Кэкен Аханов грамматика теориясының негіздері ж о га р ы оку оры ндары ны ц филология ф акульт ет т еріне арналган оқу цүралы
жүктеу/скачать 5,78 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- -т (-ыт, -іт)
| Қатынас I (зат есім). Біреуге-біреудіц қатынас, хабары да
азайды (М. Әуезов). Әр бөлменің ұзынын, көлденеңін, ішкі қаты- нас есіктерін - бэрін де Абай өзі кағазға сызып, Әйгерімнің қолы- на табыс еткен (М. Әуезов). Қат ы пас II (етістік). Әр үй өз басымен өзі элек, біреуге біреу катынаса алмай қалды (Ғ. Мүсірепов). Бұл омонимдердің (айтыс I - айтыс II, цатынас I - цатынас II) алдыңғы сыңарлары - аіігп, цатына етістіктеріне зат есімнің -с (-ыс, -іс) жүрнағы жалғану арқылы жасалса, соңғы сыңарлары аталған етістіктерге ортақ етістің -с (-ыс, -іс) жүрнағы жалғану арқылы жасалған. Түркологиялық кейбір әдебиеттерде бұл 38 жұрнақтар әрі зат есім, эрі етістіктің ортак етіс түрін тудыратын бір жұрнак ретінде қаралған. Ш ындығына келгенде, бұлар - дыбысталуы бірдей болганмен, шығу тегі жағынан да, мағынасы мен кызметі жағынан да эр басқа жұрнақтар. Осындай омонимдес аффикстердің қатарына етістіктің т (-ыт, -іт) жұрнағы мен зат есімнің -т (-ыт, -іт) жұрнағы да енеді. Мысалы, цүмарт, сейілт, шырамыт, царауыт, цырауыт, мүиарт, кеңіт деген сөздердің құрамындағы -т (-ыт, -іт ) аф фикс! - етістіктің жүрнағы болса (бұл жұрнак есімдерден етіс- тіктер тудырып тұр), бөгет, іиабыт, іркіт, сырцат тәрізді сөз- дердің кұрамындағы -т (-ыт, -іт) аффиксі - зат есім дердің жұрнағы (бүл ж ұрнақ етістіктерден зат есімдер тудырып тұр). Бұл жұрнақтарға омонимдес болып келетін тағы бір ж ұрнақ бар, ол - өзгелік етістің -т (-ы т , -іт ) жұрнағы. М ысалы: бүра- т. құра-т, сүра-т, цуан-т, тарыл-т, ж т а-т , суал-т жэне т.б. Етістіктің н, (-ын, -ін) жұрнағы мен зат есімнің -// (-ын, - жүктеу/скачать 5,78 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|