Конрад Аденауэр атындағы Қор

36
Қазақстан экономикасының трансформациясы
қатысты 
73
. Олай болмаған жағдайда, бұл өнеркәсіптік компаниялар бола-
шақта ғана операторларға айналады және олардың өндірістік клиент-
терінің дамуынан артта қалады. Бұл қажеттілік «Индустрия 4.0» кешеніндегі 
өндірістік процестердің үнемі өсіп келе жатқан желілік интеграциясынан 
және осы процестерге (тұтынушы) соңғы тұтынушылардың әсер етуінен 
туындайды. Егер Қазақстан келешекте жеткізілім саласында халықара-
лық рөл атқара берсе, өнеркәсіптік секторды құрудың бір бөлігі ретінде 
цифрландыру қадамдарын орындау ұсынылады.
Германиядағы «Индустрия 4.0» Федеративтік үкімет ұсынған жан-жақты 
бастама 
74
, ал АҚШ-тағы «өнеркәсіптік интернет» негізінен ірі технология-
лық корпорациялардың (General Electric, AT & T, Cisco, IBM, Intel және т. б.) 
бастамасы болып табылады 
75
. Мұнда неміс тарапының «Индустрия 4.0» 
деген неміс тұжырымдамасы ең алдымен неміс индустриясының және 
неміс тарапының неміс экономикасының мүдделеріне сәйкес келетін 
«Жоғарыдан төменге» (Top- Down) көзқарастарын байқай аласыз; ал екінші 
жағынан америкалықтарда біз Үкімет мұндай маңызды рөл атқармаған 
кездегі бизнес- бағдарлы көзқарасты байқаймыз. Дегенмен, екі ұғым 
бірдей мағынаға ие: олар технологиялық аспектілерді, сондай-ақ өндірістік 
процестерге қатысты шағын концептілер мен операцияларды, мысалы 
интернет заттарын (Internet of Things), интернет қызметтерін (Internet of 
Services), бұлтты есептеулер (Cloud Computing), үлкен деректер (Big Data), 
АT қауіпсіздігі, кибер- физикалық жүйелер (CPS: «интернет заттарға» икемді 
индустриялық роботтар, өндірістік желілер, автономды көлік жүйелері және 
т. б. автоматтандырылған құрылғылар) машина аралық өзара іс-қимыл 
(Machine-2-Machine Interaktion), бағдарламалық қамтамасыз ету желісі 
(Software- Defined Networking), ақылды фабрика (Smart Factory), ақылды 
әрі үнемді өндіріс (Lean Manufacturing), алты сигма (Six Sigma) 
76
 және т. б. 
73
 Авторлар ескертпесі: B2C компаниясы тұтынушыларға (түпкі пайдаланушыларға), 
мысалы, автокөліктерге, киім-кешекке немесе тұрмыстық электроника өнімдерін жеткізеді. 
В2В компаниялары өндіріс өнімдерін, негізінен өндіріс немесе одан әрі өңдеумен айналы-
сады, мысалы, автокөлік бөлшектері немесе автомобильдер
74
 Қараңыз. Де Бернардини, Л.: «Индустрия 4.0» немесе индустриалды «Интернет зат-
тар» – Сіздің қалауыңыз қандай? Automation World, 2015 (https://www.automationworld.com/
industry-40-or-industrial- internet-things- whats-your-preference/)
75
 Сонда.
76
 Мақала: Как «Үнемді өндіріс & 6 сигм» «Индустрия 4.0» және АТ қалай жылдам-
датады? The Manufacturer, 2018 жыл (https://www.themanufacturer.com/articles/
how-could-lean-six-sigma- accelerate-industry-4–0-and-iot/)

37
Қазақстан экономикасын трансформациялаудың негізгі аспектілері
жүйелі түрде интеграциялау, стандарттау және өнеркәсіптік секторда 
өзара біріктіру үшін қамтиды.
Германия, АҚШ және Қытай сияқты жетекші экономикалық және саяси 
елдерде өнеркәсіпті цифрландыру бойынша тұжырымдамалар мен бағдар-
ламалар бар деген тұжырымға алданбаңыз. Олардың бәрінде әлі күнге 
дейін бірнеше іске асыратын проблемалары бар. Қазақстанда бұл сын-
тегеуріндер одан да зор.
2017 жылы Қазақстан Республикасының Үкіметі «Цифрлы Қазақстан» 
(Digital Kazakhstan) мемлекеттік цифрландыру бағдарламасын қабылдады 
және елдің экономикалық пен әлеуметтік аспектілерін қамтитын әртүрлі 
цифрлық трансформациясына «жоғарыдан төменгі» тәсіл болып табы-
лады. Бағдарлама туралы қысқаша тоқталар болсақ: оны жүзеге асыру 4 
жылға жоспарланған (2018–2022 жылдар, ол қысқа мерзімді болып табы-
лады); Қазақстан Республикасының Ақпарат және коммуникациялар 
министрлігі жауапты мемлекеттік орган болып тағайындалды; Негізгі 
мақсаттар қатарында цифрлық технологияларды қолдану арқылы эконо-
миканың дамуын жеделдету және халықтың өмір сүру сапасын арттыру 
болып табылады. Стратегияның басымдықтары мыналарды қамтиды: 
өнеркәсiптiң цифрландырылуы («Индустрия 4.0» саласына бағытталуы), 
логистика мен көлiктi цифрландыру, ауыл шаруашылығын цифрландыру, 
мемлекеттiк құрылымдарды цифрландыру, АТ инфрақұрылымын тарату 
және АТ қауiпсiздiгi, электрондық коммерцияны (E-commerce), электрон-
дық үкiметтi («E-government»), «Ақылды қала» («Smart City»), халық ара-
сында АТ сауаттылық деңгейін жоғарылату және АТ стартаптарды іске 
қосу үшін ортаны дамытуға жәрдемдесу 
77
. Осылайша, мемлекеттік бағдар-
лама, тұтастай алғанда, тиісті жобалар үшін негіз болып табылады, оның 
ішінде «Индустрия 4.0» саласы бойынша тиісті жоба әзірленуі мүмкін. Бірақ 
мұндай негізді стратегиялық перспективаға қарағанда 4 жыл толығымен 
жеткіліксіз деген қорытынды жасауға болады.
Әрине, Қазақстандағы «Индустрия 4.0» технологиясын әлеуетті пайдалану 
туралы сөз болғанда, сіз алдымен бұл Қазақстан үшін неғұрлым маңызды 
болып табылатынын түсінуіңіз керек. Қазақстанның экономикасы шикізат, 
77
 2017 жылғы 12 желтоқсанда Қазақстан Республикасының Үкіметі қабылдаған 
«Цифрлы Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасының мәтіні. Қазақстан Республи-
касы Премьер- Министрінің ресми сайты (https://primeminister.kz/ru/page/view/
gosudarstvennaya_programma_digital_kazahstan)

38
Қазақстан экономикасының трансформациясы
әсіресе шикі мұнай мен табиғи газды өндіруге бағытталады, кейіннен 
экспортталады: жыл сайын шығарылатын мұнайдың 80%-ы шет елдерге 
кетеді, қалған 20% ішкі мұнай нарығындағы мұнай өңдеу зауыттарында 
өңделеді.
Мұнай-газ саласы Қазақстанның жалпы ішкі өнімінің айтарлықтай бөлігін 
құрайды; 2014 жылы бұл көрсеткіш 24%-ды құраса, ал 2015 жылы бұл 
көрсеткіш 15%-ға дейін төмендеді. 2016 жылы 16%-ға дейін шамалы өсу нәти-
жесінде бағалар төмендеді. Осыған орай, экономикалық көрсеткіштердің 
өсуі айтарлықтай баяулады: 2014 жылғы ЖІӨ-нің 4,1%-дан 2016 жылы 1%-ға 
дейін 
78
. 2017 жылы мұнай және газ өнеркәсібінің үлесі елдің ЖІӨ-нің шама-
мен 18%-ын құрайды, бұл 2016 жылға қарағанда өсім Қашаған аймағын-
дағы жаңа оффшорлық мұнай кен орнын ашумен байланысты 
79
.

жүктеу/скачать 11,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: