Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы



Pdf көрінісі
бет136/236
Дата22.12.2023
өлшемі1,76 Mb.
#143053
1   ...   132   133   134   135   136   137   138   139   ...   236
а,
о,
ұ,
ы
осы тұрған күйінде жуан айтылады, мысалы:
аз,
оз,
ұр,
сары
. Бұлардың жіңішке ай-тылатын орнын айыратын
белгі аламыз ()-ні дәйекші. Бұл белгі сөздің алдында дәйекшіге
тұрып, ол сөздің жіңішке оқылмағын хабарландырады, яғни бұл
белгі тұрған соң, сөздің ішіндегі дау-ысты дыбыстарды жіңішке
айтамыз. Дауысты дыбыстар жіңішке айтылса, олардың
қатарындағы басқа дауыссыз я жарты дауыс-ты дыбыстар да
жіңішке айтылады, мысалы:
арман-әрмен,
тор-төр, тұр-түр,
жоны-жөні.
Жіңішкелік үшін жалғыз ғана белгі
 
алып, 43 түрлі
дыбысты 25 белгімен дұрыстап жазуға болады”.
204
205


Мысалы: (
қала),‘пале
(пәле), ‘ыш
(іш), ‘шайнек
(шәйнек),‘ан
(ән) 
т.б.
Сөйтіп, А.Байтұрсынұлы алғаш рет қазақ жазуындағы әріп-
дыбыс қатынасы, <у>, <ұ>, <ү>, <ы> фонемаларының
орфографиялық ерекшеліктері, қазақ орфографиясының негізгі
принциптері айқындалды.
Дегенмен, алғашқы әліппенің олқылықтарын да білген жөн.
Олар мыналар: 1) «ы» таңбасы «и» таңбасымен бейнеленді.
2)
«ұ» дыбысы мен «у» дыбысы бір ғана таңбамен «ұ» мен
бейнеленді. М: 
оқұ құралы,
тұұады
(туады);
3)
басы артық «а» таңбасы қыстырылып жүрді: 
Әүлкен
(үлкен), әүчүн үшін;
4)
ы, і дыбыстары жазылмай қалып отырды. 
Жатр
(жатыр),
бр (бір), жртық (жыртық);
5)
қазақ әліппесінен шығарып тасталған араб әріптері шет тіл-
ден (араб, парсы) ауысқан сөздерде әлі қолданудан шықпады;
А.Байтұрсынұлы реформалаған қазақ әліпбиінің ереже-


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   132   133   134   135   136   137   138   139   ...   236




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет