Кенжебаева Сəуле Сағындыққызы биотехнологиядағЫ Қазіргі əдістер
-ТАРАУ. КЛЕТКАДАҒЫ МЕМБРАНАЛЫҚ
жүктеу/скачать 5,04 Mb. Pdf көрінісі
|
| 1-ТАРАУ. КЛЕТКАДАҒЫ МЕМБРАНАЛЫҚ
ҚҰРЫЛЫМДАРДЫ ЗЕРТТЕУ ƏДІСТЕРІ 1.1. Клеткадағы мембраналық құрылымдарды зерттеудегі биохимиялық əдістер Қазіргі кезде биологиялық мембраналарды (лат. тілінен membrane – қалып, қабық) зерттеу биологияның бір маңызды бағыты болып отыр. Олар клеткада қосындыларды, энергиялық жəне ақпараттық ағындарды реттеуде зор рөл атқарады. Мембраналар клетканың тіршілік əрекетінің барлық жағына қатысады. Ұйымдастыру құрылымы мен құрамы жағынан гетерогенді, өте күрделі көп құрамдас бөлшектен тұратын жүйе ретінде биологиялық мембраналарды пайдаланудың маңызы зор. Биологиялық мембраналар – клетканы (клетка немесе плазматикалық мембрана) жəне клеткаішілік органоидтарды – ми- тохондрия, хлоропласт, лизосома жəне т.б. қоршап тұратын жоғары ұйымдастырылған күрделі құрылымдар. Олардың қалыңдығы 5-10 нм шамасында, негізінен белоктар мен липидтерден тұратын қабыршақ (пленка) тəрізді құрылым. Қазіргі уақытта биотехнологияның ғылыми дамуында қолданылатын əдістер тікелей тəжірибелендірілген техникалық мүмкіндіктермен байланысады. Мысалы, клетка ̶ мембраналық деңгейдегі зерттеудің алға өрлеуі тікелей құралдың мүмкіндіктеріне байланысты. Оның ішінде физикалық-химиялық зерттеу тəсілдерінің дамуы. Мысалы, ЭПР ̶ жəне ЯМР-спектроскопияның əдістері жəне калориметриялық əдістер көмегімен клеткалық мембраналардың қасиеттері, нəзік мем- брана бөлшектердің өзара іс қимылы мен орта арқылы мембрана- ны динамикалық тепе-теңдікпен қозғалу механизмдеріні зерттеу жетістіктері алынды. Клетканың биологиялық жүйелері – негізі құрылымдық жəне функционалдық бөлігі. Клетка бөлшектерінің атқаратын қызметтерін зерттеу үшін биотехнологиядағы қолданылатын алуан тəжірибелердің тəсілін түсіну жəне бағалау қажет. Қазіргі заманда клетка бөлшектерінің зерттелетін əдістері жылдам дамиды, олардың нəтижелері жаңа тəжірибе тəсілдеріне жəне технологиядағы жетістіктерге едəуір дəрежеде тəуелді. Клеткада барлық биохимиялық реакциялар өтеді. Алдымен клеткалық бөліктерін бөлу үшін қолданылатын əдістердің түрлерін 10 қарастыру керек. Клетка – мембраналық құрылымдарды зерттеу жетістіктері мына факторлармен байланысты: 1. Клеткаларды бұзу үшін қолданылатын əдістерде жұмсақ жағдайларды жақсарту. Жұмсақ жағдайлар арқылы алынған клеткалық бөлшектер атқаратын қызметтерін сақтайды. 2. Салқындаумен жасалған жылдамдығы жоғары ультрацентри- фугалардың кең таратылуы. Жылдамдығы жоғары ультрацентрифуга- лардың көмегімен бұзылған клеткалардан бөлшектерді бөлу үшін, ортадан тебу күштері құралады. Оларды пайдалану арқылы бөлінген клеткалық бөлшектерде құрылымды функционалды ұйымдастыру сақталады. 3. Электрондық микроскопия арқылы əртүрлі бұрын белгісіз болған клетканың құрамдас бөлшектерінің белгілерін анықтау, ал қолайлы жағдайда клетканы бұзу əдістері мен ультрацентрифугалау клеткалық бөлшектерді бөлуге жəне оларды in vitro жағдайында зерт- теуге мүмкіндік береді. жүктеу/скачать 5,04 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|