y mphony, an y, read y, lad y), сөз басында
[ j ]
дыбысын
беретін
(y ou, y outh, y es) – әріп қазақ сөздеріндегі дауыссыз,
үнді
<й>
фо-немасын береді.
Ал [ый], [ій] дыбыс тіркесін таңбалайтын
«ұзын и», «дау- ысты и» деп әріп-фонема қатынасынан қате түсініліп жүрген и
таңбасы жаңа графика бойынша
қазақ сөздерінде жазылмай- ды .
Ал халықаралық терминдер мен ел аттары
і әрпімен жазы-
лады. Мысалы,
kino, institut, himie, tehnike, kibernetike, fizike, film. Бұл фонология тұрғысынан жүйелі. Яғни
сый, тый сөздерінде
ғана жазылып келген орфограмма енді барлық и таңбаланатын
тұстарда жазылатын болады. Мысалы:
сыйлық – sэylэq, сиыр – sэyэr, ми – mэy, инелік – іynelіk,қияр – qэyar, тиын – tэyэn. Алайда бұл арада тағы да нақты ойлану керек. 1929 жылы
мен 1940 жылы алдыңғысы латын, кейінгісі орыс жазуын
қабылдаған тұста қосып арқалаған жұмыс осы болғанын тарих
ескертіп отыр. Жазу үнемділігі, қағаз үнемділігі, уақыт
үнемділігі деген-дер қай ғасырда да қажетті мәселелер.
Жарты дауысты дыбыс (А.
Байтұрсынұлы,
Тіл тағылымы,
179б.),
шала дауысты (Қ.Жұбанов, Қазақ тілі жөніндегі
зертте-улер, А., 2010. 59б.) деп ХХғ. басында анықталған <у>
фонема-сы А.Байтұрсынұлының «Сауат ашқышында» (1926ж.)
бір ғана таңбамен беріледі:
тану, салу .
Қазақ тілші ғалымдары және әліпби жобасын ұсынушы өзге
де тұлғалар жаңа графикаға көшуде
