Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы
жүктеу/скачать 1,76 Mb. Pdf көрінісі
|
| <с>-ның (атсыз, етсіз) вариациалары туралы да айтуға болады.
Сондай-ақ күнәларың, ләззаттандым деген сияқты бейүндес буынды сөздерді айтқанда [күнәла’рың], [ләзәтта’ңғаммен] деп, <а> мен <ә>-нің ортасындағы [а’] вариациясы пайда болады. А.А.Реформатский әлсіз позицияның нәтижелері әртүрлі бо- лады, кейде әлсіз перцептивті позицияның нәтижесі вариация, сигнификативті әлсіз позицияның нәтижесі вариант болады (Реформатский А.А. 1970: 116), Л.В.Щерба фонема мен оның варианттарын айырудағы қиындық жай құлаққа шалынбай-тын айырмашылықтарды байқауда ғана емес, сол тілдің дыбыс құрамы үшін қай ерекшелік мәнді, қай ерекшелік мәнсіз соны аңғару (Фердинанд де Соссюр. 2000: 125б) деген. Өйткені ва- риация делініп жазуда еленбей жүрген дыбыс түрленімі біртін- деп тілдің фонемалық жүйесіне енуі мүмкін. Мысалы, қазақ тіліндегі <ә> фонемасы күнә, кінә сияқты сөздерде, біздің ойымызша, позициялық түрленімге түсіп тұрғанмен (алдыңғы буынның жіңішкелігінен), тілтұтынушы санасында <ә> жеке фонема ретінде танылады. “Егер сөзде фонема ауысса онда сөз мағынасы да ауысты деген сөз, егер сөз мағынасы өзгеріссіз бол- са, фонеманың өзгеруінің не қажеті бар” (Реформатский А.А. 1970: 56). жүктеу/скачать 1,76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|