Концепт
ұғымы.
Концептілік талдау
➢
концепт ақиқат дүниенің құндылықтарын танытады;
➢
концепт тіл арқылы көрініс табады;
➢
белгілі бір ұлттың мәдени деңгейінде көрсетеді;
➢
концепт-адам тәжірбиесіндегі идеалды түсініктің ең
кішкене бірлігі;
➢
концепт-білімді тарату, сақтау және оны өңдеудің
негізгі бірлігі;
➢
концепт белгілі бір мәдени болмыстың негізгі ұясасы.
Когнитивтік лингвистиканың негізгі
базалық категориясы- концепт
Ж.МАНКЕЕВА
01
А.Ислам
02
Қ.Жаманбаева
03
04
Н.Уәлиев
Отандық тіл білімінде концепт ұғымына
қатысты мәселелерді ғалымдар өз
еңбектерінде жан-жақты қарастырады:
06
05
Н.Аитова
Э.Оразалиева
●сөзд ктег анықтамасы;
●концепт ңмағынасыменоныңәртүрл философиялық
жәнед нижүйелердег орны;
●концепт ңадамныңкүндел кт санасындағытүс н г ;
●концепт ңәмбебапбелг лер ;
●концепт ңфразеологизмдерд ңтүз лу ненемесеқолдауына
б рконцепт гебайланыстысюжетт ңнемесеобраздыңпайда
болуы
Ғалым А.Исламның айтуынша, концептілерді
талдау барысында төмендегідей бірізділік
ұсталынады:
Поэтикалық мәтінде ақиқат дүниені мынадай
концепт типтері арқылы ғана тиімді деп
танимыз:
Скрипт-
күрделі
форма
Сценарий-
оқиғалы
форма
Фрейм-
қарапайым
форма
Схема -
сызбалы
форма
Ойсурет-
бейнелі
форма
І.Жанс
үгіров поэзиясындағы
«Атамекен» концептісі
Қазақ танымындағы «Атамекен» концептісінің
логикалық моделі «Отан», «Туған жер», «Ата
қоныс» сияқты күрделі логикалық
ассоциациялардан тұрады. Оны тіліміздегі «Ата
қоныс — алтын мекен», «Отансыз адам —
ормансыз бұлбұл» т.б паремиологиялық
бірліктер құрамынан көруге болады
Ілияс Жансүгіров шығармаларында
«Атамекен» концептісі «дала», «туған жер»
мағыналас ұғымдарымен сипатталып,
былайша көрініс тапқан. «Атамекен» ең
алдымен, туып-өскен, өсіп-өнген мекен.
Тудым, өстім, есейдім,
Ен далам – анам, мен – балаң.
Ен далам – анам, мен – балаң.
Туған, өскен есейген,
Еңбек тулы ел- балаң.
(«Дала» поэмасынан)
Мен өзім тауда туып, тасында өстім,
Жасымнан мұз төсеніп, қарды
кештім;
Асқарда Аршалыға қозы жайып,
Бұлттың аспандағы қасында өстім
(«Құлагер» позмасынан)
Әрбір адам баласы үшін тұрақтап,
өсіп-өнген, мекен етіп, бауыр басқан
жері – киелі. Ақын танымында дала
мен ана ұғымдары – егіз ұғым.
Осындағы тау, тас, бұлт, т.б. тілдік
бірліктер «атамекен» концептісін
анықтаушы тілдік құралдар
Қайғы – болған оқиғаға немесе нәрсеге күю,
қасіретпен мұң-шер шегу, көңілдің түсіп мұңаю
сезімі; бір нәрсені жасаудағы машақатты
әрекет. Ол мынадай етістіктермен тіркеседі:
(қайғы) басты, жеді, тартты, шекті, шақты,
батты, шекті. Дерт, зар, қасірет, мұң, шер
сөздері арқылы қос сөз жасайды.
Достарыңызбен бөлісу: |