Кодекс жобасының тұжырымдамасы Қазақстан Республикасының
жүктеу/скачать 0,81 Mb. Pdf көрінісі
|
Алтыншы. Бүгінде жер қойнауын қорғау және пайдалану туралы заңнаманың негізгі институттарының бірі жер қойнауын пайдалануға келісімшарт болып табылады, оның негізінде жер қойнауын пайдалану құқығы туындайды, ӛзгереді және тоқтатылады. Бұған қоса, жетекші ӛндіруші елдерде лицензия институты мемлекеттің жария актісі ретінде кең ӛріс алды, оның негізінде жер қойнауын пайдалану құқықтары туындайды. Жер қойнауын пайдалану саласындағы лицензиялық режим Канадада, АҚШ-та, ОАР-да, Австралияда, Норвегияда, Ұлыбританияда, Финляндияда және дамыған ӛндіруші секторы бар бірқатар елдерде қолданылады. Лицензиялық жүйе кезіндегі жария құқықтық бастамалардың анық басымдығына қарамастан, лицензия, практика кӛрсетіп отырғанындай жер қойнауы учаскесіне құқықтарды ресімдеудің тиімді және жылдам тетігі болып табылады.
келісімшартпен қатар, сондай-ақ стратегиялық мақсаттағы кен орындарына қатысты мемлекет меншігіндегі қатты пайдалы қазбаларды алдын ала барлау, барлау және ӛндіру, жалпыға таралған пайдалы қазбаларды, шипалы балшықтарды, жерасты суларын барлау және ӛндіру, жерасты құрылыстарын (кеңістіктерін) салу және (немесе) пайдалану, сондай-ақ техногендік түзелімдер мен техногендік минералдық түзелімдерден алынатын пайдалы компоненттерді алу үшін жер қойнауын пайдалануға құқықтың туындау негіздері ретінде лицензия институтын кӛздеу ұсынылады. Лицензиялауға жататын операцияларды жүргізуге қойылатын негізгі талаптар Кодексте сәйкестендірілетін және кӛрсетілетін болады деп пайымдаймыз. Инвесторлар үшін құқықтық тәуекелдерді азайту үшін жер қойнауын пайдаланудың лицензиялық жүйесі жұмыс істейтін озық ӛндіруші елдердің заңнамасында лицензиядан айыру (оны қайтарып алу) негіздерінің шектеулі тізбесі кӛзделген, ал санкциялық балама ретінде айыппұл және тұрақсыздық айыппұлы институты кеңінен қолданылады. Лицензиядан ауыру мемлекеттің инвесторға әсер етудің айрықша шарасы болып табылады және елеусіз бұзушылықтар жағдайында қолданылмайды. Ұқсас тәсіл Кодексті әзірлеу кезінде іске асырылады деп кӛзделуде.
Қалыптасқан жер қайнауын пайдалану саласын реттеу жүйесі жағдайында, сондай-ақ инвесторларға ӛздерінің барлаған пайдалы қазбаларын ӛндіруге құқықтарына айрықша кепілдік беру мақсатында Кодексте пайдалы қазбалар түрлеріне қатысты бірлесіп барлау және ӛндіру үшін жер қойнауын пайдалануға құқық беруді кӛздеу ұсынылады. Бірлесіп барлау және ӛндіру институты Чилиде, Ұлыбританияда, Норвегияда және басқа да елдерде ойдағыдай қолданылады.
құқығы конкурстық рәсімдер (тендер немесе аукцион) не тікелей келіссӛздер негізінде беріледі. Тендердің жеңімпазын анықтау кезінде екі кӛрсеткіш ескеріледі: ұсынылған қол қойылатын бонус мӛлшері, сондай-ақ ӛңірдің әлеуметтік-экономикалық дамуы үшін берілетін тӛлемдер сомасының мӛлшері. Яғни, конкурстық комиссия бір-біріне қатысты әртүрлі басымдық кӛрсеткіштері 12
бар ұсыныстар берілген жағдайларда тендер жеңімпазын таңдау қиындығына тап болады. Осыған қоса, тендер ӛткізудің осы рәсімі жұмыстар (жұмыс ауқымы мен түрлері бойынша) жүргізудің озық бағдарламасын ұсынуға қабілетті тұлғаны анықтауға мүмкіндік бермейді. Геологиялық ақпараттың жеткіліксіздігі және минералдық-шикізат базасының қысқартылуы жағдайында әлеуетті жер қойнауын пайдаланушыны анықтау сатысында геологиялық-барлау жұмыстарының кӛлемін және түрлерін анықтаудың маңыздылығы басты болып табылады. Осыған орай, Кодексте жер қойнауын пайдалану құқығын беру бойынша мынадай негізгі рәсімдерді қарастыру ұсынылады. 1) Конкурс негізінде жер қойнауын пайдалану құқығын беру Осы тапсырмаларға сүйене отырып, Кодексте ағымдағы конкурстық тәртіпті жетілдіру және қосымша жер қойнауын пайдалану құқығын берудің оңайлатылған тәртібін енгізу ұсынылады. Осылайша, тендер жеңімпазын анықтаудың негізінде конкурстық ұсыныста кӛрсетілген жұмыстар кӛлемі болады. Бұл ретте тендерлік ӛтінімдерді салыстыру осыған дейін бекітілген және белгілі формула және есептеу әдістемесі бойынша жүзеге асырылады (балдық жүйе). Мысалы, 1 ш.км 3D сейсмикалық жұмыстар = Х км 2D сейсмикалық жұмыстар, немесе 1 ұңғыма = Х км 2D сейсмикалық жұмыстар. Балдарды есептеу формуласы мен әдістемесі конкурсқа шығарылған әрбір жеке жер қойнауы учаскесі үшін оның ерекшеліктерін ескере отырып әзірленген техникалық тапсырмада кӛрсетілуге тиіс. Осыдан басқа, техникалық тапсырмада жер қойнауын пайдалану процесінде тендер жеңімпазы орындауға міндетті ӛзге де талаптарды да қамтуы мүмкін. Бір ғана ӛтінім берілген жағдайда, тендер ӛткізілмеуге тиіс, жер қойнауын пайдалану құқығы жалғыз ӛтінім берушіге берілетін болады. Тендерге қатысуға ең тӛменгі біліктілік талаптарына сәйкес келетін тұлғаларға ғана рұқсат берілетінін атап ӛткен жӛн. Осындай талаптарға мыналар жатады: қаржылық әлеуеттілік, техникалық мүмкіндіктер, тиісті тәжірибе (мүмкін) және басқа да аспектілер. Яғни, тендер жеңімпазы немесе жалғыз тендерлік ӛтінім берген тұлға (тендер
ӛткізілмеген жағдайда) ұсынған жұмыстар жер қойнауын пайдаланушының жұмыс бағдарламасының негізін қалыптастыратын болады. Тендер жер қойнауының перспективалы учаскелерінде (анықталған болжамды ресурстары бар) және анықталған қорлары бар кен орындарында қатты пайдалы қазбалар мен кӛмірсутектерді барлауға және ӛндіруге жер қойнауын пайдалану құқығын беру үшін ӛткізілетін болады деп кӛзделуде. Тендермен қоса, Кодексте аукцион ӛткізу рәсімін қарастыру ұсынылады, оның негізінде жалпы қағида бойынша кең таралған пайдалы қазбаларға, жерасты суларына (арнайы су пайдалану режимін алып тастай отырып), емдік балшыққа, геотермальды кӛздерге қатысты жер қойнауын пайдалану құқығы берілетін болады. Аукцион жеңімпазын айқындау бойынша критерий негізі бір реттік тӛлем мӛлшері болады. Аукцион ағылшын әдісі бойынша ӛткізілуге тиіс. Қажет болған жағдайда жер қойнауын пайдаланудың белгілі бір шарттары аукцион ӛткізу туралы хабарландыруда тіркелуі мүмкін. Аукционға қатысуға бір ғана ӛтінім ұсынылған жағдайда осыған ұқсас тендерлік рәсімде жер қойнауын пайдалану 13
құқығы жалғыз ӛтінім берушіге берілуге тиіс. Аукционға қатысу үшін сонымен қатар біліктілік талаптары да қойылатын болады. 2) Конкурссыз негізде жер қойнауын пайдалану құқығын беру Конкурстық рәсімдерді жетілдіруден басқа, Кодексте сонымен қатар бір мезгілде қолданылу жағдайларының тізбесін кеңейте отырып, конкурссыз негізде жер қойнауын пайдалану құқығын берудің тәсілін оңтайландыру ұсынылады. Сонымен, («Бірінші келген бірінші алады») қағидаты бойынша тұлғаның бірінші ӛтініші бойынша жер қойнауын пайдалану құқығын беру кӛзделетін болады. Бұл ретте тұлға мәлімдеген жер қойнауын пайдалану шарттары қойылатын жалпы минималды талаптарға сәйкес келуге тиіс болады. Кӛрсетілген тәсіл мемлекет меншігіндегі перспективалы учаскелер санатына жатпайтын жер қойнауы учаскелерінде пайдалы қазбаларды іздеуге (жоғарыда 6-беттегі «Алдын ала барлау» 1-абзацты қарау) және барлауға (i), барлауға және (немесе) ӛндіруге байланысты емес жерасты құрылыстарын (жерасты кеңістіктерін) салуға және (немесе) пайдалануға (ii), техногендік түзелімдерден алынатын пайдалы компоненттерді алуға (16-беттегі «Он үшінші» тармақшаны қарау) (iii) және техногендік минералдық түзелімдерден алынатын пайдалы компоненттерді алуға (16-беттегі «Он үшінші» тармақшаны қарау) (iv) жер қойнауын пайдалану құқығын беру үшін қолданылатын болады. Бұған қоса, жер қойнауын пайдалану құқығын конкурссыз негізде беру тәсілі жер қойнауын пайдаланудың айрықша құқығын іске асыру кезінде тиісті алдын ала барлау не барлау аяқталғаннан кейін барлау немесе ӛндіру сатысына қолданылатын болады. Конкурссыз негізде жер қойнауын пайдалану құқығын берудің маңызды шарты жүгінетін тұлғалардың белгіленген біліктілік талаптарына сәйкес келуі болып табылады. Аталған талаптардың деңгейі берілетін жер қойнауын пайдалану құқығының түріне қарай ӛзгеруі мүмкін. Осылайша, сипатталып отырған қағидат бойынша барлауға құқық беру кезінде біліктілік талаптары перспективалы учаскелерде барлауға құқық беру үшін тендерге қатысушыларға қойылатын талаптарға ұқсас болады. Сонымен қатар алдын ала барлауға құқық алуға ӛтінім берушілерге қойылатын біліктілік талаптарының деңгейі тӛмен болады. Бұл ретте Кодексте бір күнде екі және одан кӛп ӛтініш берілген кезде жер қойнауын пайдалану құқығы ӛтінішінде учаскеде жүргізілетін жұмыстардың ең кӛп кӛлемі кӛзделетін тұлғаға берілуге тиіс. Ӛтініштердің мазмұнын (мәлімделген жұмыстар) салыстыру тендер ӛткізілетін кезде қолданылатын әдістемеге ұқсас әдістеме бойынша жүргізілетін болады. Аталған әдістеме алдын ала жалпыға танымал, әмбебап және нормативтік-құқықтық актіде кӛрсетілетін болады. Яғни, ұсынылған жұмыстар кӛлемі тиісті жұмыс бағдарламасының негізін құрайды. Бұған қоса, жер қойнауы учаскесін игерудің келесі сатысына ауысуға айрықша құқықтарға ие тұлғаның ӛтініші белгілі бір мерзім бойы басқа тұлғалар алдында басым болады, сондықтан, ӛзге мәлімдеушілердің барлығына қарамастан, ӛтініш минималды талаптарға сәйкес келген жағдайларда қанағаттандырылуға жатуға тиіс.
Конкурссыз рәсім ұлттық компанияларға (мұнай-газ, атом және тау-кен секторларында) жер қойнауының перспективалы учаскелерінде (конкурсқа
14
шығаруға жататын қалған перспективалы учаскелердің тізбесін қалыптастырғанға дейін) барлауға, сондай-ақ стратегиялық маңызы бар жер қойнауы учаскелерінде, ӛндіруге құқық беру үшін сақталады. Сонымен қатар, индустриалды- инновациялық қызмет субъектілеріне қатысты жер қойнауының перспективалы учаскелерінде (ұлттық компаниялармен тең қатарда оларды конкурсқа шығарғанға дейін) барлауға жер қойнауын пайдалану құқығын беру үшін осы рәсімді қолдану кӛзделеді. Сегізінші. Халықаралық сарапшылардың, жер
қойнауын пайдаланушылардың, мемлекеттік органдар ӛкілдерінің бірдей пікірі бойынша қазіргі уақытта қолданыстағы жобалау құжаттарын әзірлеу, сараптау, келісу, бекіту және оларға ӛзгерістер енгізу тәртібі негізсіз ұзақ (бір жылға дейін және одан да кӛп), күрделі және тиімсіз.
Жоғарыда кӛрсетілген құқықтық реттеу қағидаттарына (3-беттегі «Бірінші» тармақшаны қарау), сондай-ақ жоғарыда келтірілген жер қойнауын пайдалану шарттарына сәйкес, Кодексте жер қойнауын пайдалану бойынша операциялар ӛткізу кезінде мынадай жобалау құжаттары, оларды әзірлеу тәртібі, сараптама және келісу жағдайлары ұсынылады: 1) жер қойнауын пайдаланудың барлық кезеңдерінде жобалау құжаттары қазақстандық және жалпыға танылған шетелдік салалық қауымдастықтар мен институттардың стандарттарына сәйкес әзірленетін болады және оларды тек жер қойнауын пайдаланушылар ғана бекітетін болады; 2) жобалау құжаттары алдын ала барлау және барлау кезеңдерінде тиісінше алдын ала барлау жоспары және барлау жұмыстары жоспары деп аталатын болады, тиісті мемлекеттік органдарға хабарламалық тәртіппен жұмыстарды жүзеге асыру басталғанға дейін ұсынылатын болады және мемлекеттік органдар және ӛзге ұйымдар тарапынан міндетті сараптауға, келісуге және бекітуге жатпайды; 3) сынамалы пайдалану немесе тәжірибелі-ӛнеркәсіптік ӛндіру жұмыстарын жүргізуге арналған жобалау құжаттары тиісінше сынамалы пайдалану жобасы немесе тәжірибелі-ӛнеркәсіптік ӛндіру жобасы деп аталатын болады, экологиялық сараптама және ӛнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы сараптама жүргізуге жатады, сондай-ақ мемлекеттік органдармен келісуге жатады (тӛменде 8- секцияны қарау); 4) ӛндіру кезеңінде ӛндіру жұмыстарын жүргізуге арналған жұмыс бағдарламасының және жобалау құжаттарының сипаттамасы қамтылатын бірыңғай құжат кӛзделетін болады; аталған құжат кӛмірсутек кен орындарын әзірлеу жағдайында кен орнын әзірлеу жоспары деп (fielddevelopmentplan – FDP- ге ұқсас) деп және қатты пайдалы қазбалардың кен орындарын әзірлеу жағдайында кенішті дамыту жоспары деп аталатын болады; 5) кен орнын әзірлеу жоспары және кенішті дамыту жоспары әрбір кен орны үшін жеке әзірленуге тиіс, вариативтік кӛпнұсқалы (шығыстар, ӛндіру кӛлемі) және бекітілген (мысалы, пайдалануға беру мерзімі) кӛрсеткіштер қамтылуға тиіс
15
және міндетті экологиялық сараптама және ӛнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы сараптама жүргізуге жатады; 6) әзірлеудің экономикалық тұрғыдан негізделген әдістері мен технологияларын таңдауды олар ӛнеркәсіптік қауіпсіздік пен экологиялық нормалар талаптарына сәйкес келген жағдайда жер қойнауын пайдаланушының ӛзі айқындауы қажет; 7) ӛндіру кезеңін есептеу кен орнын әзірлеу жоспары және кенішті дамыту жоспары келісілген кезден бастап жүргізілетін болады; 8) кен орнын әзірлеу жоспары және кенішті дамыту жоспары жұмыстардың кезеңділігіне қарай және нарықтық конъюнктураны ескере отырып келісуге және кезеңдік ӛзгеруге жатады. Келісуді бақылау-қадағалау емес, басқарушылық сипаттағы, жер қойнауы учаскелерін, кен орындарын пайдаланудың барлық ӛмірлік циклына белсенді қатысатын мемлекеттік орган жүзеге асыруға тиіс (қандай да бір айыппұл санкцияларынсыз кӛпнұсқалы кӛрсеткіштерге қажетті ӛзгерістердің тұрақты мониторингі, оларды талдау және келісу арқылы). Осыған орай, осы саладағы мемлекеттік реттеу саланың озық халықаралық стандарттарына сәйкес келетін, кен орындарын пайдалануды жобалау саласында қажетті нормативтік базаны жасауға, кадр және ғылыми-техникалық базаны дамытуға бағытталуға тиіс.
Жоғарыда кӛрсетілгендей, табысты шетелдік практика үлгілері бойынша жұмыс бағдарламасын әлеуетті жер қойнауын пайдаланушы дербес жасауға тиіс. Жұмыс бағдарламасы конкурс ӛткізу немесе конкурссыз негізде жүгіну кезінде әлеуетті жер қойнауын пайдаланушылар ұсынған ұсыныстар мен кӛрсеткіштер негізінде осындай бағдарлама болып ресімделуге тиіс. Кодексте жұмыс бағдарламасын жасаудың мынадай қағидаларын кӛздеу де ұсынылады: 1) пайдалы қазбаларды алдын ала барлауға арналған жұмыс бағдарламасы міндетті орындалуға жататын және нормативтік-құқықтық актіде кӛрсетілетін жұмыстар түрлеріне сәйкес жасалуға тиіс; 2) алдын ала барлау жүргізу кезіндегі жұмыс бағдарламасының мазмұнына ӛзге талаптар қойылмауға тиіс; 3) барлауға арналған жұмыс бағдарламасы міндетті орындалуға жататын жұмыстар түрлеріне және жер қойнауын пайдаланушы зерттелетін учаскеге қатысты жүзеге асыратын минималды шығындарға қойылатын талаптарға сәйкес жасалуға тиіс; 4) жұмыстар түрлері нормативтік-құқықтық актіде (конкурссыз негізде жер қойнауын пайдалану құқығын алуға ӛтінім берілген кезде) не техникалық тапсырмада (конкурс ӛткізілген кезде) кӛрсетілуге тиіс; 5) минималды шығындардың мӛлшерлемелері норматвитік-құқықтық актіде кӛрсетілуге және бір блокқа қатысты ең тӛменгі есептік кӛрсеткіштермен берілуге тиіс; 6) конкурстың шарттарында олардың жеңімпаздары орындауға тиіс ӛзге де міндеттер қамтылуы мүмкін. 16
Тоғызыншы. Бүгінгі күні Қазақстанда 1960 жылы әзірленіп, 1981 жылы қайта қаралған пайдалы қазбалардың қорларын есептеу жүйесі қолданылады. Аталған жүйе бұрынғы Кеңес Одағы республикаларында ғана қолданылады, ал озық ӛндіруші елдерде ӛзге аса икемді және нарықтық бағытталған стандарттар қолданылады. Қатты пайдалы қазбаларға қатысты қолданылатын стандарттарға CRIRSCO (Қорлар туралы есептіліктің халықаралық стандарттары жӛніндегі біріккен комитеті), JORC (JointOreReserves Code), SME Guide (АҚШ), CIM (Канада), SAMREC (ОАР) және басқалар жатады. Мұнай-газ саласында аса кең тараған жүйе
1997 жылы
Мұнайшы инженерлер қоғамы (SocietyofPetroleumEngineers, SPE) Дүниежүзілік мұнай конгресімен (WorldPetroleumCongress, WPC) және Америкалық мұнайшы геологтар қауымдастығымен (AAPG) бірлесе
отырып әзірлеген SPE-PRMS (PetroleumResourcesManagementSystem) кӛмірсутек ресурстарын және қорларын басқару жүйесі болып табылады. Әлемде жалпыға танылған қорларды есептеу стандарттарын қолдану сыртқы капитал нарықтарындағы жер қойнауын пайдалану саласына қаржыландыруды тарту мүмкіндіктерін кеңейтеді. Осыған байланысты, заңнамада қорларды есептеудің халықаралық стандарттарына кезең-кезеңмен ӛтуді кӛздеу ұсынылады. Қатты пайдалы қазбаларды есептеу үшін CRIRSCO немесе JORC, халықаралық стандарттары, ал кӛмірсутектер үшін SPE-PRMS халықаралық стандарттары енгізілетін болады. Оныншы. Жер қойнауы туралы заңға сәйкес жер қойнауын пайдаланудың тау-кен, мұнай-газ және атом секторларында қызметті жүзеге асыратын ұлттық компаниялар ерекше артықшылықты жағдайға ие. Мұндай жағдай осы ұлттық компаниялардың жер қойнауын пайдалану құқықтарын конкурссыз негізде алуға, сондай-ақ мемлекеттің басым құқығын іске асыруда иеліктен шығарылатын жер қойнауын пайдалану құқықтарын және (немесе) жер қойнауын пайдалану құқығына байланысты объектілерді сатып алуға мүмкіндігінің болуында жатыр.
