Кенжебаева Сəуле Сағындыққызы биотехнологиядағЫ Қазіргі əдістер

62
зикада спектроскопиялық əдістер осы əсерлесудің алуан қасиеттерін 
зерттеу үшін қолданылады. Аналитикалық химияда спектрометрия 
əдістермен заттардың спектрлік сипаттамаларын өлшеу арқылы олар-
ды табу мен анықтау үшін қолданылады. Спектроскопияның маңызды 
артықшылықтарына in situ диагностиканың мүмкіндіктерін, яғни 
нысанның қандай да бір арнайы дайындықсыз өсуін жатқызуға бола-
ды.
Спектроскопияның қолдану аймағын зерттеу нысанына байла-
нысты бөледі: атомдық спектроскопия, молекулалық спектроскопия, 
масс-спектроскопия, ядролық спектроскопия жəне тағы басқалар. 
Инфрақызыл спектроскопия (ИҚ-спектроскопия) – электромагнитті 
толқындарды сіңіретін спектрлерді зерттейтін спектроскопияның 
бөлімі. Бұл – шекарасы шартты болатын спектрдің ұзын толқынды 
аймағы. Ол бір уақытта алыстан көрінетін қызыл жарық спектрімен 
(780 нм) басталады жəне шекарасы шамамен мм-де болатын алыс 
микротолқынды аймаққа өтеді. Инфрақызыл (ИҚ) спектрлер 
молекулалардың негізгі электронды жағдайының тербелмелі қозғалу 
нəтижесінде пайда болады, нақтырақ айтқанда, молекулалардың 
негізгі электронды жағдайының тербелмелі деңгейлері арасында ауы-
су нəтижесінде жүреді. Инфрақызыл радиацияны көптеген газдар 
сіңіреді, бірақ О
2
, N
2
, H
2
, Cl
2
мен біратомды газдар сіңірмейді. Əрбір 
белгілі газға байланысты сіңіру толқын ұзындығында жүреді. Мыса-
лы, СО үшін толқын ұзындығы 4,7 мкм болып табылады. Мұнда түсті 
ағынның ең үлкен ағыны жүреді.
Оптикалық спектроскопия – бұл толқын ұзындығының оптикалық 
(көрінетін) диапазоны ультракүлгін жəне инфрақызыл диапазондары-
мен (бірнеше жүз нанометрден бір микронға дейін) тұтасатын спектро-
скопия. Бұл əдіспен заттардың атомдық жəне молекулалық деңгейде 
қалай ұйымдасқаны жөнінде, сонымен қатар атомдар мен молекулалар 
конденсияланған заттарға қосылу кезінде қалай өздерін ұстайтынын 
анықтауға болады.
Басқа спектроскопия түрлерімен салыстырғанда, оптикалық 
спектроскопияның ерекшелігі – құрылымдық ұйымдасқан материяның 
(атомдардан ірілері) көпшілігі оптикалық диапазонда электромагнитті 
өріспен резонансты əсерлесетіндігінде. Сондықтан оптикалық спек-
троскопия заттар туралы ақпарат алу үшін қазіргі уақытта кең 
қолданылады.
Оптикалық спектроскопия 1802 ж. Фраунгофер линиялары – күннің 
спектрінде қара жолақтар ашылған кезде пайда болды. Осы жолақтарды 

63
Фраунгофер 1814 жылы қайтадан ашып, сипаттап берді. XIX ғасырдың 
60 жылдары Кирхгоф осы жолақтардың дұрыс түсіндірмесін берді, 
яғни сіңірілетін осы жолақтардың күн атмосферасында əртүрлі газда-
ры бар жəне əрбір газбен белгілі бір жолақ байланысқан.
1953 жылы Андрес Йонас Ангсрем газдардың əртүрлі химиялық 
элементтермен сəулелендіріп, жолақтарды салыстырған кезде бағыт-
талған ғылыми спектроскопия басталды. Сөйтіп, спектрлік талдау – 
заттардың құрамы бойынша мəліметті алу үшін жаңа əдіс пайда бола-
ды. 
Оптикалық спектроскопия бүтіндей физиканың дамуына əсер 
етті. Кванттық механика спектроскопиялық зерттеулердің маңызды 
дəрежесі арқасында құрылды жəне бекітілді. Кванттық электроди-
намика радиоспектроскопия (радиодиапазондағы спектроскопия) 
негізінде құрылды. Бұл жағдай Лэмбовский қозғалысы тіркелгеннен 
кейін сынақ түрінде белгіленді деп есептеледі. 

жүктеу/скачать 5,04 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: