Коммерциялық емес акционерлік қоғам «алматы энергетика ж ә не байланыс институты»

 

I_2ном – екінші номинальдық ток (1,2,5А).

а)

а) құралу принципі: 1 – электр желісі, бірінші орама; 2 – оқшаулатқыш; 3 – өзекше; 4 – екінші орама.

б) қосу сұлбасы: Л₁, Л₂ – бірінші қысқыштар; И1, И2 – екінші қысқыштар; РА – жұмысшы амперметр.

6.1 Сурет – Бірорамдық өлшеуіш ТТ

ТТның қателіктері нормаланғандықтан оларды өлшеуіш трансформаторлар деп атайды:

а) токтық қателігі ₁ = (I₂K_тн – I₁) I₁100%;                                   (6.2)

      ә) бұрыштық қателік Ө₁ (6.2 сурет), (рад; град).

 

6.2 Сурет – Бұрыштық қателік

Номинальдық жүктеме деп екінші тізбектегі барлық кедергіні айтады, онда Cos = 0,8 болу керек.

Дәлдік класс жүктеменің шамасы 25 тен 100%  дейін өзгергенде рұқсат етілген қатенің пайызын көрсетеді (6.1 кесте).

 6.1 кесте – Тоқтық трансформатордың рұқсат етілген қателіктері

Токтық трансформатордың жүктемесі деп оның екінші орамасына қосылған барлық кедергілердің қосындысын айтады. Оған токты алып келетін сымдардыңда кедергілері кіреді. Трансформатордың жүктемесі Ом арқылы көрсетіледі және қуаттың коэффициенті де беріледі. Сүйтіп токтың трансформаторға қосылған аспаптардың жалпы кедергісі оның номинальдық жүктемесінен аспау керек. Егер бірінші орамада токтың күші өзгермесе, екінші орамада да токтың күші онша өзгермейді. Бұл кезде басты қателіктің шамасы дәлдік кластың шамасынан аспауы керек. Бұл жағдай тек қана токтық  трансформатордың қысқа тұйықталу режимде істегенде ғана болады. Трансформатор бұл режимде істегенде бірінші орамдағы токтың күшінен пайда болған өзекшедегі магнит өрісі қарама-қарсы бағытталған екінші орамдағы токтан пайда болған магнит өрісі мен тепе-тең. Тек қана аз шамалы магнит өрістерінің айырмашылығы қалады, бірақ оның шамасы екінші магнит өрістен ең болмағанда 100 есе аз. Өзекшенің көлемі осы магнит өрістерінің айырмашылығына сәйкес алынады.

Егер трансформатордың екінші орамының ұштары еш нәрсеге қосылмай ашық  болса, бірінші токтан пайда болған барлық магниттік өріс өзекшені жүктемелейді. Сондықтан өзекше қатты қызады, трансформатор жұмыстан шығып қалуы мүмкін. Трансформатордың екінші орамасында трансформациялық коэффициентке сәйкес өмірге қауіпті жоғары кернеу пайда болады. Сондықтан өлшеуіш аспаптар тіркелген тізбекті тек қана 2 жағдайда ажыратуға болады, олар: қашан трансформатордың екінші орамасы қысқа тұйықталған, не трансформатордың бірінші орамында ток жоқ. Осы себептен трансформатордың екінші орамына сақтандырғыш қойылмайды.

Кернеуді өлшеуіш трансформаторлар (КТ) бір болат өзекшеге оралған 2 орамадан тұрады, олар бір-бірінен және өзекшеден жақсы оқшаулатылған. Бірінші ораманың қыспақтарын А,Х деп, ал екінші ораманың қыспақтарын а,х деп белгілейді (6.4 сурет).

Вольтметрге, вольтметр мен

санағыштардың параллельдік

орамаларына

6.4 Сурет Кернеулік трансформаторды қосу сұлбасы

КТ трансформациялық коэффициенті мынаған тең

К_кн = U_1н/ U_2н = W/₁ W₂                                      (6.3)

мұндағы W₁, W₂ – бірінші және екінші орамалардағы орамның саны. Стандарт бойынша трансформатордың К_кн мәні бірінші орамада номиналдық кернеу болған кезде екінші орамада 100 В болуын қамтамасыз ету керек.

КТ метрологиялық сипаттамасы:

1.     Бірінші номиналдық кернеу U _1ном (0,4; 0,66; 1,0; 3,0; 6; 10; 15; 20; 35 кв).

2.     Екінші номиналдық кернеу U _2ном (100 не 100/ В).

3.     Номиналдық екінші қуат Cos = 0,8 кезінде S_2ном Вт.

4.     Дәлдік класы, К_дкн (0,2; 0,5; 1,0%).

Дәлдік класс 0,2 қуатты генераторларда және жүйеаралық электр берілісінде қолданатын есептеу санағыштардың кернеу трансформаторларына керек. Басқа қосылыстардағы есептеу санағыштар үшін және 1 не 1,5 дәлдік кластардағы өлшеуіш аспаптар үшін кернеулік трансформаторлардың дәлдік класы 0,5 болу керек.

Дәлдік класс арқылы кернеуді өлшегендегі салыстырмалы қателік (, %) және бұрыштық қателіктер (Ө_тн мин, град) табылады (6_.2 кесте).

6.2 Кесте – КТ дың рұқсат етілген қателіктердің шегі

мұнда ₁, _U – ТТ және КТ токтық және кернеулік қателіктері;

_I, _U -амперметр мен вольтметрдің дәлдік кластары;

I_H, U_H – амперметр мен вольтметрдің номиналдық мәндері;

I, U – амперметр мен вольтметрдің көрсету мәні.

Мысал. Электр желісіндегі ток трансформация коэффициенті 10 тең токтық трансформатормен өлшенген. Қолданылған амперметрдің дәлдік класы 0.5. Электр желісіндегі токты және өлшеу қателігін табу керек, егер амперметр 2,5 А көрсетсе, оның номиналдық тоғы 7,5 А тең.

Желідегі ток I_ж = IK_тн = 2,5*10 = 25A.

Өлшеудің салыстырмалы қателігі

Абсолюттік қате

Өлшеудің нәтижесі: I_ж = (25 + 0,5) A.