Көркем қолданбалы өнер жəне кəсіптік білім кафедрасы
жүктеу/скачать 0,5 Mb. Pdf көрінісі
|
7 1.
Макарова М.Н. Перспектива, М., Академический Проект, 2002 5 - 100 - №7
корпус, оқу залы
2.
Борисов Д. М. Черчение М., Просвещение., 1988
5
-
100
№7 корпус, оқу залы
3. Боголюбов С. К. Задания
по курсу черчения. М., В. Ш., 1984.
10 -
100
- №7 корпус, оқу залы 4. Бахнов Ю. Н. Сборник заданий
по техническому черчению. М., В. Ш., 1984.
- 100
- №7
корпус, оқу залы
Миронова Р. С. Инженерная графика. М.
Академия, 2001.
10
- 100
- №7 корпус, оқу залы
6. Потёмкин, Инженерная графика, Лори, 2003.
5
- 100
- №7
корпус, оқу залы 7.
Инженерная графика, М., В. Ш., 2003.
5 - 100 - №7 корпус, оқу залы
8.
Брилинг Н. С. Задания
по черчению, М. Строииздат, 1987.
10
- 100
- №7 корпус, оқу залы
9. Мерзон Э. Д. Машиностроите льное черчения. М., В. Ш., 1987
- 100
- №7
корпус, оқу залы 10. Вышнепольский И.С.
Машиностроите льное черчения М. Машиздат, 1983.
15 - 100 - №7 корпус, оқу залы 11. Чекмарёв А. А. Справочник по машиностроите льному
черчению. М., В. Ш., 2002. 3 -
- №7
корпус, оқу залы 12. И.У.Утегенов, К.К.Жумагалиев а Перспективадан есептер жинағы. Орал, 2008ж. 10 -
+ №7
корпус, оқу залы 13. Т.Ə.Хамзин, Б.А.Молдашева Инженерлік сызба
І, ІІ.
БҚМУ, 2010ж. - - 100 + +
№ 1 дəріс Тақырып: Кіріспе. Сызбаларды орындау ережелері. Сызбадағы негізі мəліметтер. Өлшем түсіру. Дəрістің мазмұны: 1. Сызу форматтары 2. Сызбадағы негізі мəліметтер. 3. Масштабтар. 4. Жалпы талаптар. Сызбаға өлшемдер түсіру 5. Өлшемдік сандар. Шартты белгілер жəне жазулар. Дəріс мақсаты: Стандарттардың сызбаны графикалық рəсімдеуге қойылатын негізгі талаптары мен пəннің даму жолына қысқаша тарихи шолу жасай отырып, техникалық сызбаны орындау мен оқуға бейімдейді. Студенттерді конструкторлық құжаттардың бірыңғай жүйесі стандарттарына сай негізделген сызбаны дайындауға жəне жалпы ережелерді орындауға үйрету. Тақырыпта қолданылатын сөздер: стандарт, формат, сызба сызықтары, шрифттер, масштабтар, өлшем сызықтары, шығарма сызықтар, радиус, диаметр, сызықтық жəне бұрыштық өлшемдер.
Қарастырылатын негізгі сұрақтардың қысқаша мазмұны: 1. Сызу форматтары. Барлық сызбалар жəне басқа да конструкторлық құжаттар белгіленген пішімдегі қағаз беттеріне орындалады. 2.301-68 МСТ бекіткен негізгі форматтар мынадай:
Форматтың белгіленуі А4
А3 А2
А1 А0
Беттің өлшемдері,мм 210х297 297х420
420х594 594х841
841х1189 2. Сызбадағы негізгі мəліметтер. Сызба форматтары шеттерін үш жағынан 5 мм қашықтықта, ал сол жағынан 20 мм қашықтықта жиекпен шектейді. Сызбаның оң жақ төменгі бұрышына 2.104-68 МСТ бекіткен негізгі жазу орналастырылады. Негізгі жазуда сызбадағы негізгі мəліметтер көрсетіледі.
2.302-68 МСТ сызбада төмендегідей масштабтарды қолдануды ұсынады: кішірейту – 1:2; 1:2,5; 1:4; 1:5; 1:10; 1:15; 1:20; 1:25; 1:40; 1:50; 1:75; 1:100 т.б. үлкейту – 2:1; 2,5:1; 4:1; 5:1; 10:1; 15:1; 20:1; 25:1; 40:1; 50:1; 75:1; 100:1;
нақты шама – 1:1. 4. Сызба шрифтілері. Конструкторлық құжаттардағы жазулар 2.304-81 МСТ бекіткен сызба шрифтілерімен орындалады. Мұнда əріптердің пішіні, биіктігі, қалыңдығы, əріптердің ара қашықтығы т.б. берілген. Шрифт өлшемі бас əріптерінің биіктігімен Һ анықталады.
Сызбада өлшемдерді өлшем сандарымен көрсетеді, олар өлшем сызығының үстіне жазылады. Өлшемдер сызықтық жəне бұыштық болып бөлінеді. Сызықтық өлшемдер сызбада миллиметрмен, өлшем бірліксіз көрсетіледі. Бұрыштық өлшемдерді сызбада градуспен, минутпен жəне секундпен, өлшем бірліктерін көрсетіп салады. Өлшемдер екі жағы стрелкамен шектелген тұтас жіңішке сызықтың үстіне түсіріледі. Бұйым кескінін оқуды қиындатпау үшін өлшемдер кескін контурынан тыс жерге сызылады. Өзара параллель көршілес өлшем сызықтарының арлығы жəне өлшем сызығы мен оған жақын нұсқа арлығы 8 мм-ден кем болмауы керек.
Өлшемдік сандар өлшем сызығының орта шамасына жазылады. Сызбада сандар биіктігі 3,5 мм-ден кем болмауы керек. Бірнеше параллель немесе концентрлі өлшем сызықтарына өлшем сандары шахматтық ретте жазылады. Бір өлшем, мысалы бөлшектің ұзындығы сызбада бір рет салынуы керек. Тек құрылыс сызбасында бір өлшемді бінеше рет жазу ұсынылады. Радиусты анықтайтын өлшем санының алдына радиус [R] белгісі қойылады.
Диаметр О белгісі де өлшем санының алдына қойылады. Сонымен қатар сызбада шаршы, сфера, көлбеулік жəне конустық белгілері болады. Бұлардың бəрі өлшем сандарының алдына қойылады.
1) Сызба құрал- жабдықтарын атаңыз. 2) Рейсфедерді не үшін қолданады? 3) Сызу стандарттары дегеніміз не? 4) Стандарттау объектілерін атаңыз. 4) Сызба шрифтілерінің мемлекеттік стандарт бекіткен өлшемдерін атаңыз. 1). Өлшемдері бойынша сызба шрифтілерінің биіктігін анықтаңыз. 2). Концентрлі шеңберлерге өлшем сандарын түсіріңіз. 3). Көлбеуліктің, конустықтың, шаршының, сфераның, диаметрдің жəне радиустың белгілерін біліп ал, оларды өлшемдері бойынша сызбаға түсіріп дағдылан. 4) Сызбада өлшем сандары өлшем сызығына байланысты қалай орналасады? Қолданылатын əдебиеттер: [1] Борисов Д М и др. Черчение. М., Просвещение, 1988. 29-37 бет. [2] Боголюбов С.К. ,Воинов А.В. Черчение. М., Машиностроение, 1982, 19-26 бет.
Ж.Есмұқанов Сызу Алматы, Рауан. 2000. № 2 дəріс Тақырып: Геометриялық тұрғызулар. Дəрістің мазмұны: 1) Шеңберді тең бөліктерге бөлу 2) Шеңбер доғасының радиусы мен ортасын табу. Дəріс мақсаты: Қарапайым жазық фигураларды сызу жəне қарапайым геометриялық есептерді шешудің графикалық əдістерін үйрету. Тақырыпта қолданылатын сөздер: кесінді, доға, хорда. Қарастырылатын негізгі сұрақтардың қысқаша мазмұны: 1. Шеңберді тең бөліктерге бөлу. Жазықтықта геометриялық есептерді сызба құралдарының көмегімен шешудің графикалық əдісін тұрғызулар деп атайды. Бұйым сызбасын орындауда келесі тұрғызулар қолданылады: өзара параллель немесе өзара перпендикуляр түзулер жүргізіледі, кесіндіні, шеңберді тең бөліктерге бөледі, дұрыс көпбұрыштар тұрғызылады т.б. 2. Шеңбер доғасының радиусы мен ортасын табу. Шеңбер доғасына кез-келген екі хорда жүргіземіз жəне оларға орталық перпендикуляр тұрғызамыз. Осы препендикулярлардың қиылысу нүктесі доға ортасы, ал одан доғаның кез-келген нүктесіне дейінгі ара қашықтық – радиусы болады.
1) Шеңберді тең тақ жəне жұп бөліктерге бөлуді орындаңыз. 2) Сызба құрал-жабдықтарын атаңыз.
3) Сызбаны орындау əдістерін атаңыз. 4) Сызбада қатені қалай түзету керек? Қолданылатын əдебиеттер: [1] Борисов Д.М. и др. Черчение. М., Просвещение,1988, 42-55 бет. [2]Боголюбов С.К., Воинов А.В. Черчение. М., Машиностроение, 1982; 38-42, 35-37 бет. [6] Миронова Р.С. Инженерная графика. М., Академия, 2006; 35-56 бет. [16] Фролов С.А. и др. Машиностроительное черчение, 1981; 100-112 бет. [12] Егоров Ф.И. Черчение и рисование М., В.Ш.1981; 44 бет.
Тақырып: Аксонометриялық проекциялар. Дəрістің мазмұны: 1) Тік бұрышты изометрия 2) Қиғаш бұрышты фронталь диметрия Дəріс мақсаты: Аксонометриялық проекциялардың ережелерін пайдалана отырып заттың көрнекі кескінін салудың практикалық тəсілдерін меңгерту. Тақырыпта қолданылатын сөздер: аксонометрия, изометрия, диметрия, тік бұрышты, қиғаш бұрышты, перпендикуляр, параллель. Қарастырылатын негізгі сұрақтардың қысқаша мазмұны: Кеңістіктегі нəрсені тік бұрышты координаттар осімен қоса қандай да бір жазықтыққа параллель проекциялау арқылы
алынған кескінін аксонометриялық проекция деп атаймыз.
Проекциялау бағыты проекция жазықтығына перпендикуляр болса, аксонометрия тік бұрышты деп аталады. «Изометрия» грек сөзі, қазақшаға аударғанда «бірдей өлшем» дегенді білдіреді. Тік бұрышты изометрияда бұрмалану көрсеткіші 0,82-ге тең, бірақ бөлшек бұрмалану көрсеткішін пайдалану қолайсыз болғандықтан, іс жүзінде 1-ге тең деп аламыз. 2) Қиғаш бұрышты фронталь диметрия Егер проекциялау бағыты проекция жазықтығына перпендикуляр болмаса, аксонометрия қиғаш бұрышты деп аталады. Диметрияда бұрмалану көрсеткіштерінің екеуі өзара тең, ал үшінші у осінде 0,5 деп алуға келісілген. Негізгі схемалар, иллюстрациялар. (қосымшада ) Өзін-өзі бақылау сұрақтары: Техникалық бөлшектерді тікбұрышты изометрияда сызу. Бөлшек сызбасын қиғаш бұрышты фронталь диметрияда орындау. Аксонометриялық остер қалай аталады? Тік бұрышты изометрия остерін əртүрлі тəсілмен салып көріңіз. Тік бұрышты диметрияда бұрмалану көрсеткіштері нешеге тең? Əдебиет: [1] Борисов Д.М. Черчение. М., Просвещение, 1988; 90-96 бет. [2] Боголюбов С.К.Воинов А.А. Черчение. М., Машиностроение,1982; 77-85 бет. [8] Чекмарёв А.А.Инженерная графика М., В.Ш., 1988; 123-133 бет. [3] Боголюбов С.К. Задания по курсу черчения. М.,В.Ш.,1984; 91-93 бет. [6] Миронова Р.С. Инженерная графика. М., Академия, 2006; [16] Фролов С.А. и др. Машиностроительное черчение, 1981; [12] Егоров Ф.И. Черчение и рисование М., В.Ш.1981; №4 дəріс Тақырып: Берілген екі проекциясы бойынша сызбаның үшінші көрінісін тұрғызу. Дəріс мазмұны: Басты көрінісі бойынша бөлшектің горизонталь жəне профиль проекцияларын тұрғызу, өлшемдер түсіру. Дəріс мақсаты: Сызбаларды орындауда тік бұрышты проекциялар жүйесін пайдалануды, көріністерді орындауда кездесетін шарттылықтарды білуге, сызбаға өлшемдер түсіруге үйрету.
профиль, басты көрініс. Қарастырылатын негізгі сұрақтардың қысқаша мазмұны: Басты көрінісі бойынша бөлшектің горизонталь жəне профиль проекцияларын тұрғызу, өлшемдер түсіру. Нəрсенің берілген негізгі екі көрінісі бойынша оның үшінші негізгі көрісін салу - сызу пəнінің басты есептерінің бірі. Берілген негізгі екі көрінісі бойынша оның үшінші көрісін тұрғызу үшін, нəрсенің кеңістіктегі пішінін көз алдымызға елестетеміз, яғни сызбаны оқи білуіміз керек. Сызбаны оқудың екі əдісі бар – талдау жəне толықтыру əдісі. Бұл əдістердің екеуі де геометриялық денелердің проекциялары қалай кескінделетінін білуге негізделген. Негізгі схемалар, иллюстрациялар. (қосымшада ) Өзін-өзі бақылау сұрақтары: Қосымша көрініс дегеніміз не? Талдау əдісі дегеніміз не? Толықтыру əдісі дегеніміз не? Бөлшектің фронталь проекциясы қандай көрініс деп аталады? Сызбаға өлшемдер түсірудің қандай тəсілдері болады? Əдебиет: [1] Борисов Д.М., Просвещение,1988 г. 66-71 бет. [3] Боголюбов С.К. Задания по курсу Черчения. М.,В.Ш.,1984. Стр.80-94 [2] Боголюбов С.К., Воинов.В.А. Черчение.М., «Машиностроение», 1982; 131-132 бет. [15] Мирзоян Э.Д. и др., «Машиностроительное черчение».,1981; 72-80 бет. [8] Чекмарёв А.А. История графика М., В.Ш.,2003;2003; 150-153 бет. [13] Суворов С.Г. Машиностроительное черчение в вопросах и ответах. М., Машиностроение , 1981; 170-178 бет. № 5 дəріс Тақырып: Тіліктер. Дəрістің мазмұны: 1) Тіліктер туралы түсінік. 2) Тілік пен қиманың айырмашылығы. 3) Тіліктің сызбада белгіленуі.
Дəріс мақсаты: ЕСКД стандарттарына сай негізделген сызбаны дайындау, тіліктерді орындауда кездесетін шарттылықтарды білуге дағдыландыру. Тақырыпта қолданылатын сөздер: тілік, қарапайым жəне күрделі тіліктер, тік, көлденең, көлбеу. Қарастырылатын негізгі сұрақтардың қысқаша мазмұны: 1) Тіліктер туралы түсінік. Нəрсенің ішкі көрінбейтін беттерінің нұсқаларын сызбада үзік сызықпен жүргізіп көрсетуге болады. Бірақ мұндай үзік сызықтар сызбаны оқытуды қиындатып жібереді. Сол себепті қимамен қатар тілік деп аталатын тағы да бір шартты кескін қолданылады. Тілік нəрсенің ішкі құрылысын сыбада анық жəне түсінікті етіп көрсетуге мүмкіндік береді. Бір немесе бірнеше жазықтықпен ойша қиылған тетікбөлшектің кескінін тілік деп атайды.
Тілік
пен қиманы
шатыстырмау керек.
Олардың арасындағы айырмашылықты жақсы түсініп алған дұрыс. Қиманы салғанда тек қиюшы жазықтықтың тікелей өзінде жатқан фигура ғана көрсетіледі. Ал тілікті салғанда қима фигурасына қиюшы жазықтықтың ар жағында жатқан кескінді де қосу керек. 3) Тіліктің сызбада белгіленуі. Сонымен, тілік алу үшін тетікбөлшекті қиюшы жазықтықпен ойша қияды. Қиюшы жазықтықтың орны сызбада қимадағыдай жуан үзік сызықпен көрсетіледі. Осы үзік сызыққа перпендикуляр екі нұсқама салынады. Нұсқамалардың сырт жағына алфавиттің бас əрпі екі рет жазылады. Тіліктің жоғарғы жағына бұл əріптер сызықша арқылы жазылып, асты жіңішке тұтас сызықпен сызылады. Тетікбөлшектің қиюшы жазықтықта жатқан бөлігі (қимасы) тілікте шартты түрде штрихталып көрсетіледі. Негізгі схемалар, иллюстрациялар. (қосымшада ) Өзін-өзі бақылау сұрақтары: Бөлшектің қиюшы жазықтықта орналасқан бөлігі қалай көрсетіледі? Тілік пен қиманың айырмашылығы қандай? Тіліктер қиюшы жазықтықтың орналасуына байланысты қалай аталады? Тік, көлденең, көлбеу тіліктерге анықтама беріңіз. Тік,
көлденең, көлбеу
тіліктерді орындауға арналған графикалық тапсырмалар.
[2] Боголюбов С.К. , Воинов А.В. Черчение. М., Машиностроение, 1984; 131- 138 бет. [6] Миронова Р.С. Инженерная графика. М. Академия, 2001, 174-178 бет [13] Суворов С.Г. и др. Машиностроительное черчение в вопросах и ответах. М., Машиностроение, 1981, 20-28 бет. [19] Василенко Е.А.. Практикум по черчению. М., Просвещение, 1984; 71-77 бет. № 6 дəріс Тақырып: Күрделі тіліктер. Дəрістің мазмұны: 1) Сатылы жəне сынық тіліктер. 2) Күрделі тіліктерді орындау.
тіліктерді орындауда кездесетін шарттылықтарды білуге дағдыландыру. Тақырыпта қолданылатын сөздер: тілік, қарапайым жəне күрделі тіліктер, тік, көлденең, көлбеу. Қарастырылатын негізгі сұрақтардың қысқаша мазмұны: Бір-біріне параллель бірнеше қиюшы жазықтықтар. Сатылы тілікте қиюшы жазықтықтар өзара параллель болады, ал сынық тілікте олар доғал бұрыш жасап қиылысады. Сатылы тілік
жүргізілген қиюшы
жазықтықтардың проекциялар жазықтықтарына қарағандағы орнына байланысты горизонталь, фронталь жəне профиль сатылы тілік болуы мүмкін. Қиюшы жазықтықтардың біреуінен екіншісіне өтетін жерлерге бұрылу белгілері қойылады. Сатылы фронталь тілік алдыңғы көріністің орнына, сатылы горизонталь тілік үстіңгі көріністің орнына жəне сатылы профиль тілік сол жақ көріністің орнына салынады. Бөлшекті өзара қиылысатын жазықтықтармен қию. Сынық тілікте қиюшы жазықтықтардың біреуін олардың қиылысу сызығынан айналдырып, екіншісімен беттестіреді. Сонда қима проекция жазықтығына параллель бір жазықтықта орналасады. Сынық тілікте беттескен қиюшы жазықтықтар негігі проекция жазықтықтарының біреуіне параллель болса, онда сынық тілік оған сəйкес көріністің орнына салынады.
Күрделі тіліктер дегеніміз не? Сатылы фронталь тілік қалай орналасады? Сатылы тілік жүргізілген қиюшы жазықтықтың орнына байланысты қалай бөлінеді? Күрделі тіліктер туралы жалпы түсінік. Сынық тілікте қиюшы жазықтықтар қалай орналасады? Сынық тілікті орындауға арналған графикалық жұмыстар. Сатылы тілікті орындауға арналған графикалық жұмыстар.
[19] Василенко Е.А. Практикум по черчению. М., Просвещение ,1982.110-115 бет. [2] Боголюбов С.К., Воинов А.В. Черчение. М., Машиностроение, 1982; 182- 145 бет. № 7 дəріс Тақырып: Бұйым түрлері, құрастыру құжаттары. Дəрістің мазмұны: 1) Бұйым түрлері: бөлшектер, құрастыру бірліктері, жинақтар. 2) Конструкторлық құжаттар түрлері: бөлшек сызбалары, құрастыру сызбалары, жалпы көріністер сызбасы, сипаттізім, схема т.б. Дəріс мақсаты: Сызбаларды орындауда тік бұрышты проекциялар жүйесін пайдалануды, көріністерді орындауда кездесетін шарттылықтарды білуге үйрету.
комплекс, түпнұсқа, көшірме. Қарастырылатын негізгі сұрақтардың қысқаша мазмұны: Бұйымдардың түрлері жəне конструкторлық құжаттар. Бұйымдар жасауда жиі пайдаланылатын материалдар. Біліктер мен осьтер.
Өзара ауыстырымдылық туралы түсінік. Номинал өлшем. Нақты өлшем. Шекті өлшемдер. Кəсіпорындарда дайындалатын өндірістік нəрселер тобын бұйымдар деп атайды. Бұйымдарды олардың атқаратын міндеттеріне қарай, негізгі жəне көмекші өндіріс бұйымдары болып екі топқа бөледі. Бұйымдар төрт түрге бөлінеді: тетікбөлшектер, құрастырылған бұйымдар, коплектілер жəне комплекстер. Конструкторлық графикалық құжаттар: бөлшек сызбасы, құрастыру сызбасы, теориялық сызба, габарит сызба, схема, сипаттізім. жүктеу/скачать 0,5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|