«Иманнан Ихсанға Тасаввуф

Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
357
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Осы байланысты сапалы орнатқан адам Раббысының 
әулие құлына айналады. Осылайша ол иләһи ахлақты 
бойына сіңіреді.
Бұл  хал  -  Аллаһқа  ең  жақсы  түрде  құлдық  пен 
мәңгілік  әлемге  нақты  әзірлік.  Яғни,  тасаввуф  - 
ең  тамаша  түрде  Аллаһқа  құл  бола  білу.  Өйткені 
Аллаһ  Тағала  адамды  өзіне  құлшылық  ету  үшін 
жаратқан.  Сол  себепті  тасаввуф  құлдыққа  бөгет  бо-
латын кедергілерді жою мен құлдыққа дәнекер бола-
тын  мүмкіндіктерді  қамтамасыз  етуден  басқа  нәрсе 
емес.  Ол  қанша  жараларды  таңып,  қанша  қүрғақ 
топырақтарды жап-жасыл, қүнарлы гүлстанға айнал-
дырып, қанша қираған көңілдерді тамаша сарайға ай-
налдыруда. Қысқасы, Тасаввуф - бұл жырақ әлемнен 
шексіз  қауышу  әлеміне  барар  жолда  құлдары  Хақ 
алдында 
ُ�ْ�َ�ْ�ا َ�ْ�ِ�
  «қандай  тамаша  құл» 
(Сад  сүресі  30,-
44)
 дәрежесі мен ілтипатқа бөлейтін нұрлы жол. Бұл, 
еш  күмән  жоқ,  иманның  ихсан  қалыбына  келуімен 
мүмкін болады.
Сұрақ:  Айткдндарыңыз  кітаптың  мазмұнын 
көрсеткендей.  Осы  көзкдрас  шеңберінде  кіта-
быңызда жалпы нелер жазылған? Әсіресе, не туралы 
айтылады?
–  Кітабымызда  тасаввуфтың  жалпы  мазмүны 
айтылғаннан  кейін,  оның  негізгі  тақырыбын 
құрайтын  мағрифатүллаһ,  нәпсі  тәрбиесі,  жүрек 
тазалығы, тасаввуфи тәсіл т.б. мәселелерді баяндауға 
тырыстық.  Пайғамбардан  (саллаллаһу  аләйһи  уә 
сәлләм)  бастап  сол  мүбәрәк  жаратылыстың  ізбасар-
лары болған Ислам үлыларының өмірлерінен мысал-
дар келтіруге тырыстық. Орны келгенде тасаввуфтың 

358
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
тереңдігі мен сырларына байланысты кейбір күмәнді, 
қайшы көзқарастарға жауап ретінде мәлімет бердік.
Сонымен қатар, кітапта тасаввуф ұсынған рухани 
тәрбиеден  алыс  кейбір  адамдардың,  не  жақсы  ниет-
пеи,  бірақ  надандықпен  немесе  ғапылдықтан  болып 
нүқсан, жеткіліксіз және орынсыз әрекеттерінің бұл 
мүбәрәк жолмен ешқандай байланысының жоқ екен-
дігіне  тоқталдық.  Өйткені,  тасаввуф  Құран  Кәрим 
мен  хадистерде  баса  айтылған  нәпсіні  тәрбиелеу 
арқылы  адамды  кемелдендіру  және  осылайша 
мәңгілік бақыттылыққа қауыштыруды мақсат етеді. 
Бұл мәселе Аллаһ Тағала қайта-қайта ант етіп, назар 
аудартқан  бірден-бір  ақиқат.  Шәмс  сүресінде  былай 
делінеді:
«Иләһи  затымның  (түлғамның)  хақы  (қүрметі) 
үшін;  Күнмен  және  оның  сөске  уақытындағы 
жарықгығымен,  күннің  артынан  жүрген  Аймен, 
оны  көрсеткен  күндізбен,  оны  жапқан  түнмен, 
көк  жүзімен  және  оны  қүрғанмен,  жермен  және 
оны  жайып  төсегенмен,  нәпсісін  жөне  оған  кейбір 
қабілеттерді беріп, ізгілік пен жамандықгарын (күнә 
мен тақуасын) аян етушімен ант.
Нәпсісін  жамандықгардан  арылтқан  (рухани 
және материалдық кірлерден тазарған) (адам) сөзсіз 
құтылған,  оны  жамандықтарға  батырған  (адам)  да 
қайғыға ұшыраған». 
(Шәмс сүресі 1-10)
Аллаһ Тағаланың ант етуі ант етілген жаратылыс-
тардың  бағасы  мен  абыройын  білдірумен  қатар,  не-
гізінде  сол  анттан  кейін  айтылған  иләһи  мақсаттың 
ұлылығы  мен  маңыздылығын  көрсету  үшін.  Бұл 
аяттардағы  анттардағы  жағдай  да  солай.  Бірақ,  бір 
айырмашылық бар:

Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
359
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Аллаһ Тағала бұл аят кәримәлерде үсті-үстіне тура 
жеті  рет  ант  етіп,  артынан  мағынасын  одан  да  көп 
күшейту үшін «
ْ�َ�
» (сөзсіз) сөзін қолдануда және тек 
осы күшті қүптау мен қуаттаулардан кейін былай деп 
айтады:
«Нәпсісін 
арылтып, 
тазартқан 
адам, 
сөзсіз  қүтылады;  керісінше,  оны  күнөлар  мен 
жамандықгарға  кірлеткен  адам  қалайда  қасіретке 
ұшырайды...»
Назар  аударарлық  жайт  -  Аллаһ  Тағала  Құран 
Кәримде  нәпсінің  тазаруынан  басқа  ешбір  мәселеде 
осылай үсті-үстіне жеті рет ант етпеген. Бұл ақиқат, 
адамның  құтылуы  үшін  нәпсі  тазалығының  қандай 
маңызды әрі қажетті екендігін білдіруге жеткілікті.
Міне,  «Имамнан  Ихсанға  Тасаввуф»  деген  ат-
пен  жазылған  бұл  кітап  Хақ  достарының  осы 
ақиқатты,  яғни  нәпсі  тазалығын;  сөз,  хал  және  ізгі 
іс-қимылдарымен түсіндіру ғана.
Сұрақ: Осылардың барлығы, шүбәсіз, «қандай та-
саввуф»  сұрағының  да  жауабы.  Бұл  бойынша  жал-
пы  тасаввуфты  кдлай  танымдауға  болады?  Бұл 
сұрақгы өзіңіз «тасаввуф танымы немесе танымда-
ры не болмаса осы орайдағы пікірлер» деп ойласаңыз 
да болады.
– Тасаввуф ұстанған сайын дәмі білініп, түсініле-
тін ілім болғандықтан, ол жайлы әркім тасаввуфтан 
сезіп, түсінгеніне және соның мәселелеріне тоқталған. 
Осының нәтижесінде орынды түрде көптеген таным-
дар пайда болған. Сөйтіп, бұл ұлы жолдың үлкендері 
бейне бір әрбір бөлігінен әр түрлі жарық шағылысқан 

360
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
хрустальдың тек өздеріне көрінген бөлігін түсіндіру 
жолын үстанған.
Хақ достарының, қол жеткізген рухани көріністер 
бойынша  жасаған  сансыз  тасаввуф  танымдарының 
кейбіреулері мыналар:
- Тасаввуф - көркем ахлақ және әдеп.
- Тасаввуф - нәпсі мен жүректің тазалығы.
- Тасаввуф - тынымсыз рухани күрес.
- Тасаввуф - ықылас.
- Тасаввуф -дұрыс бағыт.
- Тасаввуф - ризашылықжәне мойынсұну.
-  Тасаввуф  -  жар  болу,  жүк  болмау.  Яғни  бәрінің, 
жүгінкөтеру бірақ жүк болмау.
Осы әртүрлі танымдардың ортақжөні тұрғысынан 
тасаввуф;  мүминдердің  жан-дүниесін  түзеп,  олар-
ды  рухани  кемелдендіретін,  құлды  көркем  ахлаққа 
бөлеп,  Хаққа  жақындататын  және  осылайша 
мағрифатұллаһқа жеткізетін ілім десек болады.
Ақсарай Кәмілдері медресесінің Шайхы Ибраһим 
мырзаның мәшһүр «Тасаввуф жыры» бастан аяқ өте 
тамаша  тасаввуф  танымына  толы.  Міне,  осылардың 
бірнешеуі:
Басында тасаввуф жансыз сопы болуды айтады. 
Ақырында, көңіл тағында сұлтан болуды айтады.
«Тасаввуфтың  басы  материалдық  болмысынан 
сыдырылу өзін жоқ санайтын, қысқасы еркін Хаққа 
тәслім  еткен  сопы  бола  білу.  Соңы  болса,  барлық 
иләһи  ізгіліктерге  қол  жеткізіп,  көңіл  тағының 
сүлтаны болу.»

Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
361
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Тасаввуф - уруәтул-ускд жүгін жан салып көтеру.
Тасаввуф - мағрифат (кешірім) аят кәримәлерінен 
бөлену.
«Тасаввуф  -  Хақ  Тағаланың  адамға  жүктеген 
иләһи аманаты Құран Кәрим мен ондағы жауапкер-
шілікті жан-тәнімен көтеру. Тасаввуф - иләһи кеші-
рімді  сүйіншілеген  аят  кәримәлерге  қол  жеткізуді 
айтады.»
Тасаввуф - исми-ағзаммен барлық әлемді қолдану. 
Тасаввуф - Құран үкімдерінің барлығын кдмту.
«Тасаввуф  барлық  әлемге  «исми-ағзам»  мен  әсер 
ету.  Және  тасаввуф,  Қуран  үкімдерін  көңілде  жи-
нап, яғни жанды Құран болу.»
Осы 
сөздер 
аясында 
тасаввуф 
көңілдің, 
материалдық-рухани  кірлерден  арылып,  көркем 
ахлақ  пен  сипаттарға  ие  болу,  дінді  негізіне  сай  бір 
қалыпта ықыласпен, фәйізбен ұстануға тырысу. Бұл 
жөнінен  тасаввуф  тек  ақылмен  шешу,  жеткіліксіз 
болатын  рухани  және  материалдық  оқиғалардағы 
құпия  құбылыстарды,  хикметтер  мен  ұлы  тылсым-
дарды қамтитындай кәміл көзқарасқа ие болу. Шексіз 
рухани  ләззаттарға  бөлену  арқылы  көңілдің  алдын-
да бейне бір аяққа түсау болып тұрған нәпсі кедергі-
сін жоюға тырысу. Яғни, тасаввуф - ең алдымен рух 
қамалған  тәннің  нәпсілік  құмарлықтарынан  арылу. 
Содан  кейін  барлық  оқиғапардың  негізінде  жатқан 
сырлы  ақиқаттар  мен  сол  ақиқаттардың  да  арғы 
жағында болып жатқан ғибрат пен хикмет кезеңдерін 
көрегенділікпен  тамашалауды  қамтамасыз  ететін 
кейбір  мәліметтер,  рухани  халдер,  жүрек  сезімдері, 
аяндар мен көріністер.

362
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Сондықтан 
тасаввуф 
- 
Аллаһ 
Расулының 
(саллаллаһу  аләйһи  уә  сәлләм)  мүбәрәк  өмірімен 
сырттай және іштей тұтасып, терең махаббатпен біте 
қайнасу.  Өйткені  ол  Расулуллаһтың  (саллаллаһу 
алейһи уәсөллөм) ішкі-сыртқы көріністері, яғни халі. 
Сол үшін Хазіреті Пайғамбардың (саллаллаһу аләйһи 
уә сәлләм) руханиятынан үлгі ала білу және рухани 
түрде онымен біте қайнасудан тұрады.
Басқаша  айтсақ,  Тасаввуф  -  ғашықтықпен  бірік-
кен иман, ынтамен орындалған ғибадат және көркем 
іс-әркет. Қысқасы, Тасаввуф - Адамға (алейһиссәләм) 
«рух үрленуі» мен басталған ұлы нәсіптің, ақырзаман 
Пайғамбарындағы кәміл керінісінен махаббатқа толы 
жүректерге шағылысқан фәйіз шығы.
Сұрақ:  Тарих  бойы  тасаввуф  алаңына  деген 
жіті  байланыс,  айтылған  танымдар  шеңберінде 
ұстанылған  шынайы  иман  мен  парасаттылық 
өмірі  себебінен  іске  асты  деп  ойласақ  бола  ма?  Ра-
сында,  өткенде  болғандай,  бүгін  де  тасаввуф  -уақ-
уақ  арнайы  жалалар  жабылып,  қадірін  түсіруге 
тырысқанымен,  күн  өткен  сайын  оданда  көбірек 
көңіл  бөлінген  Ислами  бағытқа  айналғаңцай.  Шы-
найы мұсылмандар арасынан болсын, Исламнан тыс 
таптардан болсын, «Исламның рухани көрінісі» деп 
атауға болатын осы бағытқа жіті байланыс көріп 
отырмыз.  Осы  байланыстың  себептері  не  болуы 
мүмкін?
–  Тасаввуф  адамның  бетін  рухқа  бұрады.  Рухқа 
жеке  бастың  қабілетіне  сай  рухани  қанағат  жолын 
ашады.  Сол  үшін  де  адамның  нәпсісі  және  рухымен 
байланысты  барлық  мәселемен  айналысады.  Яғни, 

Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
363
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
құлдық рухани сапарында жүріп өткен қашықтықтар, 
байланыста  болған  барлық  әлемдер,  басынан  өткен 
мыңдаған  жағдайлар,  ақыры,  Әлемдердің  Раббы-
сы  болған  Аллаһты  табу,  жүрекпен  тану  және  Оған 
құлшылық ету сияқты көптеген мәселермен айналы-
сады.
Осылай  болғандықтан  қоғамның  барлық  табына 
бағытталған  тасаввуф  бір  жағынан,  экономикалық 
және  әлеуметтік  тыныштық  кезіндегі  жалқаулық 
пен  босаңсуға  бөгет  болып  рухани  сергектік-
ті  жалғастырса,  екікші  жағынан  жаугершілік, 
шапқыншылық  зұлымдыққа  толы  кездердің  арпа-
лысы мен қиыншылығынан шаршаған көңілдерге та-
маша терезелер ашып, фәйізді жүбаныш демін алды-
рып,  жаралы  кеңілдерге  ем,  шаршаған  саналар  мен 
шөлдеген рухтарға өмір нәрі болған. Ол бір жағынан 
көркем  ахлақ  пен  ғибадатта  шыңға  жеткендерге  кі-
шіпейілділік  пен  қарапайымдылықты  уағыздап, 
тәкәппарлық,    менмендік  пен  өркөкіректіктен 
қорғануын  қамтамасыз  етсе,  екінші  жағынан 
күнәнің  шұңқырына  түскен  құлдарға  үлкен  кеші-
рім,  мейірім,  рахмет  сияқты  құтқару  қолын  созған. 
Сондай-ақ Монғол шапқыншылығынан кейін барлық 
Анатолияны  қамтыған  толқулардан  пайда  болған 
күйзеліс  пен  ауыртпалықты  жеңілдетіп,  жұбаныш 
беретін  сол  кезде  тасаввуфи  ағымдар  күшейіп,  өте 
көп үлкен тасаввуфшылардың да шыққандығы тари-
хи шындық.
Өйткені,  тасаввуф  ақыл  жетпейтін  мәселелерде 
жүректі айналымға қосып, мойынсүнушылықпен жо-
лын жалғастырады. Мәселелерді Құран мен Сүннетке 
сай көрегенділік пен аян сияқты рухани көріністермен 

364
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
ашыққа  шығарады.  Осылайша  адамды  ақырғы 
қанағатқа  жеткізеді.  Өткен  ғасырдың  алдыңғы 
қатарлы  Ислам  ғалымы  Мұхаммед  Хамидұллаһтың 
мына сөздері өте мәнді және ғибратты:
«Мен ақылға сүйеніп өстім. Құқықтық жүмыстар 
мен  зерттеулер  маған  қанағатты  түрде  таны-
лып,  дәлелденбейтін  нәрселерді  жоққр  шығартқан. 
Әлбетте, мен намаз, ораза т.б ислами міндеттерім-
ді тасаввуфи негіздерімен емес, қүқықтық себептер-
мен орындадым. Өз өзіме:
«Аллаһ - менің Раббым. Ием. Ол маған бұларды жа-
сауды бүйырған. Олай болса, орындауым керек. Бұдан 
басқа  хақ  пен  міндеттер  бір-біріне  байланысты. 
Аллаһ  бұларды  маған  пайдалансын  деп  бұйырған; 
олай  болса,  мен  Оған  шүкіршілік  етуге  міндетті-
мін».
Батыста,  Париж  сияқты  бір  жерде  өмір  сүре 
бастаған  кезден  бері  таңданып,  байқағаным  -  Хри-
стиандарды  Исламды  қабылдауға  итермелейтін, 
фиқһ  пен  кәләм  ғалымдарының  көзкдрастары 
емес, Ибн Араби мен Мәуләнә сиякты сопылар. Бұл 
туралы  меніңде  жеке  көргенімдерім  бар.  Ислами 
тақырыпта менен түсіндіруімді сүраған кезде, мен 
берген  ақыли  дәлелдерге  сүйенген  жауап  сұраған 
адамды  қанағаттандырмайтын,  бірақ  тасавву-
фи  түсініктер  жемісін  көп  кешікпей  беретін.  Бул 
мәселеде барған сайын әсерім азая түсті. Хулогудің 
қырып-жойған шапқыншылықтарынан кейін Газан 
Хан  кезінде  болғаны  сияқты,  кдзір  ең  азы  Еуропа 
мен Африкада Исламға қьізмет ететін қылыш емес, 
тек жүрек қана, яғни тасаввуф екендігіне сенемін.

Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
365
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Осы көргендерімнен кейін тасаввуф тақырыбында 
жазылған  кейбір  кітаптарды  зерттей  баста-
дым.  Бұл  менің  көңіл  көзімді  ашты.  Хазіреті 
Пайғамбар  кезіндегі  тасаввуф  және  үлы  Ислам 
тасаввуфшыларының жолы, не сөз айналасында бос 
шаршату,  немесе  мағынасыз  нәрселермен  айналы-
су емес, бірақ адам мен Аллаһ арасындагы ең қысқа 
жолмен іздену екендігін түсіндім.
Адам  өзіне  жүктелгөн  міндеттердің  себептерін 
іздейді.  Рухани  алаңда  материалдық  анықгамалар 
бізді  мақсатымыздан  алыстатады;  бірақ  рухани 
түсініктемелер  адамды  қанағаттандырады.» 
(М. 
Азиз  Лахбаби,  Ислам  Шахсиетчилиги,  ауд.  И.  Хаққы  Ақын,  114-1156, 
сілтеме 8. Стам. 1972.)
Бұл  сөздерде  тасаввуфтың,  ауыр  өнеркәсіптің, 
технологиялық  өсудің  шыңға  өрмелеуімен  бірге  бір 
жағынан әлеуметтік және экономикалық күйзелісті 
арттырып,  екінші  жағынан  адамды  қысылымдағы 
халге  жеткізген  қазіргі  таңда  өте  үлкен  маңызға  ие 
болғандығын көрсетеді. 

Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі

Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Тасаввуфты  қажетсіз  көру  – 
ықылас,  тақуалық,  парасаттылық, 
нәпсі  мен  жүрек  тазалығын,  қысқасы 
Аллаһқа  ихсан  дәрежесіне  құлшылық 
жасауды  қажетсіз  көру  болып  табы-
лады.
«Èìàííàí Èõñíµà Ãàñàââóô» àòòû ê³òàïæàéëû -2-
Òàñàââóôñûç áîëìàé ìà?

368
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
«Èìàííàí Èõñíµà Ãàñàââóô» àòòû ê³òàïæàéëû -2-
Òàñàââóôñûç áîëìàé ìà?
Сұрақ: 
Бұл 
айтқандарыңыздан 
тасавву-
фи  тәсілдің  Исламды  уағыздауда  қаншалықты 
маңызды  екендігі  айқын  түсінікті.  Олай  болса, 
тасаввуфи  сарынның  Исламды  уағыздауда,  соны-
мен  қатар  адамдардың  һидайятқа  жетуіндө  және 
ахлақи  кемелденуінде  өте  жағымды  нәтижелер 
беруінің сыры не? -деп сүрақ қойсақ.
–  Тасаввуфтың  қазіргі  кездегі  маңыздылығының 
екінші  бір  жағы  -оның  адамдарға  жол  көрсету 
мәселесінде 
ұстанған 
әдіс-тәсілі. 
Шариғаттың 
сыртқы үкімдері, әрі ақырет, әрі дүние үшін сыймен, 
жазамен адамдарға бағыт беруді мақсат етеді. Оның 
ішкі  үкімдері  деп  айтуға  болатын  тасәввуф  болса, 
осыларға  қосымша  сүйіспенші-лік,  мейірім  махаб-
батты  қолданады.  Қазіргі  кезде  адамдар  көбінесе 
нәпсіқұмарлыққа салынып діннен алыстап кетуі мен 
ауыр  күнә  істеудің  рухи  күйзелісі  ішінде.  Мұндай 
адамдарға  арамдықтардан  қүтылып,  дұрысжолға 
келу  мүмкіндігі  кешірім,  мейірім  жолы  арқылы 
оңайырақ  және  мүмкіншілігі  мол  екендігін  ешкім 
жоққа  шығармайды.  Бұл  жөнінен  қазіргі  шағымыз 
тасаввуфи  ақиқаттар  сияқты,  оның  әдіс-тәсіліне 

Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
369
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
байланысты  қағидаларының  да  үлкен  маңызға  ие 
болған  кезеңі.  Сондай-ақ  кешірім  және  мейіріммен 
қаралғандар  еліміздегі  сияқты,  батыста  да  рухани 
оянуға  көбірек  қол  жеткізетіндігі  байқалуда.  Ақы 
мен  нәпсінің  қармағына  түскен  рухтарға  Исламды 
иләһи  жұбаныш  самалы  түрінде  ұсыну  үшін  олар-
ды, жазалау ниетімен және ашумеи қараудың орны-
на  мейірім  мен  мархабатқа  толы  іс-қимыл  таныту, 
әрқашан да фәйізі мол тәсіл.
Өйткені,  адам  негізгі  мақсатынан  қаншалықты 
алыс болса да, «адам» болғандықтан үлкен абыройға 
ие.  Оның  негізінде  жатқан  ұлылықтан  бейхабар 
түрде күнәға батуы - тура Қағбаның қабырғасындағы 
қара тастың (Хажәрул-Әсуәд) сол жерден жерге түсіп 
шаң-топырақта  қалуы  сияқты.  Бұган  немқұрайды 
қарап, жан ұшырмайтын ешбір мүмин ұжданы бол-
мас.  Бұл  жөнінде  де  мүминдер  Хажәрул-Әсуәдті 
құрметтеуден  бас  тартпас.  Оның  осындай  халге  тап 
болуы  мүминдердің  назарындағы  құндылығы-нан 
ештеңе азайтпайды. Керісінше, мүминдер оны дереу 
шаң-тозаңымен құшақтап, кезінің жасымен тазапап, 
құрметпен бұрынғы пәк орнына қою үшін бір-бірімен 
жарысар. Оның жәннаттан шыққандығын ойлап, не-
гізінде  жатқан  ұлы  құндылық-қа  бас  иер.  Алайда, 
адам Аллаһ Тағаланың «рухынан үрлеп», яғни Аллаһ 
Тағаланың  ұлы  құдіретінен  қаншама  сырларға  ие 
болған  және  осылайша  жаратылғандардың  көзінің 
қарашығы болған жаратылыс. Сол себепті оның қадір 
қасиеті  жасаған  күнәларымен  қаншама  төмен  болса 
да, негізіндегі құндылық мәңгі.
Хазіреті  Мәуләнәның  айтқанындай,  адамның 
рухы  мөлдір  су  сияқты.  Бірақ,  жаман  істер  мен 