іске асыру Кодекс кӛрсетілген ұлттық компаниялардың ерекше жағдайын сақтап қалуы тиіс. Алайда аталған ереже, біріншіден, конкурссыз негізде жер қойнауының перспективалы учаскелерін барлауға құқық алу мүмкіндігімен; екіншіден, конкурссыз негізде ӛндіруге құқық алу және мемлекеттің басым құқығын тек стратегиялық маңызы бар жер қойнауы учаскелеріне, кен орындарына қатысты іске асыру мүмкіндігімен шектелуі тиіс. Ұлттық компанияларға барлық қалған жер қойнауы учаскелері мен кен орындарына қатысты құқық беру мұндай жер қойнауы учаскелері мен кен орындарына мемлекеттің басым құқығын қолдануды алып тастай отырып, жалпы тәртіппен және жер қойнауын пайдаланудың ӛзге субъектілерімен тең бастамалармен жүргізілетін болады. Аталған шара геологиялық барлауға және ӛндіруге жеке инвестицияларды тартуға ықпал етуі тиіс.
2) Ұлттық компаниялардың функциясы 17
Жоғарыда сипатталған ерекше жағдайлар жер қойнауын пайдаланудың тиісті секторларында коммерциялық қызметті жүзеге асыратын ұлттық компанияларға ғана қатысты болады. Мұндай компанияларға: «ҚазМұнайГаз» ҰК» АҚ, «Тау-Кен Самұрық» Ұлттық тау-кен компаниясы» АҚ, «Қазатомпром» ҰАК» АҚ жататыны белгілі. «Қазгеология» Ұлттық геологиялық барлау компаниясы» АҚ-ға жер қойнауын мемлекеттік геологиялық зерделеу монополиясы бекіту ұсынылады. Бұл ретте аталған ұлттық компания жер қойнауын геологиялық зерделеуге, геологиялық ақпаратты талдауға және қорытындылауға, перспективасы бар учаскелерді айқындағанға дейін геологиялық барлау жұмыстарының бастапқы кезеңдеріне ерекше назар аударуы керек. Перспективасы бар учаскелерді коммерциялық барлау және игеру «ҚазМұнайГаз» ҰК» АҚ, «Тау-Кен Самұрық» Ұлттық тау-кен компаниясы» АҚ, «Қазатомпром» ҰАК» АҚ және басқа да жеке тұлғалардың айрықша құқығы болуы керек. Бұл тәсіл жер қойнауын пайдалану саласында жұмыс істейтін ұлттық компаниялар арасында қызметтің аражігін ажырату бойынша идеяны қисынды аяқтайды. Бұл ретте аталған шараларды іске асыру бүгінгі күні ұлттық компаниялармен ынтымақтастықта инвесторлар үшін орын алған белгісіздікті жоюға мүмкіндік береді. Бұл мәселелер Қазақстан Республикасы Президентінің 2013 жылғы 25 қыркүйегіндегі тапсырмасымен толық шамада келісіледі және содан туындайды. 3) Стратегиялық маңыз критерийлері Мемлекеттің жеке тұлғалар иеліктен шығаратын жер қойнауын пайдалану құқығын және (немесе) жер қойнауын пайдалану құқығымен байланысты объектілерді сатып алуға басым құқығы тұжырымдамасын, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Президенті тапсырмаларының ережелерін дамыту үшін Кодексте стратегиялық маңызы бар жер қойнауын учаскелерін, кен орындарын айқындау бойынша нормаларды жетілдіру және мемлекеттік басым құқығын жүзеге асыру мәселелер жӛніндегі ведомствоаралық комиссияның (бұдан
әрі – «Ведомствоаралық комиссия») қызметін ретке келтіру ұсынылады. Мысалы, инвесторлар үшін транспарентті және болжанатын орта жасау үшін Кодексте сол немесе ӛзге де жер қойнауы учаскелерін, кен орындарын стратегиялық маңызы бар ретінде айқындау үшін айқын негіздерді белгілеу кӛзделеді. Мұндай негіздер ретінде кен орны қорының шамасы, пайдалы қазба түрі, географиялық орналасуы және мемлекеттік органның, комиссияның немесе кеңестің арнайы шешімі болуы тиіс сияқты. Осылайша тӛмендегі кез келген негіздердің бірі: (i) кӛмірсутек пен қатты пайдалы қазбалардың ірі немесе бірегей кен орны, (ii) жерасты суларының және уранның кез келген кен орны, (iii) теңізде және (немесе) шекара маңы аймағында орналасқан жер қойнауы учаскелері, кен орындары және (iv) Қазақстан Республикасының Қауіпсіздік Кеңесінің шешімі сол немесе ӛзге де жер қойнауы учаскесін, кен орнын стратегиялық маңызы бар деп айқындауы тиіс сияқты. Тізбеленген негіздер бойынша стратегиялық деп айқындалған жер қойнауы учаскелері, кен орындары құзыретті органдармен немесе Қазақстан Республикасы Үкіметімен бірлесіп қалыптастырылатын тізбеге енгізілетін болады.
18
Ведомствоаралық комиссияға қатысты, Кодексте Ведомствоаралық комиссияның құзыретінен мемлекеттің ұлттық компаниялар иеліктен шығаратын жер қойнауын (немесе оның бӛлігін) пайдалану құқығын және (немесе) жер қойнауын пайдалану құқығымен байланысты объектілерді сатып алуға басым құқығын іске асырумен байланысты мәселелерді алып тастау ұсынылады, себебі іс жүзінде мемлекет атынан дәл сол ұлттық компания (жер қойнауын пайдаланудың тиісті секторында қызметті жүзеге асыратын) аталған басым құқықты мемлекет атынан іске асыратын болса, бұл мәселені қарауы қисынсыз кӛрінеді. Одан басқа, Ведомствоаралық комиссияның құрамына ұлттық мұнай- газ, атом және тау-кен компаниялардың ӛкілдерін енгізу ұсынылады, бұл ретте аталған компаниялардың жеке тұлғалар иеліктен шығаратын жер қойнауын пайдалану құқығын және (немесе) онымен байланысты объектілерді сатып алу мүмкіндігін жеке қарастыруды алып тастау керек. Тізбеленген шаралар мемлекеттің ӛзінің басым құқығын іске асыру мәселесін қарау процесін оңтайландыруға және жылдамдатуға мүмкіндік береді.
жер қойнауын пайдалану шарттарымен немесе жер қойнауын пайдалану құқығынан айырумен байланысты дауды шешуге тӛрелікке беру мүмкіндігі болып табылады. Мемлекеттің бақылауында жоқ дауларды шешу бойынша институтқа дауды қарастыруға беру мүмкіндігі мемлекеттің Қазақстанда жер қойнауын пайдалану саласындағы инвестицияларды жүзеге асыру
кезінде инвесторлардың құқықтарының сақталуының кепілдігін беруге дайын екендігін айқын кӛрсетеді. Тӛрелік (аралық) келісімді жасасу мүмкіндігі Кодекстің ӛзінде немесе тиісті заңнамалық актіде бекітілетін болатыны кӛзделеді. Бұл ретте халықаралық коммерциялық тӛрелік құқығына тек шетелдік емес, сонымен қатар отандық инвесторлар да ие болуы тиіс. Рұқсат берілетін халықаралық коммерциялық тӛрелік іс қараудың бірнеше нұсқаларын бекіту ұсынылады: 1) дауды Халықаралық Сауда Палатасында (ICC) оның регламентін пайдалана отырып, институционалдық Халықаралық Тӛрелік Сотта; немесе танымал тӛрелік институттардың біріне (атап айтқанда, Лондонда, Стокгольмде, Парижде, Женевада, Нью-Йоркте, Люксембургте, Алматыда) оның регламентін пайдалана отырып қарауға беру; 2) дауды ЮНСИТРАЛ қағидалары бойынша арнайы құрылған тӛреліктің қарауына беру (бұл ретте тӛрелік құрамын Тұрақты Аралық Сот (Гаага) тағайындайтын болады). Бірінші жағдайда форумды таңдауды жер қойнауын пайдаланушы ӛз қалау бойынша, дау бойынша жауапкер немесе талапкер болуына қарамастан жүзеге асыруы тиіс. Жер қойнауын пайдаланушы: (1) тӛрелік форумын; (2) қолданылатын қағидалар; (3) тӛрешілер саны; және (4) тӛрелік тілі туралы шарттарды қамтитын хабарламаны мемлекетке жіберу арқылы тӛрелік келісім жасалатын болады. Бұл ретте мемлекеттің келісімі болжанады, себебі тиісті заңнамалық актіде кӛзделетін болады. 19
Шетелдік коммерциялық тӛрелікті қолдану мүмкіндігін жұмыс бағдарламасы инвестициялар кӛлемінің белгілі бір ең аз шекті кӛлемін (мысалы, 50 млн. және одан да кӛп АҚШ доллары мӛлшерінде) кӛздейтін, кӛмірсутек және қатты пайдалы қазбаларды барлау бойынша жобалары үшін шектеу ұсынылады. Кең таралған пайдалы қазбаларды, жерасты суларын, емдік балшықтарды және басқаларды барлауды және ӛндіруді қоса алғанда, ӛзге жобалар үшін дауды Қазақстан Республикасында жұмыс істейтін тӛрелік немесе аралық сотқа қарауға беру мүмкіндігін кӛздеу ұсынылады.
пайдалану құқығын және (немесе) жер қойнауын пайдалану құқығымен байланысты объектілерді кепілге беру облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың құзыретті органының немесе жергілікті атқарушы органының кең таралған пайдалы қазбаларға қатысты рұқсатымен жүзеге асырылады. Іс жүзінде аталған норма қаржыландыруды тарту процесін күрделендіреді, себебі кепіл нысанасын ӛндіріп алу кез келген жағдайда рұқсатты қайтадан алуды талап етеді. Осылайша қаржыландыруды тарту бойынша артық әкімшілік кедергілер туындайды. Осыған байланысты Кодексте жер қойнауын пайдалану құқығын, жер қойнауын пайдалану құқығымен байланысты объектілерді кепілге беру кезінде, аталған рәсімді хабардар ету тәртібімен ауыстыра отырып, облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың құзыретті органының немесе жергілікті атқарушы органының рұқсатын алу қажеттігін алып тастау ұсынылады. Алайда жер қойнауын пайдалану құқығын кепілге салған кезде алынған қаражатты нысаналы пайдалану туралы талап сақталуы тиіс. Он ҥшінші. Сонымен қатар техногендік минералдық түзілімдерді пайдаланумен байланысты қатынастарды құқықтық реттеудің проблемалық мәселелерін де шешу қажет. Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес жер қойнауы және ондағы пайдалы қазбалар мемлекеттің меншігі болып табылады. Жасалған келісімшарт негізінде жер қойнауын пайдаланушы келісімшарт талаптарында ескерілген пайдалы қазбаларға (баланстық қорға қамтылған кенге, кен массасына) меншік құқығын сатып алады, ал қалғаны (бос, аршу және сыйымды жыныстар, келісімшарт талаптарында кӛзделмеген баланстан тыс кен) мемлекеттің меншігінде қалады. Осы екі арада, Жер қойнауы туралы қолданыстағы Заңда техногендік минералдық түзілімдер (1992 жылғы 30 мамырға дейін қойма қойылғаннан басқасы) жер қойнауын пайдаланушының меншігі болып табылады, бұл ретте оларға бос тау жыныстары (аршу және сыйымды жыныстар) қателікпен жатқызылған. Осыған байланысты Кодексте «техногендік түзілім» (бұдан әрі – «ТТ») жаңа ұғымын енгізу ұсынылады, ол бос жыныстар мен баланстан артық кенді қамтиды, сол уақытта ӛндірістің байыту, металлургиялық және басқа да түрлері (қалдықтар, шлактар, шламдар) тікелей «техногендік минералдық түзілімдерге» (бұдан әрі – «ТМТ») жататын болады. Олардың коммерциялық құндылығы мен іс жүзінде шаруашылық айналымға тартылуын ескере отырып, ТТ мен ТМТ-ны қалдықтар ретінде емес, «қалдық немесе жанама ӛнім» ретінде саралау ұсынылады.
20
Қолданыстағы заңнаманың талаптарына сәйкес жер қойнауын пайдаланушы ӛзіне тиесілі ТМТ-дан ӛндіруге арналған «негізгі» келісімшартта кӛзделмеген пайдалы компоненттерді алу үшін, ТМТ-ның және ондағы пайдалы элементтердің меншік иесі болып табылмайтын мемлекетпен жеке келісімшарт жасасуға міндетті. Аталған қарама-қайшылықты жою үшін, сондай-ақ ТМТ-ны шаруашылық айналымға тартуды барынша ынталандыру мақсатында, ТМТ-ның меншік иесінің одан кез келген пайдалы компоненттерді еркін алуға және оларға басқаша билік етуге сӛзсіз құқығын бекіту ұсынылады. Бұл ретте мұндай қызмет жер қойнауын пайдалану бойынша операцияларға жатпайды, алайда ТМТ табиғаты жер қойнауымен және тау ӛндірісімен тікелей байланысты болуын ескере отырып, мұндай ТМТ-ны пайдалану, сақтау және одан пайдалы компоненттерді алу бойынша ӛзара қарым-қатынас кешені Кодексте реттелуі тиіс. Сол уақытта мемлекеттің меншігіндегі ТТ-дан және ТМТ-дан пайдалы компоненттерді алу жер қойнауын пайдалану бойынша операциялар ретінде қарастырылуы тиіс және тиісті құқықтар облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдары «бірінші ӛтінім» қағидаты бойынша беретін лицензиялардың негізінде берілетін болады. Пайдалы компоненттер алуға болмайтын, бірақ басқаша пайдаланылуы мүмкін (мысалы, құрылыс мақсаттарында) «мемлекеттік» ТТ мен ТМТ-ға қатысты олардың мемлекеттік мүлік туралы заңнаманың талаптарына сәйкес азаматтық-құқықтық мәмілелер бойынша жеке меншікке иеліктен шығару мүмкіндігін қамтамасыз ету қажет.
табылатын елдердің (Австралия, Канада, АҚШ, Норвегия және басқалар) тәжірибесі инвесторлар үшін жер қойнауының тартымдылығы талаптарының бірі, жер қойнауын пайдаланушының тиісті учаскесінде тиесілі геологиялық ақпарат құпия болып табылатын ақпаратты қоспағанда, геологиялық ақпаратқа ашық қол жетімділік болып табылатынын кӛрсетеді. Мемлекет сапалы геологиялық ақпаратты кӛп берген сайын, инвестор үшін геологиялық тәуекел аз, демек, мұндай жер қойнауы инвесторлар үшін соншалықты тартымды. Кодексте барлық ықтимал инвесторлар үшін геологиялық ақпаратқа ашық қол жеткізу тетіктерін қамтамасыз ету бекітілетін болады. Ӛз кезегінде, жер қойнауын зерделеу және пайдалану саласындағы уәкілетті органға геологиялық ақпаратты жинауды, жүйелеуді, ӛңдеуді және сақтауды қамтамасыз ету, оған ашық қол жеткізуді беру бойынша функция бекітілетін болады. Он бесінші. Жер қойнауы туралы қолданыстағы заңнамада жер қойнауы учаскелерін беру және пайдалы қазбалардың түрін ескере отырып, жер қойнауын пайдалану бойынша операцияларды жүргізу тәртібі рәсімдерінің ерекшеліктерін ескерілмеген. Жер қойнауын пайдалану құқығын беру және жер қойнауын пайдалану бойынша операциялар жүргізуге қойылатын талаптар тәртібінің бірден-бір ерекшелігі пайдалы қазбалардың барлық түрлеріне, оның ішінде қатты пайдалы қазбалар түрлеріне, кӛмірсутек шикізатына, кең таралған пайдалы қазбалар үшін ортақ болып табылады.
21
Кодекстің ерекше бӛлігінде пайдалы қазбалардың түрлеріне байланысты ӛзгешеліктерді, жер қойнауы учакскесінің нысаналы мақсатын, жер қойнауын пайдалану субъектілерін ескере отырып, жер қойнауын пайдалану құқығын беру және жер қойнауын пайдалану бойынша операциялар жүргізу ерекшеліктері кӛзделетін болады. Он алтыншы. Жер қойнауын пайдалану құқығын бергеннен кейін жергілікті атқарушы органдардың рұқсатын алу, жер учаскесін ресімдеу қажеттігі және басқалар жер қойнауын пайдалану бойынша операцияларды уақытылы әрі тиімді жүргізу үшін кедергілердің бірі болып табылады. Мысалы, Жер кодексіне сәйкес геологиялық, геофизикалық, іздестіру, геодезиялық және басқа да іздеу жұмыстарын жүзеге асыратын тұлғалар бұл жұмыстарды жеке меншік иелерінен немесе жер пайдаланушылардан жер учаскелерін алмай-ақ, жүргізе алады. Бұл ретте аталған жұмыстар жергілікті атқарушы органдардың рұқсатымен жүргізілуі мүмкін. Қолданыстағы рұқсат беруші режимді сӛзсіз жою талап етіледі, себебі мемлекет жер қойнауын пайдалану құқығын бере отырып, жер учаскелерін (операциялар мемлекеттік жерлерде жүргізілетін кезде) тиісті резервке қоюды қамтамасыз етуі және жер қойнауын пайдаланушыға тиісті жер учаскелеріне кедергісіз және еркін қол жеткізу құқығын заңнамалы түрде беруі тиіс. Олай болмаған жағдайда, жер қойнауын пайдаланушы, жер қойнауын пайдалану құқығына ие бола отырып, шын мәнінде, оны іске асырмауы мүмкін. Сонымен қатар егер де геологиялық барлауға (алдын ала барлау және барлау) құқықты мемлекет жеке меншіктегі немесе жер пайдаланудағы жер учаскесіне берсе, жергілікті атқарушы органдардың рұқсатын алудың күшін жоюдан басқа, жергілікті атқарушы органдарды заңнамалы түрде аталған геологиялық барлауды жүргізетін жер қойнауын пайдаланушының ӛтініші бойынша жария сервитутты белгілеуді міндеттеу қажет. Олай болмаған жағдайда, мемлекет жер қойнауын пайдалану құқығын бере отырып және бұл орайда жер мәселелерін реттеуді қамтамасыз етпей отырып, жер қойнауын пайдаланушыны жеке жер пайдаланушылармен немесе жер учаскелерінің меншік иелерімен қатынастарды реттеу бойынша проблемасымен жалғыз қалдырады. Аталған проблеманы шешудің ӛзге нұқсасы жеке сервитутты белгілеу негіздерін кеңейту болуы мүмкін. Кодекстің қабылдануына байланысты заңнамада жерлерді резервке қоюды жер қойнауын пайдалану мақсаттары үшін арналған учаскелерді Геология комитетімен басқару процесімен «үйлестіру» процесін реттеу ұсынылады. Тұтастай алғанда Кодексте жер қойнауына (жер қойнауы учаскелеріне) және жер учаскелеріне құқықтардың арақатынастары, «жер қойнауы», «пайдалы қазбалар» және т.б. ұғымдарының анықтамалары іргелі мәселелері түбегейлі реттеуге жатады. Он жетінші. Әлемдік практикада жер қойнауын пайдаланушылардың тауарларды, жұмыстарды және кӛрсетілетін қызметтерді (бұдан әрі - ТЖК) сатып алуы рәсімдері мемлекеттік реттеу саласына жатқызылмайды, себебі бұл жер қойнауын пайдаланушының ӛз тиімділігінің мәселесі. Рәсімдерді заңнамалы түрде регламенттеу жер қойнауын пайдаланушылардың күнделікті қызметін қиындата
22
отырып және сыбайлас жемқорлық үшін жағдай жасай отырып, кері әсерін тигізеді. Одан басқа, алда республиканың Дүниежүзілік Сауда Ұйымына кіруіне байланысты, сондай-ақ 2015 жылғы 1 қаңтардан бастап Еуразиялық экономикалық одақ туралы шарттың күшіне енуіне байланысты жер қойнауын пайдалану саласында ТЖК-ны сатып алу, сондай-ақ ТЖК-да жергілікті қамту бойынша талаптар процесін мемлекеттік реттеу, ең дұрысы, жойылуға жатады. Осылайша Кодекс жобасында жер қойнауын пайдаланушыларды заңнамада белгіленген рәсімдер бойынша ТЖК сатып алуды міндеттейтін нормаларды, сондай-ақ сатып алынатын ТЖК-да жергілікті қамту бойынша талаптарды кӛздемеу ұсынылады. Соған қарамастан, жергілікті қамту бойынша талаптарды офсеттік тұрғыға ауыстыру ұсынылады. Сонымен қатар Кодексте жер қойнауын пайдаланушылар оқытуға аударатын қаражатты пайдалану тетігін, оқытудың салалық бағдарламаларын жасау арқылы жетілдіру ұсынылады. Тарату қорын құру және оны басқару рәсімдері жетілдірілетін болады.
дәстүрлі емес пайдалы қазбаларға (қатпарлы газ және мұнай, кӛмір қабаттарынан метан) қатысты жер қойнауын пайдалану бойынша операцияларды, ілеспе қатты пайдалы қазбаларды ӛндіруді реттейтін нормаларды кӛздеу ұсынылады. Одан басқа, Кодексте жер қойнауын пайдалану құқығы тоқтатылғаннан кейін учаскедегі мүлік мәселелерін реттеу ұсынылады. Мемлекет тарапынан ол мүлікке қызығушылық болмағанда белгілі бір мерзімде бүкіл мүлік жойылуға және бұзылуға жатуы тиіс деп болжанады. Ондай қызығушылық болған кезде технологиялық кешеннің жылжымайтын мүлкі және жылжымалы мүлкі толық немесе оның бір бӛлігі тарату қорының тиісті қаражатымен бірге мемлекетке ӛтеусіз негізде берілуі тиіс. Мүліктік мәселені реттеудің мұндай тәсілі ЭЫДҰ елдерінің кӛпшілігінің заңнамасында кӛзделген. Он тоғызыншы. Экономиканың кез келген саласын ынталандырудың анағұрлым тиімді тетігі экономикалық, оның ішінде фискалдық ынталандыру шаралары болып табылады. Қазақстанның ӛндіруші саласын одан әрі дамыту мемлекеттің жер қойнауын пайдалану бойынша қызметке қатысты икемді фискалдық (салықтық) саясатының мәселелерін шешпей, мүмкін емес сияқты. Қазіргі заманғы шикізат тауарлары нарығына тән негізгі бағалардың тұрақсыздығы, сондай-ақ жер қойнауындағы ресурстардың негізгі
параметрлерінің ӛте құбылмалылығы пайдалы қазбалардың түрін, кен орнының параметрін және жер қойнауын пайдалану саласындағы ӛзге де елеулі жұмыстар ерекшеліктерін ескеретін, фискалдық саясатты жүзеге асыру кезінде мемлекеттің сараланған және дара тәсілінің қажеттігін болжайды. Бұл мәселелер ӛз шешімін талап етеді және Кодексті әзірлеу кезінде кӛзделуі тиіс, сондай-ақ Қазақстан Республикасының басқа да заңнамалық актілеріне, атап айтқанда, Салық кодексіне ӛзгерістер енгізу қажеттігін айқындайды. Мемлекеттің билігінде іс жүзінде қолданыстағы салық режиміне икемділік беруге қабілетті кӛптеген салық құралдары бар. Мұндай құралдарды заңнамалы тұжырымдап, Кодекстің және ӛзге де нормативтік құқықтық актілерінің 23
ережелерінде оның ішінде салық шектерін нақтылау және әкімшілендіру, фискалды жүктемені қалыптастыру мәселелерін қоса алғанда, халықаралық практикада қабылданған тәсілдерді ескере отырып
жер қойнауын пайдаланушыларға салық салу жүйесін жетілдіру мәселелері бойынша кӛздеу қажет.
Қазақстандағы жер қойнауын пайдаланушылар үшін салық режимін озық елдермен салыстырмалы талдау Қазақстанда жер қойнауын пайдаланушылар үшін салық жүктемесі әлемдегі ең жоғары екенін кӛрсетті. Қайтарым мерзімі ұзақ, едәуір инвестицияларды талап ететін, әлемдік нарықтағы бағаға тәуелді жер қойнауын пайдалану сияқты осындай тәуекел сала үшін салық жүктемесіне қатысты белгісіздік ынталандырмайтын фактор болып табылады. Кӛшбасшы елдерге қарағанда, Қазақстан салық заңнамасы тұрақты деген елдің беделіне ие емес. Болашақ салық ауыртпалығының белгісіздігіне қатысты инвесторлар үшін тәуекелді азайту шараларын қарастыру керек.
инвестициялар тарту кӛздерінің бірі болып табылады. Бұл ретте қор нарығында тек ірі ойыншылар ғана емес, сонымен қатар «юниор компаниялар» деп аталатын барлау және үлкен емес ӛндіру жобаларында маманданатын ірі емес компаниялар да ұсынылған. Барлау жобаларына қор нарығы арқылы капиталды тарта отырып, мұндай компаниялар инвесторларға сәтті барлау және барлау жобасын сату жағдайында табыс алуға мүмкіндік беріп қана қоймай, тұтастай геологиялық барлау саласына жаңа инвестициялар тарту үшін драйвер де болады. Кодексті қабылдау қазақстандық қор нарығының шикізат секторын дамытуға ықпал етуге тиіс. Бұл ретте Кодекстің ӛзінде осындай компаниялардың бағалы қағаздарын иеліктен шығаруға рұқсаттар берудің оңайлатылған тәртібі арқылы отандық қор нарығына шикізат компанияларының шығуын ынталандыру жӛніндегі шаралар және елдің қор нарығының шикізат секторы инвесторлары үшін тартымдылықты арттыратын басқа да шаралар кӛзделетін болады.
Жер қойнауын пайдалану саласын сапалы жаңа деңгейге кӛтеру үшін кодтау және оның инвестициялық тартымдылығын тиісті арттыру арқылы жер қойнауын пайдалану және оны қорғау саласындағы заңнаманы жүйелендіру заң жобасын қабылдау мақсаты болып табылады. Заң жобасын қабылдау Қазақстан Республикасының жер қойнауын пайдалану және оны қорғау саласындағы заңнамасын жетілдіру және дамыту, ондағы олқылықтар мен қарама-қайшылықтарды жою, шетелдерде ойдағыдай жұмыс істейтін жаңа құқықтық институттарды қалыптастыру және ендіру, сондай-ақ Қазақстан Республикасында жер қойнауын тиімді пайдалануды қамтамасыз ететін құқықтық, экономикалық және әлеуметтік шарттар мен кепілдіктерді айқындау мақсатын кӛздейді және соларды білдіреді. 4. Заң жобасын реттеу нысанасы Заң жобасын реттеу нысанасы жер қойнауын және оның ресурстарын пайдалануға, жер қойнауын пайдалану субъектілері мен мемлекеттің ӛзара қарым- қатынасына, мемлекеттің жер қойнауын геологиялық зерделеуді жүзеге асыруымен байланысты қоғамдық қатынастар болып табылады.
24
Кодекстің құрылымы пандектілік жүйеге сәйкес болады, яғни жалпы және ерекше бӛлімдерге бӛлінеді. Кодталған актілердің осындай құрылымы біздің еліміздің заңнамасына белгілі: Азаматтық кодекс, Салық кодексі, «Кеден ісі туралы» кодекс және т.б. Кодекстің жалпы бӛлімінің болуы, бір жағынан, жер қойнауын пайдалану саласының ортақ және біртекті мәселелерін реттеуге және жер қойнауын пайдалану бойынша белгілі бір қызметке қатысты немесе мұндай мәселелерді ерекше бӛлімде реттеуге жатқыза отырып, пайдалы қазбалардың белгілі бір түрлерімен байланысты қолданылатын арнайы реттеуден оларды шектеуге мүмкіндік береді.
Кодекстің мынадай үлгі құрылымы ұсынылады: ЖАЛПЫ БӚЛІМ I БӚЛІМ. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР 1-тарау. Негізгі ережелер 2-тарау. Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы заңнаманың қағидаттары 3-тарау. Жер қойнауы және оның ресурстары 4-тарау. Жер қойнауына меншік құқығы II БӚЛІМ. ЖЕР ҚОЙНАУЫН ҚОРҒАУ ЖӘНЕ ПАЙДАЛАНУ САЛАСЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК БАСҚАРУ 5-тарау. Жер қойнауын пайдалану саласындағы мемлекеттік реттеу мақсаттары, міндеттері және қағидаттары 6-тарау. Жер қойнауын пайдалану саласындағы мемлекеттік органдардың құзыреті 7-тарау. Жер қойнауының мемлекеттік қоры III БӚЛІМ. ЖЕР ҚОЙНАУЫН ПАЙДАЛАНУ ҚҦҚЫҒЫ 8-тарау. Жер қойнауын пайдалану құқығы туралы жалпы ережелер 9-тарау. Жер қойнауын пайдалану құқығының туындауы негіздемелері 1 Параграф. Жер қойнауын пайдалану құқығына лицензия 2 Параграф. Жер қойнауын пайдалану құқығына келісімшарт
немесе шектеу IV БӚЛІМ. ЖЕР ҚОЙНАУЫН ПАЙДАЛАНУ ҚҦҚЫҒЫН БЕРУ ТӘРТІБІ 12-тарау. Конкурссыз негізде жер қойнауын пайдалану құқығын беру 13-тарау. Тендер негізінде жер қойнауын пайдалану құқығын беру 14-тарау. Аукцион негізінде жер қойнауын пайдалану құқығын беру V БӚЛІМ. ЖЕР ҚОЙНАУЫН ПАЙДАЛАНУ БОЙЫНША ОПЕРАЦИЯЛАР ЖҤРГІЗУ 16-тарау. Жер қойнауын пайдалану бойынша операциялар 17-тарау. Жобалау құжаттамасы 25
18-тарау. Жер қойнауын пайдалану бойынша операцияларды нормативтік- техникалық реттеу 19-тарау. Жұмыс бағдарламасы 20-тарау. Геологиялық және тау-кен бӛлігі 21-тарау. Жер қойнауын пайдаланушының құқықтары мен міндеттері VI БӚЛІМ. ЖЕР ҚОЙНАУЫН ЗЕРТТЕУ 22-тарау. Жер қойнауын геологиялық зерттеу 23-тарау. Пайдалы қазбалардың кен орындарын және жерасты суларының кен орындарын іздестіру және барлау кезіндегі гидрогеологиялық зерттеулер VII БӚЛІМ. ЖЕР ҚОЙНАУЫН ҦТЫМДЫ ПАЙДАЛАНУ ЖӘНЕ ҚОРҒАУ 24-тарау. Жер қойнауын ұтымды пайдалану 25-тарау. Жер қойнауын қорғау 26-тарау. Жер қойнауын пайдалану аудиті 27-тарау. Жұмыстарды стандарттау VIII БӚЛІМ. ЖЕР ҚОЙНАУЫН ПАЙДАЛАНУ КЕЗІНДЕГІ ҚАУІПСІЗДІК 28-тарау. Жер қойнауын пайдалану кезіндегі жалпы қағидаттар 29-тарау. Жер қойнауын пайдалану кезінде жер бетінің геоморфологиялық жағдайын сақтап қалу 30-тарау. Жер қойнауын пайдалану кезінде геологиялық ортаның (тау массивінің) зақымдануы 31-тарау. Жер қойнауын пайдалану кезіндегі экологиялық қауіпсіздік 32-тарау. Жер қойнауын пайдаланудың техникалық-технологиялық (ӛндірістік) қауіпсіздігі 33-тарау. Жер қойнауын пайдаланудың әлеуметтік қауіпсіздігі 34-тарау. Тау-кен кәсіпорнындағы қауіпсіздік қызметтері IX БӚЛІМ. ЖЕР ҚОЙНАУЫН ПАЙДАЛАНУ БОЙЫНША ОПЕРАЦИЯЛАРДЫ ЖҤРГІЗУ КЕЗІНДЕ ПАЙДАЛАНЫЛАТЫН МҤЛІК 35-тарау. Тау-кен және мұнай-газ ӛндірістерінің мүлкі X БӚЛІМ. ЖЕР ҚОЙНАУЫН ПАЙДАЛАНУ ЖӘНЕ ҚОРҒАУ САЛАСЫНДАҒЫ ДАУЛАРДЫ ШЕШУ ЖӘНЕ ЖЕР ҚОЙНАУЫ ЖӘНЕ ЖЕР ҚОЙНАУЫН ПАЙДАЛАНУ, ЖЕР ҚОЙНАУЫН ПАЙДАЛАНУ ЖӘНЕ ҚОРҒАУ ТУРАЛЫ ЗАҢНАМАНЫ БҦЗҒАНЫ ҤШІН ЖАУАПТЫЛЫҚ 36-тарау. Жер қойнауын пайдалану және қорғау саласындағы дауларды шешу
37-тарау. Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану саласындағы заңнаманы бұзғаны үшін жауаптылық XI БӚЛІМ. ЖЕР ҚОЙНАУЫН ПАЙДАЛАНУ ЖӘНЕ ЖЕР ҚОЙНАУЫН ҚОРҒАУ САЛАСЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ЫНТЫМАҚТАСТЫҚ 38-тарау. Жер қойнауын пайдалану және жер қойнауын қорғау саласындағы халықаралық ынтымақтастықтың мақсаттары, қағидаттары, негізгі бағыттары және түрлері
26
XII БӚЛІМ. КӚМІРСУТЕКТЕРГЕ ҚАТЫСТЫ ЖЕР ҚОЙНАУЫН ПАЙДАЛАНУ ТӘРТІБІ 39-тарау. Кӛмірсутектердің кен орындарын алдын ала барлау 40-тарау. Кӛмірсутектердің кен орындарын барлау 41-тарау. Кӛмірсутектердің кен орындарын дайындау XIII БӚЛІМ. ҚАТТЫ ПАЙДАЛЫ ҚАЗБАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ ЖЕР ҚОЙНАУЫН ПАЙДАЛАНУ ТӘРТІБІ 42-тарау. Қатты пайдалы қазбалардың кен орындарын алдын ала барлау 43-тарау. Қатты пайдалы қазбалардың кен орындарын барлау 44-тарау. Қатты пайдалы қазбалардың кен орындарын дайындау 45-тарау. Қатты пайдалы қазбалардың кен орындарын арнайы әдістермен барлау және дайындау ерекшеліктері XIV БӚЛІМ. КЕҢ ТАРАЛҒАН ПАЙДАЛЫ ҚАЗБАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ ЖЕР ҚОЙНАУЫН ПАЙДАЛАНУ ТӘРТІБІ 46-тарау. Кең таралған пайдалы қазбалардың кен орындарын барлау 47-тарау. Кең таралған қазбаларды ӛндіру XV БӚЛІМ. ЕМДЕУ БАЛШЫҚТАРЫНА ЖӘНЕ ЖЕРАСТЫ СУЛАРЫНА ҚАТЫСТЫ ЖЕР ҚОЙНАУЫН ПАЙДАЛАНУ ТӘРТІБІ 48-тарау. Жерасты суларын барлау жүктеу/скачать 0,81 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|