Экспрессивті сөздік қорын тексеру

Сөйлеудің жалпы сипаттамасы: сөйлеуі бар немесе жоқ, былдырлап сөйлеу, жеке сөздермен сөйлеу немесе фразалық сөйлеу.

Дыбыстауын тек қана афферентті моторлы алалиясы бар, сөйлеудің кинестетикалық негізі сақталған балаларда жүргізуге болады. Логопед баланың логопедиялық альбомға сәйкес белгілі бір дыбыстарға суреттерді айтуға (немесе айтпауға) деген ниетін ескереді. Афферентті моторлы алалиясы бар балаларда дыбысты айту жағдайы зерттелмейді, өйткені олар 5 жасында сөйлеудің кинестетикалық негізін әлі қалыптастырған жоқ. Егер баланың логопедтің артынан сөздерді қайталағысы келсе, логопед балалардағы сөйлеу үлгілеріне немесе шағылысқан сөйлеуге негізделген балалардағы дыбыстық айтылымның жай-күйін белгілей алады.

Артикуляциялық аппаратын тексеру: ерін, тіс, жақ, таңдай, тілін анықтау; визуалды және ауытқуларды белгілеу.

Сөздік моторикасын тексеру сараланып зерттеледі: моторлы афферентті алалиясы бар балаларда жекелеген артикуляциялық қозғалыстарды орындау қабілеті тексерілмейді, өйткені оларда сөйлеудің кинестетикалық негізі қалыптаспаған. Логопедке еліктей отырып, оларға артикуляциялық қозғалыстар (сериялар) ұсынылады:

Ерінге — алға қарай созыңыз — күлімсіреңіз — еріндерді біріккен күйде оңға-солға жылжытыңыз;

Тіл үшін — аузыңызды ашыңыз — кең тілді көрсетіңіз — оны жоғарғы ерінге көтеріңіз — төменгі ерінге түсіріңіз — аузыңызға салыңыз-аузыңызды жабыңыз;

Жұмсақ таңдай үшін — аузыңызды кең ашыңыз — аузыңызды ашып жөтеліңіз-аузыңызды жабыңыз.

Моторлы афферентті алалиясы бар балаларда артикуляциялық қозғалыстар сериясын орындау мүмкіндігі тексерілмейді, өйткені оларда сөйлеудің кинетикалық негізі қалыптаспаған. Логопедке еліктей отырып, оларға жеке қозғалыстар ұсынылады, мысалы: ерінге — ерінді алға қарай итеріңіз — жымию. Тіл үшін-кең тілді көрсету-қысқа тілді көрсету.