде- седі: сөз басында, екі буынды сөздер аралығында, сөз аяғында таңбаланғанда, сөз мағынасы бұзылмаса, ы әрпін жазбау: жапрақ, топрақ, шаңрақ, қоңрау. Ал ә, ұ, ү әріптері орфограммасына қатысты бұл әріптер тек бірінші буында жазылады дегеннен соң сірә, күнә, бұлбұл сөздерін ескертуге шығармай (Т.Жанұзақов, Ғ.Сұлтанғалиев, Б.Нұрғазина), жүктеу/скачать 1,76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|