Коммуникация

Car notre grand-mere nous avait bien dit, 
un jour, en parlant de sa ville natale:
- Oh! Neuilly, a I'epoque, eta it un simple 
village...
Elle I'avait dit en frangais, mais nous, nous 
ne connaissions que les villages russes. Et le villa­
ge en Russie est necessairement un chapelet 
d'isbas - le mot тёте derevnia vient de dere-
Марсель Пруст деген біреуді (Нёйидегі Вино бульварында 
оныңтеннисойнайтынын) есіне алғанда, бізбірден өңі солғын 
Дендидің (әжем бізге оның фотосуретін көрсеткен болатын) 
бөрене үйлердің арасында теннис ойнап жүргенін көз алды- 
мызға келтірдік!
Біздің әлжуаз французшамыздың арғы жашнан шынайы 
орыс өмірінің көрінісі жылт етіп көрініп қалатын. Қиялымызда 
Республика Президентінің портретін жасағанда міндетті түрде 
оны Сталиннің кескініне жақындататынбыз. Нёйиде колхоз- 
шылар мекендейтін.
vo - I'arbre, le bois. La confusion fut tenace malgre les eciaircissements que 
les recits de Charlotte apporteraient par la suite. Au nom de «Neuilly», c'est 
le village avec ses maisons en bois, son troupeau et son coq qui surgissait 
tout de suite. Et quand, fete suivant, Charlotte nous parla pour la premiere 
fois d'un certain Marcel Proust, «a propos, on le voyait jouer au tennis a 
Neuilly, sur le boulevard Bineau», nous imaginames ce dandy aux grands 
yeux langoureux (elle nous avait montre sa photo) - au milieu des isbas!
La realite russe transparaissait souvent sous la fragile patine de nos 
vocables frangais. Le president de la Republique n'echappait pas a quelque 
chose de stalinien dans le portrait que brossait notre imagination. Neuilly 
se peuplait de kolkhoziens16.
Есейе келе роман кейіпкері қоршаған ортаға екі түрлі көзқа- 
распен қараүдың салдарынан, әртүрлі мәдениетті екі тұлға кейпі- 
не енудің қолайсыздығын байқап, бір мәдениет ішіндегі екі тілдің 
үздіксіз қақтығыстарынан шаршай бастайды.
Царь (патша) деген орыс сөзі мен француз тіліндегі tsar деген 
кірме сөзді қолданғанда, оның санасында бір-біріне ұқсамайтын 
екі түрлі бейне қатар көлбеңдейді. Тілдік түрғыдан алғанда, сөз- 
дердің баламалары дәлме-дәл келгенімен, орыс сөзін естігенде, 
ойыңа кеңес дәуіріндегі орыс тарихы оқулығында суреті берілген 
қанішер II Николай оралады. Ал француз сөзі баланың көз алдына 
француз әжесінің әңгімелерінде суреттелген Париждегі көпірдің 
ашылуына орай III Александр өткізген салтанатқа жұбайымен кел- 
ген, жас әрі келбетті патшаны келтіреді.
Дәл осы «царь» сөзі арқылы Макин кейіпкері басцалардан 
өзінің айырмашылығын, өзгешелігін байқайды.
Cette question, en apparence, etait 
toute simple: «Oui, je sais, c'etait un tyran 
sanguinaire, c'est ecrit dans notre manuel.
Mais que faut-il-faire alors de ce vent frais 
sentant la mer qui soufflait sur la Seine, de 
la son о rite de ces vers qui s'envolaient dans 
ce vent, du crissement de la truelle d'or sur 
le granit - que faire de ce jour lointain? Car 
je ressens son atmosphere si intensement!»
16A
Makine.
Le testam ent 
fra n fa is. [Paris], M ercure 
de France, 1997, p. 4 3 -4 4 .
Бір қарағанда сүрақ қиын емес сияқты: «Иә, оның рақымсыз 
патша болғанын білетінмін, оқулығымызда солай жазылған. 
Алайда теңіз лебін жеткізген Сена бойындағы салқын са- 
малды, сол самалмен үндесіп жеткен өлең жолдарын, алтын 
күректің гранит тасқа тиген үнін, артта қалған алыс күндерді 
қайтпекпін? Патшаны осылармен байланыстырып елестету 
мен үшін жеңіл болатын.
II Николайды ақтап алу мүлде ойымда жоқ болатын. Мен 
өзімніңоқулығыма дә, оқытушыма да сенетінмін. Алайда алыс 
қалған сол бір күн, сол кеш, сол самал жел... Бір-бірімен байла- 
ныспайтын ойлардан, санамда көлбеңдеген жарым-жарты бей- 
нелерден шатастым. Жан-жағымнан қулағымды кекесіндерімен

тундырған жолдастарымды итеріп түрып, оларға біртурлі ңыз- 
танышпен қарадым: «Самая ескен сол бір кеш туралы естіме- 
гендерге, ол оқиғаны білмейтіндерге қандай жақсы! Түкке де 
қажеті жоқ. Мен де мыналар секілді өмірге бір ғана көзқарас- 
пен қарасам ғой».
Соңғы ойымнан селк ете қалдым. Қаумалағандарға қарсы- 
ласпастан, басымды терезеге бурып, қар басқан қала кел- 
бетіне көз тастадым. Сонда мен өмірді басқаша көремін бе? 
Бул өзі артықшылық па, әлде кемшілік пе? Муның жауабын 
білмедім. Өмірге екі турлі көзқараспен қарауым, қостілділі- 
гімнен деп шештім. «Царь» деген орыс сөзін айтқанымда, 
көз алдыма қанішер, рақымсыз патша - II Николай келсе, ал 
француз сөзі - «tsar» мулде басқа сезімге бөлейтін: бүл сөз -
жарыққа, әдемі эуенге толы болатын, Атлантиданың қайта- 
ланбас ауасын еске салатын, жарқыраған аспзлы шамдарды, 
жарықпен шағылысқан әдемі бикештердің и ы ш н көлбең- 
дететін. Соңғы көзқарзсыма айналамдағылар кекесінмен 
қарайтындықтан, оны жасыру керек екенін түсіндім.» (А. Ма- 
кин. Француз мұрасы, 36 бет).
Non, il пе s'agissait pas pour тоі de 
rehabiliter ce Nocolas II. Je faisais conflance a 
mon manuel et a notre proffesseur. Mais ce 
jour lointain, ce vent, cet air ensoleille? Je 
m'embrouillais dans ces reflexions sans 
suite - mi-pensees, mi-images. En repoussant 
mes camarades rieurs qui m'agrippaient 
et m'assourdissaient de leurs moqueries, 
j'eprouvai soudain une terrible jalousie 
envers eux: «Comme c'est bien de ne pas 
porter en soi cette journee de grand vent, ce 
passe si dense et apparemment si inutile. 
Oui, n'avoir qu’un seul regard sur la vie. Ne 
pas voir comme je vois...»
Cette derniere pensee me parut tellement 
insolite que je cessai de repousser les attaques de mes persifleurs, me 
tournant vers la fenetre derriere laquelle s'etendait la ville enneigee. 
Done, je voyais autrement! Etait-ce un avantage? Ou un handicap, une
tare? Je n'en savais rien. Je crus pouvoir expliquer cette double vision 
par mes deux tongues: en effet, quand je pronongais en russe «ЦАРЬ», 
un tyran cruel se dressait devaint moi; tandis que le mot «tsar» en 
frangais s'emplissait de lumieres, de bruits, de vent, d'eclats de lustres, 
de reflets d'epaules feminines nues, de parfums melanges - de cet air 
inimitable de notre Atlantide. Je compris qu'il faudrait cacher ce 
deuxieme regard sur les choses, car il ne pourrait susciter que les
17 

жүктеу/скачать 11,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: