Байланысты: Күдеринова Құралай монография Қазақ жазуының тарихы
и, у әріптерінің таңбасы
болмаса, екінші жоба – проф. З.Базарбаеваның әліпбиінде бар.
Жазуды зерттеген алғашқы жылдарда біз де дара әріппен
таңбалауды жөн көрдік. Себебі сауат ашу ісінде и, у әріптеріне
қатысты қиындық жоқ. Сөз, буын бойындағы дауысты
таңбалары арқылы дыбыстың жуан, жіңішке екені оңай
айрылып келді. Қазақ тіліндегі кез келген дауыссыз дыбыс жеке
айтылғанда
ы дауыстысын қосып айтады (
бы, пы, ыл, жы… ).
Бірақ жазғанда таңбаланбайды. Егер бұларды бір деңгейде
қарасақ,
у/и әріптері сияқты басқа да дауыссыздар таңбасы
жеке таңбаланғанда (б, т, с…) қосар дыбысты, дауыстымен
іргелес келгенде дауыссыз дыбысты береді.
Егер жазу көзбен көрінетін таңбаларды шартты түрде қолдану
арқылы адамдар арасындағы коммуникацияның жүйесі болса,
ортақ, келіскен әріп жазылған сөзді ауызша тілге айналдыруға,
дыбысталғанды таңбаға түсіруге кедергі келтірмесе және жазу
экономиясына сай келсе (төрт әріптің орнына екі әріп жазсақ),
онда екі дыбыстың орнына бір таңба салудың жазу теориясы-на
кереғарлығы жоқ деп ойлайтынбыз. Сол себептен де 1929ж.
жазуға түзету енгізілгенін мойындауымыз керек.
Т.А.Амирова алфавит графикалық символдардың
(әріптердің) тізімі ретінде “код-делдал” техникалық аппарат
болып табыла-ды. Ол сөзді жазуға немесе керісінше аударып
отырады деген. “При этом важно отметить следующую
закономерность : чем больше множество единиц алфавита, тем
меньше множество комбинаторных и позиционных правил в
графемной системе и наоборот” деген.
Ә.Жүнісбек әліпбиіндегі
y – латыншада [wai], бірнеше
мағынасы бар, яғни [ i ] дыбысын беретін
( s y mbol, m y ster- құпия, s
