Қазақстанның ЖІӨ-нің өсуі және оның мұнай секторына тәуелділігі

39
Қазақстан экономикасын трансформациялаудың негізгі аспектілері
экономикалық үдерістерді әртараптандыруға бағытталған ақылға қонымды 
қадам болуы мүмкін.
«Индустрия 4.0» немесе «ақылды индустрия» тұтастай алғанда тұжы-
рымдамалық түрде инфрақұрылым, АТ инфрақұрылымы (АТ қауіпсіздігі, 
деректер орталықтары, интернетке қол жеткізу, жылдамдық және әртүрлі 
өңірлердегі интернеттің сапасы), орналасу және логистика, өндірістік 
жабдықтар (машиналар, қондырғылар, өндірістік желілер, олардың жасы, 
жағдайы, бұрынғы автоматтандыру дәрежесі, ескірген жабдықты зама-
науи АТ шешімдерімен байланыстыру жолдары, т. б.); мамандарды даярлау 
және біліктілігін арттыру, Қазақстанға тиісті технологияларды жеткізуші 
ретіндегі Қазақстандағы технологиялық кәсіпорындардың саны мен 
мәртебесі, сол технологияларды стандарттау дәрежесі және т. б. болуы 
мүмкін. Осылайша, Қазақстандағы «Индустрия 4.0» ағымдағы жағдайға 
негізделген. Мұнда бірінші мәселе, жағдайды алдымен ақылға қонымды 
бағалау керек. Қандай компаниялар Қазақстанның тиісті салаларында 
«Ақылды индустрияға» дайын екендігін және дайындықтың қандай дәре-
жеде екендігін тексеру қажет; Қазақстандағы қандай ойыншылар «Ақылды 
индустрия» үшін тиісті алмасу мен дамыту платформасының негізі бола 
алады және олар қаншалықты белсенді болуы мүмкін.
Қазақстанда осындай консультанттың рөлі еуропалық ірі ғылыми ұйым-
дардың бірі Фраунгофер атындағы неміс қоғамына берілді. Ол Қазақстанда 
«Индустрия 4.0» саласын іске асыруға арналған Қазақстандағы Инду-
стрияны дамыту институты (ҚИДИ – Қазақстан Республикасының Инве-
стициялар және даму министрлігіне тиесілі ғылыми- зерттеу институты) 
консультациялық ұйым болып табылады 
80
.
Қазақстан үшін «Ақылды индустрия» жолында көптеген сын-тегеуріндер 
бар. Фраунгофер қоғамының пікірінше олар келесідей болуы мүмкін 
81
:
•  «Индустрия 4.0» үшін құзыреттілік орталықтарын құру;
•  Өндірісті автоматтандыру және цифрландыру бойынша мамандан-
дырылған институт құру;
80
 Индустрияны дамыту Қазақ институты («ИДҚИ» АҚ): Германия және Қазақстан арасын-
дағы екіжақты қарым-қатынас.  2017 (http://kidi.gov.kz/novosti/korporativnye/773)
81
 Фраунгофер атындағы қоғам: «Цифрландыру және 4.0 индустрия: Қазақстан – типтік 
цифрлық зауыттар. Фраунгофер атындағы қоғамның Қамқоршылық кеңесі Төрағасы Бург-
хард Шеельдің Берлин Еуразиялық клубындағы 2017 жылғы дәрісі.

40
Қазақстан экономикасының трансформациясы
•  Қазақстан үшін «Индустрия 4.0» тиісті платформасын құру;
•  «Индустрия 4.0» технологияларын енгізуге компанияларды ынталан-
дыру және көтермелеу үшін реттеу шаралары мен төмен пайыздық 
қаржыландыру мүмкіндіктері;
•  қажетті мамандықтарды дайындау үшін жоғары оқу орындарында 
білім беру бағдарламаларын жаңарту және жаңа мамандықтарды құру;
•  Қазақстандағы «интернет заттар» технологиясын дамытуды жедел-
дету үшін коммуникациялық инфрақұрылымды және реттеуші шара-
ларды одан әрі жетілдіру.
Қалай болғанда да, нақты шешім мен алға қарай қисынды қадам ретінде 
«Ақылды фабрика (Smart Factory)» тұжырымдамасы шеңберінде Қазақстанға 
пилоттық цифрлық фабрикалар жасау ұсынылады. Бұл үшін қазірдің 
өзінде қолайлы жағдайлар бар. Біріншіден, Алматыда технологиялық 
бағдар мен кедендік және салық жеңілдіктері бар инновациялық техно-
парк өз аумағында пилоттық зауытты іске қосу үшін қолайлы мүмкіндіктер 
ашады. Екіншіден, «Ақылды индустрияға» дайын өнеркәсіп кәсіпорында-
рының салыстырмалы түрде аз болғанына қарамастан, олардың кейбіре-
улері «Индустрия 4.0» санаты үшін жеткілікті. Технологиялық трансфор-
мация үшін жеткілікті бюджеті бар ірі индустриялық компаниялар бар, 
олар кейбір нақты технологияларды қолдануға тырысып жатыр. Теміртау-
дағы «ArcelorMittal» ірі тау-кен металлургиялық компаниясы осыған үлгі 
болып табылады. Компания заманауи өндірісті жоспарлау және басқару 
жүйелерін, қызметкерлер мен автокөліктерді автоматтандырылған сәйке-
стендіру жүйелерін, бейнебақылау және кейбір өндірістік процестерді 
бақылау үшін бұлтсыз шешімдер мен ұшқышсыз жүйелерді (дрондарды) 
пайдаланады 
82
. Пилоттық фабрикалар тұжырымдамасынан бірқатар әсер-
лер бар. Артықшылықтар ретінде мыналарды:
•  Пилоттық қондырғы (зауыт) басқа компаниялар үшін үлгі бола алады;
•  Пилоттық қондырғы «Индустрия 4.0» технологиясының негізгі түсінігін 
жетілдіруге көмектеседі және іс жүзінде оны көрсете алады;
•  Пилоттық фабрика көмегімен нақты көрсеткіштерді ішкі логистика, 
өндіріс және басқа да ішкі процестерді жетілдіру мен оңтайландыру 
тұрғысынан бағалауға болады;
82
 АрселорМиттал Теміртау баспасөз қызметі: «АрселорМиттал Теміртау» АҚ цифрлық 
трансформация дәуірімен», 2017 (https://www.arcelormittal.kz/index.php?id=10&pr=75)

41
Қазақстан экономикасын трансформациялаудың негізгі аспектілері
•  Пилоттық фабриканың көмегімен басқа кәсіпорындарға арналған 
нақты шешімдерді әзірлеуге және көрсетуге болады;
•  Пилоттық қондырғы қажетті мамандарды даярлаудың практикалық 
бөлігі үшін тамаша орын;
•  басқа кәсіпорындарда бұрыннан қалыптасқан және күрделі техноло-
гиялық операцияларды қайта құрумен салыстырғанда, «Индустрия 
4.0» бойынша пилоттық фабриканы ұйымдастыру әлдеқайда оңай, 
жылдамырақ және үнемді;
•  әлдеқайда үнемді – виртуалды фабрика деп аталатын пилоттық зауыт-
тың виртуалды таныстырылымы. Пилоттық зауыттың бағдарлама-
лық қамтамасыз етуін, қазіргі процестерін, инфрақұрылымын, жаб-
дықтарын және құрылымдық ұйымдарын пайдалану мақсаттарында 
көрсететін компьютерлер де, көптеген мобильді құрылғылар да бар 
екендігін қорытындылап атап өтуге болады.
Өндірісті жоспарлау және автоматтандыру деңгейлері бойынша пилоттық 
фабриканың функционалдық мүмкіндіктері келесідей сипатталуы мүмкін:

42
Қазақстан экономикасының трансформациясы
Жоспарлау және 
автоматтандыру 
деңгейі
Тапсырмалар
Деректерді беру:
киберфизика-
лық жүйелер 
(CPS) үшін
өндірістік 
желілердегі адам 
ресурстары үшін
Өндірістік жос-
парлау және 
басқару деңгейі 
(PPS деңгейі)
ERP-жүйесі. 
Өндірісті ұзақ 
мерзімді және 
орташа мерзімді 
(қарапайым жос-
парлау), тапсыры-
старды өңдеу
ERP және MES жүйелерінің бағдар-
ламалық қамтамасыз етілуін инте-
грациялау (мысалы, бизнестің және 
өнеркәсіптің арасындағы байла-
нысты белгілеу тілі стандарттары 
арқылы (B2MML)); машиналық код-
тар «адам» тіліне аударылады және 
керісінше
Өндірістің орын-
далу жүйесінің 
деңгейі (MES 
деңгейі)
Қысқа мерзімді 
өндірістік жос-
парлау (егжей- 
тегжейлі жоспар-
лау), өндірістік 
деректерді 
жинау, өнімділік 
көрсеткіштері, 
өндірістік бақылау 
және нақты уақыт 
режимінде басқару
«Интернет зат-
тар» (техника-
лық жағынан 
интернет емес, 
ішкі «заттар 
желісі»)
Мобильді дербес 
компьютерлер 
немесе планшет-
тердегі «Интер-
нет заттарын» 
қолдана отырып,  
MES-пен байла-
нысты мәлімет-
терді беру; БЛБ 
деңгейі «қалып 
қойған»
Бағдарлама-
лық логика-
лық бақылауыш 
деңгейі (БЛБ 
деңгейі (SPS)
Автоматтанды-
рылған өндіріс 
машиналарын тіке-
лей басқару және 
реттеу аспаптары
Өндірістік желілердегі машиналар, қон-
дырғылар және роботтар
Өндірістік желілердегі қызметкерлер

жүктеу/скачать 11,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: