шында
сарыг түрінде дыбысталған сөздің тілдің даму барысында
соңғы дыбысы (ғ) түсіп қалған да, бұл сөз казак тілінде
сары
түрінде дыбысталатын болған. Ал
саргай деген туынды етістік
қазіргі қазақ тілінде
сары түрінде айтылатын сын есімнен емес,
оның ертеректегі түрі —
сарыг формасынан жасалып, осы түбірдің
(сарыг) соңғы дыбысы (ғ) жүрнактың
(-ай) қүрамына жылысып
ауысқан. Бұл мысалдардан морфологиялық жылысу процесінің
әсерінен сөздің түбіріндегі (немесе негізіндегі) элементтің
аффикстік морфемаға жылжып, соның нәтижесінде аффикстің
құрамы үлгая түсетіндігін көреміз.
Морфологиялық жылысу процесінің нэтижесінде, бірінші-
ден, - аффикстік морфеманың дыбыстық кұрамы ұлғая түссе,
екіншіден, - сөз қүрамындағы алдыңғы жүрнақ соңгы жүрнаққа
жылжып, қүранды жұрнақтар жасалады. М эселенің осы жагын
аңғарта келіп, проф. В.А. Богородицкий: «Өте үлғайыңқырай
түскен жұрнақтар жалаң жұрнақтармен салыстырғанда, тілде
кейініректе жасалды» - деп түйіндейді' (кұранды жүрнақтар мен
сіңіскен жұрнақтар жайында 34-параграфты қараңыз).
Достарыңызбен бөлісу: