М .Д. Степанова, И.И.  Чернышева, Лексикология современного немецкого языка

тылды.  Ф разеологизмдердің  ішінен  салы  суга  кету,  иіашбауын 
көтеру,  төбе  іиаиш   тік  гщ ру  тэрізді  фразеологиялық  бірлік- 
тер  көк  кептер,  су  жылаи,  тасбаца  тэрізді  күрделі  сөздер- 
ден  ажыратыла  тұлғалану  (раздельнооформленность)  белгісі 
арқылы  ажыратылады.  Аталган  фразеологиялық  оралымдардың 
сыңарлары  сөз  түрлендіруші  формаларға  ие  болып,  ажыратыла 
тұлгаланса, күрделі сөздердің сыңарларының әрқайсысы әр басқа 
формаларға емес, бүтін күйінде сөз түрлендіруші формамен тұта- 
са тұлғаланады. М ысалы, ажыратыла тұлғаланған салы суга кету, 
шашбауын  көтеру,  төбе  шашы  тік  тұру деген  фразеологиялық 
бірліктер  салым  суга  кетіп,  салыц  суга  кетіп,  ишшбауымды 
көтеріп,  шашбауыңды  көтеріп;  төбе  итиіым  тік  тұрып,  төбе 
шаиіыц  тік  түрып  түрінде  келіп,  эрбір  сыңары  түрліше  өзгеріп 
тұлгаланады.  Ал  кок  кептер,  су  жылан,  тасбаца  деген  күрделі 
сөздердің  екі  сыңары  екі  басқа  түрде  емес,  екі  сыңары  біріккен 
немесе  тіркескен  күйінде  түрленіп  (мысалы:  кок  кептерге, 
көк  кептердің,  су  жыланды,  тасбацадан  жэне  т.б.),  түтаса 
тұлғаланады.  Ал  көк  кептер,  су  жылан,  тасбаца  тэрізді  күрделі 
сөздерді  ажыратыла  тұлғалануды  аңғартатындай  көрсеткіші  жоқ 
фразеологизмдерден,  мысалы,  кок  ми,  су  м и   (мисыз,  акылсыз, 
ақымақ  деген  мағынада),  тас  бауыр  (катал,  қатыгез,  мейірімсіз 
деген мағынада) тэрізді фразеологиялық сөз тіркестерінен ажырату 
қиындыққа  түседі.  Бүл  қиындық  аталған  күрделі  сөздер  мен 
фразеологиялық  сөз  тіркестерінің  құрылымдық  жағынан  бірдей 
болып  келуінде.  А.В.Кунин  мұндай  жагдай  ағылшын  тілінде  де 
бар екенін ескерте келіп, былай дейді:  «Қазіргі  ағылшын тілі үшін 
фразеологиялық  бірліктер  мен  күрделі  сөздердің  жігін  ажырату, 
орыс  тіліне  қарағанда,  бірсыпыра жағдайда  анағұрлым  қиындық- 
қа  түседі,  өйткені  ажыратыла  тұлгаланудың  көрсеткіші  болмаған 
жағдайда...  фразеологиялық  бірлік  пен  күрделі  сөздің  бір-бірінен 
шегін  ажыратуға болмайды.  Ағылшын  фразеологиясын  зерттеуші 
эркім де мұндай қиындыққа тап болады.
Ағылшын  тілінің  аналитикалық  сипатыныц  нәтижесінде 
фразеологиялық бірліктер күрделі  сөздерге оңай ауысады»1.
Құрылымы  жагынан бір-бірімен  сәйкес келетін  күрделі  сөздер 
мен  фразеологиялық  бірліктерді  ажырату  үшін  тұтас  тұлгалану

жүктеу/скачать 5,78 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: