Курс – II семестр

. Зертеу əдістері

1. 
   анализ /талдау/ жолы күрделі қүбылыстарды олардың жəй түріне айналдырып жəне оның əрқайсысын жеке-жеке зертгеу жолы. Бұған мысал организмнен бөлініп алынған белгілі бір органдардың жүмысына қолдан жасалган ортада бақылау жүргізу.
   
2. 
   вивисекциялык, операция жасау /тірідей кесу/ əдістемесі де қанағатгандыра алмайды. Себебі, мүвда орган қызметін бақылау қалыіггы тіршілік ету ортасынан əлдеқайда алыс жатқан наркозбен үйықтатылған жануарлар денесіңце жүргізіледі.
   
3. 
   И.П.Павлов ғылымга созылмалы /үзақ уақыт бақылауға мүмкіндік беретін/ тəжірибелер жасау əдісін енгізді /фистула крю əдісі деп те аталады/. Мүндай тəжірибелер операция жасаудың барлық ережелерін сақтай отырып операция жасалған жəне одан жазылған жануарларда жүргізіледі.
   

. Эксперимент түрлері

1. 
   Экстирпация кезінде зерттелетін органды жартылай, немесе түгелдей кесіп алып тастайды да, бүдан соң организмде байқалатын өзгерістерді бақылау арқылы, оның денедегі қай қызметке қаншалықты қатысының барлыгы анықталады.
   
2. 
   Трансплантация - бір организмдегі органды, тканьді орнынан басқа жерге /мəселен, бүйректі мойынға əкеліп орналастыру/, немесе басқа организмге көшіріл қондыру. Осыған байланысты организмде, орган қызметінде байқалатын өзгерістерді бақылайды.
   
3. 
   Перфузия - зертгелетін, қүрамы алдын-ала белгілі ерітіндіні, не қавды тиісті органның тамырлары арқылы өткізу. Осылай органнан өткен ерітіқціні /сұйықты/ жинап алып, оның қасиетін, құрамын анықтап, орган клеткаларывда қандай өзгерістерге түскенін біледі.
   
4. 
   Радиотелеметрия арқылы əртүрлі қашықтықтардагы /мəселен тііггі ғарыштағы/ организмдердегі бірнеше жүйелердің қызметтерінің көрсеткіштерін /параметрлерін/ бір мезгілде электромагниттік жəне радиотолқындарды тіркеп-жазып, талдау арқылы /математикалық, электровдық есеіггеу техникасының көмегімен/ қажетті физиологиялық ақпарат алынады.
   
5. 
   математикшіык, модельдеу - электрондық есеіптеу машиналарын пайдаланып организмдегі əртүрлі физиологиялық процестер арасындағы өзара сандық қатынастарды, физиологиялық завдылықтарды білу үшін жүргізіледі.