Конференция материалдары

тұрман тағалатты (Ақұштап Бақтыгереева «Боздәурен»). – Күміс ердің

жүктеу/скачать 3,73 Mb.

Pdf көрінісі

бет	57/127
Дата	18.10.2023
өлшемі	3,73 Mb.
	#118807

1 ... 53 54 55 56 57 58 59 60 ... 127

Байланысты:
zhinak akhmet baitursynov konferentsiia1

Күміс пияламен
Күмістен бесік

тұрман тағалатты
(Ақұштап Бақтыгереева «Боздәурен»).
– Күміс ердің қасы
мен болат үзеңгі күн нұрына шағылысып, Әміршінің онсыз да суық жүзін одан
бетер сұстандыра түседі
(Әбіш Кекілбаев «Аңыздың ақыры»).
Мысалдардан көріп отырғанымыздай, ат әбзелдері күмістен жасалған: күміс
таға, күміс жүген, күміс тұрман, күміс ер. Халқымыз «Ер қанаты – ат» деп,
жылқы малын ерекше қастерлеп, ат әбзелдерін күміспен әшекейлеген. Оны тіл-
көзден және жын-шайтаннан сақтау әрі сұлулық үшін жасаған.
Келесі мысалдарда
күмістен жасалған
деген метонимия күміс белбеу,
күміс білезік, күміс сақина қолданыстары арқылы көрініс тапқан:
– Күміс белбеу,
тақты екен ару қандай
(Ақұштап Бақтыгереева «Музейде»).
– Кеш соңында
қадыр ақынның аяулы жары Салтанат апайға сый-сияпат жасалып, қолына
күміс білезік тағылды
(Қаншайым Байдулет «Нағыз қазақ – домбыра»).
–

Оған да қоймаса, қолына ұсталмаған жаңа күміс сақина сал
(Әбіш Кекілбаев
«Елең-алаң»). Күмістен жасалған бұл әшекей бұйымдары әйелдерге арналған.
Бұл бұйымдардың да күмістен жасалуы халық санасындағы ғасырлар бойы
қалыптасқан түсінік негізінде болса керек.
Осы мақсатта ыдыс-аяқ, басқа да тұрмыстық заттар, тіпті билік атрибуты
мөрдің күмістен жасалғаны байқалады. Мысалы:
– Күміс пияламен жиегі зерлі
Боза ұсынғаны жадымда қалды
(Есенғали Раушанов «Осы ауылда бір құдаша

129
бар-ды»).
– Тойы тарқап кеткен соң, Күмістен бесік идірді..
(Есенғали
Раушанов «Сайын батыр»).
–

Полковниктің қасына келіп беліндегі кісеге мықтап байланған кішкентай
әмияннан күміс мөрін алып, Еделев көрсеткен тұсқа нығырлап басып біраз
тұрды
(Әбіш Кекілбаев «Елең-алаң»). Демек, күміс сөзінің тіркесімділік қабілеті
мол,

жүктеу/скачать 3,73 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 53 54 55 56 57 58 59 60 ... 127