Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы
ң/н дыбысының дүдәмалдығы басым. Мұнда позиция түрленімі таңбаланып кет-кен деген күмән бар. Ң
жүктеу/скачать 1,76 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тақырып бойынша оқуға болатын әдебиеттер
| ң/н
дыбысының дүдәмалдығы басым. Мұнда позиция түрленімі таңбаланып кет-кен деген күмән бар. Ң әрпін қазір оңай, теңеу, лаң, шеңбер, жаңбыр сияқты позициядан табамыз. Сондай-ақ қазақ тілінде ы, і қысаң езуліктердің нөлмен оп- позиция құрайтын тұсы бар. Кез келген тілде белгілі бір дауыс- ты тірек сипат алады, оның дыбыстық реңкі де күшті болады, әрі түсірілу мүмкіндігі де басым болады. Мысалы, орыс тілін- де о, а, е ашық фонемалары редукцияға жиі ұшыраса, қазақ тілінде ы, і, ұ, ү дыбыстары жиі ұшырайды. Орыс тілінде а, о фонемаларының құлаққа шалынымды 7 реңкі, е фонемасының 6 реңкі болса, қазақ тілінде ы, і фонемаларының 4 реңкі бар. Фонема ұғымының пайда болуы жазу теориясының қалыптасуына әсер етті. Біз қазіргі қазақ графикасы мен орфографиясының теориялық негіздерін ашу үшін, алдымен жа- зуды дербес құрылымдық жүйе деп танимыз. Ол құрылымның негізгі деңгейі – графикалық деңгейді түсіндіру үшін графика, орфография, әліпби категорияларын анықтауда ауызша тілді жазба тілге көшіретін фонологиялық сүзекі (тетік) – фонема-ны – жазба тілдің шығу нүктесі ретінде пайдаландық. Графема – жазба тілдің ең кіші абстракті бірлігі – ауызша тілдің ең кіші абстракті бірлігі – фонемаға сәйкестендіріліп кодталуына бай- ланысты ауызша тіл жазба тілге, жазба тілауызша тілге айнала алады. 86 87 Тақырып бойынша оқуға болатын әдебиеттер: 20. Панов Е.Н. Знаки.Символы. Знаки. М., 1983. – 248 с. 1. Аванесов Р.И. Сидоров В.Н. Реформа орфографии в связи с про- 21. Реформатский А.А. Из истории отечественной фонологии. М.: Наука, 1970. – 575 с. блемой письменного языка// Из историй отечественной фонологии. 22. Реформатский А.А. Проблемы фонемы в американской лин- М.:Наука, 1970. – 575 с. гвистике // Из истории отечественной фонологии. М.:Наука, 1970. – 2. Аванесов Р.И., Сидоров В.Н. Система фонем русского языка// Из 575 с. истории отечественной фонологии, М.Наука, 1970. – 575 с. 23. Селезнева Л.Б. Современное русское письмо. Томск, 1981.- 211 с. 3. Ахманова О.С., Девятникова Г.И. Чем же еn fin de comte опреде- 24. Соссюр Фердинанд де. Труды по языкознанию. М.:Прогресс, ляется восприятие речи // Исследование языка и речи. М.,1961 т.60 1977-693 с. 4. Базарбаева З. Фонема теориясы туралы бірер сөз // ҚР ҰҒА-ның 25. Стенографический отчет научно-орфографической комиссии со- Хабаршысы. Тіл, әдебиет сер. 2004. №3. званной 2-4.06. 1929 г. научно-методическим советом НКП и ЦКИКА. 5. Ветвицкий В.Г., Иванова В.М., Моисеев А.И. Современное рус- Кзылорда, 1930. – 482с. ское письмо. М., 1974.– 144 с. 26. Топоров В.Н. И.А.Бодуэн де Куртенэ и развитие фонологии// 6. Григорьев А.А. О передаче звуков киргизского языка буквами И.А.Бодуэн де Куртенэ (1845-1929). М.:Изд.АН СССР, 1960. – 118 с. русской азбуки // Қазақ тілі туралы революциядан бұрынғы зерттеулер. 27. Трубецкой Н.С. Основы фонологии. М.: Иност. Лит., 1960. – Алматы, 1993, 232 б. 372 с. 7. Джусупов М. Фонемография А.Байтурсынова и фонология син- 28. Фердинанд де Соссюр. Заметки по общей лингвистики. М.: горманизма, Ташкент, 1995.–176 с. Прогресс, 2000. – 280 с. 8. Досмұхамедұлы Х. Қазақ қырғыз тілініндегі сингармонизм заңы. 29. Хусаинов К.Ш. В.В.Радлов и казахский язык. Алматы: Наука, Таңдамалы. Алматы:Ана тілі, 1998.-384 б. 1984. – 171 с. 9. Жұбаева О. Қ.Кемеңгерұлының тілтанымдық мұрасы мен 30. Щерба Л.В. Теория русского письма. Л.: Наука, 1983. –134 с. лингвистикалық тұжырымдамалары: фил.ғыл.канд.дисс. Алматы, 31. Яковлев Н.Ф. Математическая формула построения алфавита // 2002-171 б. Реформатский А.А. Из истории отечественной фонологии, М.:Наука, 10. Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. Алматы: Ғылым, 1970. – 575 с. 1999. – 581 б. 32. Янакиев М. Теория орфографии и речь // Вопросы языкознания. 11. Зиндер Л.Р. Обшая фонетика. М.: Высшая школа, 1979. – 312 с. 1964. № 1. 12. Зиндер Л.Р., Маслов Ю.С. Л.В.Щерба – лингвист, теоретик и жүктеу/скачать 1,76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|