Кэкен Аханов грамматика теориясының негіздері ж о га р ы оку оры ндары ны ц филология ф акульт ет т еріне арналган оқу цүралы


 М. Балақаев, Т. Қордабаев, казіргі казактілі грамматикасы (синтаксис). Қ азакіы ң



Pdf көрінісі
бет48/174
Дата18.10.2023
өлшемі5,78 Mb.
#118714
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   174
1 М. Балақаев, Т. Қордабаев, казіргі казактілі грамматикасы (синтаксис). Қ азакіы ң
мемлекеттік О ку-педагогика баспасы. Алматы. 1961, 2 8 -2 9 -б ет (окулықтың «С өз
тіркесі» бөлімін жазған - М.Балакаев).
2 Бұл да сонда, 28-бет.
3 Қазак тілінің орфографиялық сөздігі, редакциясын баскарған І.Кеңесбаев,
Г.М ұсабаев. Алматы. 1963, 197-бет.
4 А. Ыскаков. Қазіргі казак тілі (морфология), Алматы, 1964. 122-бет.
5 М. Балақаев, Т. Қордабаев. Казіргі казак тілі (синтаксис). Алматы, 1961. 28-бет.
59


синтаксистік құбылыс (немесе синтаксистік бірлік - еркін сөз 
тіркесі) делініп қаралғандығын көреміз.
Мүның бэрі қазақ тілінің оқулыктары мен оқу құралдарында 
жэне эртүрлі сөздіктерінде күрделі сөз бен синтаксистік сөз тір- 
кестерінің жэне фразеологиялық сөз тіркестерінің, табиғаты әр 
басқа бірліктер болуына қарамастан, бір-бірінен жігі ажыратыл- 
май жүргендігін аңғартады.
Күрделі сөзді синтаксистік сөз тіркесінен де, фразеологиялық 
сөз тіркесінен де ажырату үшін оған (күрделі сөзге) тэн басты 
белгілерді айқындап алу қажет.
Енді осы мәселеге тоқталалық.
3. К үр дел і сөзге тэн басты белгіл ер
§ 40. Күрделі сөздерді жэне олардың түрлерін айқындау 
мақсат етілгенде, олар, эдетте, сөз тіркестерімен салыстыра 
қарастырылады. Бұлай етуде мынандай себеп бар: күрделі сөз 
шығу тегі, жасалу жолы жағынан сөз тіркесіне барып тіреледі. 
Тарихи тұрғыдан күрделі сөз кемінде екі сөздің тіркесуі арқылы 
жасалады. Ондай тіркестің тілдің даму барысында біртұтас сөзге 
(күрделі сөзге) айналуы мүмкін. Сөздердің тіркесінің біртұтас 
сөзге айналу процесі бірден бола салмайды жэне бүл процестің 
аяқталуын айқындау да әрқашан оңай бола бермейді. Күрделі сөз 
бен сөз тіркесінің жігін ажыратып, шегін айқындаудың киындыгы 
да осында.
Қиындықтан шығудың жолын сөзге, соның ішінде сөздің бір 
түрі - күрделі сөзге тэн белгілерді айқындаудан іздеу керек.
Тіл білімінде лексика-грамматикалық бірлік ретінде қарала- 
тын сөзге (соның ішінде күрделі сөзге де) тэн жэне оны (сөзді) 
сөз тіркесінен ажырататын жалпылама белгілер делініп семанти- 
калық тұтастық (семантическая цельность), морфологиялық 
тұтастық (морфологическая цельность), синтаксистік тұтастық 
(синтаксическая цельность) белгілері аталып жүр.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   174




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет