Клинические дисциплины chapter clinical disciplines акушерство и гинекология obstetrics and gynecology
жүктеу/скачать 19,82 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ҚАСЫМЖАНОВА 2 , М.С. ХУДАЙБЕРДИЕВА 2 , Г.А. ҚАМБАРОВА
- Зерттеу әдістері мен көлемі
- Алынған мәліметтердің талдау нәтижелері келесі қорытындыларды шығаруға мүмкіндік берді
- ХУДАЙБЕРДИЕВА, Г.А. ҚАМБАРОВА, А.Л. КИМ, А.А. ЛИ, К.С.
- Ключевые слова
- Keywords
- ХАЛЫҚ ДЕНСАУЛЫҒЫНА ӨНДІРІС ТАСТАМАЛАРЫ САЛДАРЫНАН АЛДЫН АЛА СКРИНИНГТІК ҚАУІП-ҚАТЕРДІ БАҒАЛАУДЫ ЖҮРГІЗУДІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
- Түйінді сөздер
Keywords: nuclear test site, pollution, air environment, risks, birth rate, mortality, incidence
416
М.К. АМРИН 1 , Г.А. БЕГИМБЕТОВА 1 , М.Т. АДИЛОВА 1 , А.Н. НУРЛАН 1 М.Т. ШЕГЕБАЕВА 2 , М.Р. ҚАСЫМЖАНОВА 2 , М.С. ХУДАЙБЕРДИЕВА 2 , Г.А. ҚАМБАРОВА 3 , А.Л. КИМ 3 , А.А. ЛИ 3 , К.С. ҚАЛИЕВА 4 , Н.А. ТИКЕМБАЕВА 4 1 С.Ж. Асфендияров атындағы қазақ Ұлттық медицина университеті, 2 №1 қалалық емхана, Алматы қаласы 3 №5 қалалық емхана, Алматы қаласы 4 №17 қалалық емхана, Алматы қаласы АЛМАТЫ ҚАЛАСЫНЫҢ АУАЛЫҚ ОРТАНЫҢ АВТОКӨЛІКТІК ЛАСТАНУЫН ЖӘНЕ ТҰРҒЫНДАР ДЕНСАУЛЫҒЫН ГИГИЕНАЛЫҚ БАҒАЛАУ Мақалада алматы қаласының ауалық ортаның автокөліктік ластануын және тұрғындар денсаулығын гигиеналық бағалау нәтижелері көрсетілген. Қаланың әуа бассейні ластаушылармен қарқынды ластануда, осыған байланысты қала тұрғындары үшін үлкен қауіптілік тудыруда Қаланың аурушаңдылық деңгейі ҚР салыстырғанда жоғары, әсіресе балалар арасында ( 1,7 есе). Оның құрылымында басым түскен аурулар тыныс жолдарының, зәр шығару жүйелерінің, асқорыту мүшелерінің, сүйек бұлшық ет жүйелерінің, жүйке жүйесінің аурулары болды. Түйінді сөздер: ластану, ауа ортасы, қатер, ауру көрсеткіші Өзектілігі. Қазіргі
қалаларда урбанизациялық үрдіс қарқынды даму үстінде, осының барлығы адамның денсаулығы мен тіршілік ортасына жоғары антропогендік жүктемінің пайда болуына әкеп соғып отыр. Бұндай жағдайларда қоршаған ортаның сапасы мен тұрғындар денсаулықтарының жағдайы арасында
сандық
байланыстарды орнату қиын болып табылады [1]. Қазақстан Республикасында ең ірі мегаполис Алматы қаласы болып табылады. 01.01.2015ж. тұрғындардың жалпы саны 1548,4 мың. адамды құрады. Бұл 01.01.2014 жылмен салыстырғанда 2,64¿ есеге жоғары екендігін көрсетіп отыр. Белгілі болғанындай қала қолайсыз метеорологиялық жағдайда болғанымен де ауа
бассейініне зиянды
тастамалардың көлемінің азайғандығына қарамастан қалада экологиялық жағдай жақсарар емес. Бұның өзін автокөліктің қосар үлесінің жоғарылағандығымен байланыстыруға болады [1, 2]. Осыған
қарамастан, қаладағы орын алған
медико- экологиялық мәселелер жеткілікті қарастарылмаған. Тек атмосфералық ауаның сапасымен байланысты туындаған аурулардың жекелеген топтары
мен иммундық жеткіліксіздік бойынша зерттеу жұмыстары ғана бар [3-6].
автокөліктік ластануына және оның оның тұрғындар денсаулығына әсерін гигиеналық бағалау.
2009-2013 жылдар аралығы бойынша 5 жыл көлемін ала отырып, «Қазгидромет» мәліметтері бойынша бағаланды. Нормативтік шама ретінде ШРЕК пен ауадағы ласаушы заттар концентрацияларының референттік мөлшері алынды. Тұрғындардың біріншілік аурушаңдылығы есеп беру барысындағы статистикалық мәліметтері бойынша
зерттелінді. Әдістері. Қауіп-қатерді бағалау әдістемесі, санитарлық- статистикалық әдіс. Біздің тарапымыздан Қазгидромет мәліметтері бойынша 2009-2013 жылдардағы қаланың атмосфералық ауасының ластануы жөніндегі
ретроспективтік ортажылдық мәліметтері талданды. ДДСҰ ұсыныстарына сәйкес қауіп қатерді бағалау басым ластаушылар бойынша жүргізілді. Басым ластаушылардың арасында мөлшері 10 және 2,5 микроннан кем емес қалқыған заттар болды. Олар TSP қайта түрленуі бойынша >РМ 10 >РМ
2,5
есептеу әдісі арқылы анықталынды. Қайта есептеу үшін түрлену көрсеткіштері қолданылды. Канцерогенді емес әсердің даму қаупін сипаттау қауіптілік көрсеткіші мен қауіптілік индексін есептеу негізінде жүргізілді. Қауіптіліктің көрсеткші мен индексінің есебі Ресей нұқсаулығына Р2.1.10.1920-04. сәйкес жүргізіліп отырды. Тұрғындардың аурушаңдылығы денсаулық сақтау жүйесінің ақпараттық жүйелерінің мәліметтері бойынша зерттелінді (12-нші қалып, жылдық) және сондай ақ 2009-2013 жылдар кезеңіндегі ҚР ДМ жыл сайынғы ресми статистикалық жинақтарының мәліметтері бойынша зерттелінді. Корреляциялық талдау Пирсон (r) жұп корелляция әдісі арқылы жүргізілді, яғни, бұндағы айырмашалықтары (p) жеткілікті түрде анықталынып отырды.
2013 жылдар кезеңдері аралығында адам үшін қауіптірек болып табылатын, басым әсер көрсететін заттардың РМ 10
және РМ 2,5
, NO 2 және SO 2 орта жылдық мөлшеріне зерттеу жүргізілді. Зерттелінетін заттардың концентрациялары күкірттің қос тотығынан басқасы нормативтен жоғары деңгейде болды. Біздің тарапымыздан (HQ) көрсеткіші бойынша канцерогенді емес әсер және (HI) қауіптілік индексі бойынша канцерогенді емес әсерлер анықталынды. Атмосфералық ауаның басым ластаушыларының қауіптілік көрсеткішін есептеу нәтижелері көрсеткеніндей HQ (HQ≤1,0) 2009-2013 жылдар аралығында 1,5 - 3,53 дейінгі аралықтағы мөлшерді, яғни шекті деңгейден асатындығын көрсетті. Тыныс алу жолдарына басым әсер көрсететін химиялық қосылыстардың үйлескен әсерлерінің қауіптілік индексі шекті деңгейден асып отыр. (Яғни, 7,08 - 9,01аралығында), Осыған
байланысты, Алматы
қаласының тұрғындар денсаулығының канцерогенді емес қауіптілігінің даму мүмкіндігі жоғары екендігі анықталынды [7-9]. Алматы қаласының біріншілік аурушаңдылығы 2009-2013 жылдар аралығында оның деңгейінің 14,1¿, екендігін, яғни 84461,3 À - 72527,8 À дейінгіні көрсетіп отыр. Дәл осындай көрсеткіш Қазақстан Республикасы бойынша да байқалуда. Қала тұрғындарының біріншілік ауру деңгейі Республикаға қарағанда 15-16¿ жоғары екендігі байқалады. Қаладағы балалар аурушаңдылығы бүкіл Республика бойынша аурушаңдылық деңгейімен салыстырғанда 1,7 есе жоғары екендігі анықталды. 2013 жылы тұрғындар аурушаңдылығының негізгі себебі барлық аурулардан алып қарағанда (29412,1À), тыныс жолдарының аурулары басымырақ болды – 40,6¿, басқа аурулармен салыстырғанда(4320,2 À) қан
айналым жүйелерінің аурулары – 6,0¿, басқа
аурулармен салыстырғанда (2932,4 À) көз және қосалқы мүшелерінің аурулары – 4,0¿, басқа аурулармен салыстырғанда (2773,0À) тері және тері асты жасушаларының аурулары – 3,8¿, басқа аурулармен салыстырғанда (2622,9À) қан мен қан жасаушы мүшелерінің аурулары, иммундық жүйелерінің бұзылыстары – 3,6¿. 5 сыныптық мәліметтерге барлық аурулардың 58,0¿ алды (сурет 1).
417 Сурет 1 – Алматы қаласының тұрғындардың өмірінде алғаш тіркелген аурулардың саны
Автокөліктердің жүру қарқындылығы бойынша біз 2 ауданды алдық, яғни олар бақылау және тәжірибелік аудандар болды. Бақылау ауданында тыныс жолдарының, зәр шығару жүйелерінің, асқорыту мүшелерінің, сүйек бұлшық ет жүйелерінің аурулары, сондай ақ әртүрлі жарақаттар мен уланулар ең басым түскен аурулар болып табылды. Тәжірибелік ауданда жетекші болып, тыныс алу, қан, асқорыту, қан айналым және жүйке жүйлеренің аурулары болды. Балалар арасында аурушаңдылық деңгейі тәжірибелік ауданда 2013 жылы (1000 балаға шаққанда 1434,8 жағдай) бақылау
мәнінен алып
қарағанда жоғары
болып табылды.(1375,8À). Балаларда тыныс алу жолдарының, қан, асқорыту мүшелерінің, тері
және тері
асты жасушаларының, жүйке жүйесінің аурулары көбірек кездеседі. Жүйке жүйе және қан айналым жүйесінің аурулары әдебиеттердегі мәлиметтері бойынша көбінесе қаладағы автотранспорттық шу жүктемесімен байланысты [10-12]. Біздің тарапымыздан Алматы қаласының ауасында тікелей жұп коррелляциялық байланыстың жоғары көрсеткіші анықталынды. Қалқыған заттар мен тыныс алу жолдарының аурулары арасында (r=0,944-0,945, p=0,049), тері мен тері асты жасушаларының аурулары (r=0,840, p=0,23); SO 2
концентрациялары мен қан айналым жүйелерінің аурулары арасында (r=0,841, p=0,132), қан мен қан жасаушы мүшелердің аурулары (r=0,972, p=0,025); NO 2
концентрациялары мен қан жасаушы мүшелердің аурулары арасында (r=0,721, p=0,215) екендігі анықталды. Алынған мәліметтердің талдау нәтижелері келесі қорытындыларды шығаруға мүмкіндік берді: 1.
Алматы қаласының тұрғындарына аэрогенді жүктемені анықтайтын жүктеме азоттың қос тотығының РМ 10 и
РМ 2,5
, қалқыған заттары болып табылады. 2.
ластануда, осыған байланысты қала тұрғындары үшін үлкен қауіптілік тудыруда, бұны НQ = 3,53, көрсеткіші мен HI = 9,01 индексі дәлелдеп отыр. 3.
Қаланың аурушаңдылық деңгейі ҚР салыстырғанда жоғары, әсіресе балалар арасында ( 1,7 есе). Оның құрылымында басым түскен аурулар тыныс жолдарының, зәр шығару жүйелерінің, асқорыту мүшелерінің, сүйек бұлшық ет жүйелерінің, жүйке жүйесінің аурулары болды. 4.
Ауа бассейініндегі қалқыған заттар мен тыныс алу аурулары, тері және тері асты жасушаларының ауруларының арасында между концентрациями SO 2 концентрациясы мен қан айналым жүйелерінің аурулары арасында, SO 2 және NO 2 және
қан аурулары арасында
тікелей жоғары коррелляциялық байланыс жоғары екендігі анықталды.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 1
Акоев Ю.С., Балаболкин И.И., Бржезовский М.М. и др. Экология и здоровье детей. – М.: Медицина, 1998. - 384 с. 2
Неменко Б.А., Уважанова А.С. Накопление тяжелых металлов в волосах дошкольников в условиях крупного города // «Современные проблемы экологии человека в Республике Казахстан». /Матер. междун. конф. – Алматы: 1995. - С.138-140. 3
век. Материалы ХVI Международной научной конференции, 27 апреля – 4 мая 2012, Венгрия: в 2 частях / под ред. А.Я. Перевалова; Перм. гос. мед. академия; Урал. регион. центр питания. – Ч. 1. – Пермь: ИПК «От и ДО», 2012. - С.39-42. 4
журнал, 2004. - №1. - С.29-33. 5
Brown, K. Effect of zinc supplementation on childrens growth: a meta-analysis of intervention trials /K. Brown, J. Peerson, L. Allen //Bibl. Nutr. Diet. – 1998. – 54. – Р. 76-83. 6
риска для здоровья при воздействии химических веществ, загрязняющих окружающую среду. - М.: Медицина, 2002. - 408 с. 7
«Руководство по оценке риска для здоровья населения при воздействии химических веществ, загрязняющих окружающую среду», Р2.1.10.1920-04. - М.: Медиа-Пресс, 2004. - 116 с. 8
Кенесариев У.И., Бекшин Ж.М., Досмухаметов А.Т., Амрин М.К., Ержанова А.Е. Риск развития неканцерогенных эффектов в зависимости от уровня загрязнения воздушного бассейна городов Республики Казахстан пылевыми частицами РМ 10 и РМ
2,5 .
Материалы XI Всероссийского съезда гигиенистов и санитарных врачей: Том 1. – Под редакцией академика РАМН профессора Г.Г.Онищенко. М. - Ярославль: Изд-во «Канцлер», 2012. - С. 326-328. 9
загрязнения атмосферного воздуха взвешенными частицами РМ 2,5
. Здоровье семьи – ХХІ век. /Материалы XVI Международной 40,6
6 4 3,8 3,6 42 Тыныс алу ағзаларының аурулары Қан айналым жүйесінің аурулары Көз және оның қосалқы аппаратының аурулары Тері қабаты мен тері шелмайының аурулары Қан және қан түзілу ағзаларының аурулары Басқа аурулар
418
научной конференции. 27 апреля – 04 мая 2012 года. Венгрия: в 2 частях / под ред. А.Я. Перевалова; Перм. гос. мед. академия; Урал. регион. центр питания. – Ч. 1. – Пермь: ИПК «ОТ и ДО», 2012. – С.146-148. 10
Самодурова Н.Ю. Гигиеническая оценка риска здоровью населения при воздействии приоритетных физических факторов окружающей среды. Автореферат дисс…, к.м.н.: 14.02.01 – Гигиена. – М., 2012. – 189 с. 11
Вестник ВГУ. Серия. Химия. Фармация. Биология, 2012. - №1. - С. 140-142. 12
Рахманин Ю.А. Физические факторы в экологии человека и гигиене окружающей среды. // Гигиена и санитария. – 2009. - №5. – С. 4-5.
М.К. АМРИН, Г.А. БЕГИМБЕТОВА, М.Т. АДИЛОВА, А.Н. НУРЛАН, М.Т. ШЕГЕБАЕВА, М.Р. ҚАСЫМЖАНОВА, М.С. ХУДАЙБЕРДИЕВА, Г.А. ҚАМБАРОВА, А.Л. КИМ, А.А. ЛИ, К.С. ҚАЛИЕВА, Н.А. ТИКЕМБАЕВА ГИГИЕНИЧЕСКАЯ ОЦЕНКА АВТОТРАНСПОРТНОГО ЗАГРЯЗНЕНИЯ ВОЗДУШНОЙ СРЕДЫ И ЗДОРОВЬЯ НАСЕЛЕНИЯ ГОРОДА АЛМАТЫ
здоровья населения в условиях г.Алматы. Выявлены высокие показатели коэффициентов и индексов их неканцерогенной опасности. Первичная заболеваемость населения по данным обращаемости в медицинские учреждения выше, чем в целом по Республике Казахстан, особенно среди детей населения (в 1,7 раза). Ведущими являются болезни органов дыхания, болезни системы кровообращения, болезни крови и кроветворных органов, нервные болезни.
HYGIENIC ASSESSMENT OF MOTOR TRANSPORTATION POLLUTION OF THE AIR ENVIRONMENT AND HEALTH OF THE POPULATION OF THE ALMATY CITY
the conditions of Almaty are given in article. High rates of coefficients and indexes of their not cancerogenic danger are revealed. Primary incidence of the population according to negotiability to medical institutions is higher, than in general across the Republic of Kazakhstan, especially among the population children (by 1,7 times). Diseases of respiratory organs, diseases of the blood circulatory system, an illness of blood and the haematogenic bodies, nervous diseases are leading.
УДК 616-056.22-056. (075.8) А.Т.ДОСМУХАМЕТОВ, А.М. ОРАЗЫМБЕТОВА, Ж.Б. БЕЙСЕНБИНОВА С.Ж. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті ХАЛЫҚ ДЕНСАУЛЫҒЫНА ӨНДІРІС ТАСТАМАЛАРЫ САЛДАРЫНАН АЛДЫН АЛА СКРИНИНГТІК ҚАУІП-ҚАТЕРДІ БАҒАЛАУДЫ ЖҮРГІЗУДІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ Статьяда мұнай терминалы нысанындарының тастамалары салдарынан болатын халық денсаулығына скринингтік қауіп-қатерді бағалау нәтижелері ұсынылады. Талданатын химиялық ингридиенттер тізімінің тарылту реті ұсынылған, ары қарай қауіптілікті идентификациялау кезеңінде канцерогенді және канцерогенді емес әсерлер даму күтілетін қауіпінің жылдамдатылған сипаттамасы берілген. Түйінді сөздер: халық, денсаулық, өндіріс Кіріспе. Қазіргі таңда қауіп-қатерді бағалау концепциясы барлық елдерде және халықаралық ұйымдарда халық денсаулығына қолайсыз әсерлерді төмендетуде максимальді экномикалық ақтауға бағытталған ұтымды іс-әрекеттердің саясатын, стратегиясын өңдейтін басты механизм ретінде қарастырылып отыр [1]. Халық денсаулығына қауіп-қатерді бағалауды жүргізгенде қоршаған ортадағы химиялық факторлар әсерінен болатын қауіп-қатерді талдауда жалпыға танылған әдістерді пайдалану көзделіп отыр. Бүгінгі күні қауіп-қатерді бағалауды талдау әдістемесі ресми түрде танылып және ДДҰ дамуда [2]. Осы концепцияны практикада жүзеге асыру үшін теориялық өңдеулермен қатар қауіп-қатерді бағалау міндеттерін анықтау мақсатында қауіп-қатерді есептеу базалық схемасын кейбір позицияларын біріздендіру қажет. Осы жағдайда шектелген мәліметтерді зерттеу процесінде анылнған немесе қолдағы бар
мәліметтер негізінде қауіп-қатер жылдамдатылған сипаттамасын қарастыратын алдын ала скринингтік бағалау жүргізу қажет [3]. Қауіп-қатерді бағалау әдістемесіне сәйкес скринингтік бағалау қауіп-қатерді бағалаудың бірінші
кезеңінде (қауіптілікті идентификациялау) жүргізеді, және егер осы кезеңде зертелетін химиялық заттар адамға қауіптілік туғызбайтындығы анықталса немесе қауіп-қатерді бағалау үшін қауіптілік көрсеткіштері жеткіліксіз болса, онда қауіп- қатерді бағалаудың келесі кезеңдері жүргізілмейді. Қауіп-қатерді бағалау бойынша зерттеулерде әрдайым алдын ала скринингтік бағалау жүргізілмецтінін айцта кету керек. Мысалға, егер зерттеу нысандарында балық ластаушы көздерді инвентаризациялау жүргізгенде, олардың көбінің эмиссия көлемі өте төмен болады, яғни жалпы қосындыдан алғанда жалпы тастамалар үлес салмағы (жылына тонна) 1¿ құрайды, қарастырылып отырған көптеген химиялық ластаушылардың алдын ала шашырау концентрациясын моделдеу жүргізгенде есептік тікүшбұрыш түйінінде ШРЕК немесе референттік концнтрапциядан (RFС) анағұрлым төмен болады.
419 Сонымен қатар қауіптілікті идентификациялау кезеңінде, әлбетте сәйкес таңдау талаптарын пайдаланып ары қарай зерттеу кезеңдерінде қарастыруға жататын талданатын заттардың ақырғы тізімі
анықталады. Талданатын заттардың бастапқы тізімнен химиялық қосылыстарды алып тасталынады, маңызды талаптардың бірін пайдалану – заттардың концентрациясы референтті (қауіпсіз) әсерлер деңгейінен анағұрлым төмен: қауіптілік коэффициент (HQ) мөлшері 0,1 төмен, канцерогендік қауіп-қатер 10 -6
аз. Жоғарыда аталған жәйттар қауіптілікті идентификациялау кезеңінде қауіп-қатердің жылдамдатылған сипаттамасын жүргізуді негіздейді. ҚР аймағында бірқатар пилоттық қауіп-қатерді бағалаудың зерттеулері жүргізілді, онда идентификация кезеңінде қауіп- қатердің жылдамдатылған сипаттамасы. Мысалға «Арал мұнай терминалын» ЖШС қайта салынатын нысандарының тастамаларында болатын атмосфералық ауаны ластайтын заттардың халық денсаулығына қауіп-қатерді бағалау нәтижелерін ұсынамыз.
жүктеу/скачать 19,82 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|