370
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
күнәлармен  лайланса,  ештеңе  көрінбейтін  бола-
ды.  Мұндай  жағдайда  руханият  інжу-маржаны  мен 
ақиқат нұрларын көру үшін ол суды тұндыру керек. 
Сондықтан  тасаввуфтың  мақсаты  -  менменшілдік 
пен  нәпсілік  сезімдерді  тәрбиелеп,  жеке  адамдар-
ды,  сондай-ақ  қоғамды  тыныштық  пен  шаттыққа 
қауыштыру.  Сол  себепті  күпірлік,  серік  қосу  және 
күнә  жасауда  қанша  шектен  шықса  да  ешбір  адам 
һидайятқа  шақырылмайды  деуге  болмайды.  Мұның 
пайғамбар  дәуіріндегі  сансыз  мысалдарының  біреуі 
төмендегідей:
Аллаһ  Расулы  (саллаллаһу  аләйһи  уә  сәлләм)  не-
мере  ағасы  Хазіреті  Хамзаны  шейіт  етіп,  өзін  терең 
қайғыға душар еткен Уахшиді Исламға шақыру үшін 
бір сахабасын жібереді. Уахши Расулуллаһқа жауап 
ретінде:
«Уа,  Мұхаммед!  Сен  «Адамды  өлтірген,  не  бол-
маса  Аллаһқа  серік  қосқан,  немесе  зина  еткен 
адам  қиямет  күні  екі  есе  азапқа  үшырайды  және 
жәһаннамда  қор,  бишара  болып,  мәңгілік  қалады» 
(Фұрқан сүресі 68-69)
 деп, Аллаһтың үкімін айта түра, мені 
қалайша  Исламға  шақырасың?  Мен  бұл  жамандық-
тардың бәрін істедім. Маған құтылу қайда?» - дейді.
Аллаһ Тағала:
ِ�ا ِ�َ� ْ�َر ْ�ِ� ا�ُ�َ�ْ�َ� َ� ْ�ِ� ِ�ُ�ْ�َا �َ�َ� اُ��َ� ْ�َا َ��ِ���ا َىِد�َ�ِ� �َ� ْ�ُ�
ُ�� ِ����ا ُر�ُ�َ�ْ�ا َ�ُ� ُ���ِا �ً��ِ� َ� َبُ�����ا ُ�ِ�ْ�َ� َ�ا  �نِا
«Айт: Ей, нәпсілеріне (өздеріне) зүлымдық жаса-
удан  шектен  шыкқан  құлдарым!  Аллаһтың  рахме-
тінен  үміттеріңді  үзбеңдер!  Өйткені,  Аллаһ  барлық 

Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
371
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі

жүктеу/скачать 3,85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: