§ 99. Грамматикалык категориялардың бірі - ш ақ катего
риясы етістіктерге тэн категория ретінде танылады. Бүлай болуы
заңды да: қимыл, іс-әрекет уақыт ұгымымен тығыз байланысты,
ол белгілі бір мезгілде өтетін процесс ретінде ұгынылады.
Грамматикалык шак категориясында осы шақ, өткен шак жэне
келер шақ бір-бірінен қимыл, іс-әрекеттің сөйлеу кезіне қатысты
жағынан ажыратылады. Демек, сөйлеу кезі (момент речи) әр-
түрлі шақтардың тірелетін орталыгы және оларды бір-бірінен
ажыратудың тірегі болып саналады. Осы шақтың формасы сөйлеу
кезімен сәйкес келетін қимыл, іс-әрекетті білдірсе, өткен шақтың
формасы сөйлеу кезіне дейін болган қимыл, іс-әрекетті, келер
шақтың формасы сөйлеу кезінен соң, ягни келешекте болуға
тиісті іс-эрекетті білдіреді.
Тіл-тілде белгілі бір шактың, мысалы, өткен шақ немесе келер
шақтың, бірнеше түрі болуы мүмкін. Қазақ тілінде өткен шақтың
жедел өткен шақ, бұрынгы өткен шақ, ауыспалы өткен ш ақ деп
аталатын түрлері болса, неміс тілінде өткен шақтың перфект,
претерит, плюсквамперфект деп аталатын түрлері бар.
Достарыңызбен бөлісу: |
