Курс – II семестр
жүктеу/скачать 495,83 Kb.
|
Адам және жануарлар морфологиясы физиологиясы
- Бұл бет үшін навигация:
- Айыршық без жөне эпифиз.
Апта 3 Дəріс № 5Тақырыбы: Ішкі секреция бездері Дəріс мазмұны:Эндокриндік бездер мен гормондар туралы үғымдар, зерттеу өдістері. Гормондардың маңызы, олардың структурасы, өрекет ету механизмі Ішкі секреция бездерінің өзара өрекеттесуі. Гипофиз. Калқанша без, калқансерік бездері. Айыршық без жөне эпифиз.Эндокриндік бездер мен гормондар туралы үғымдар, зерттеу өдістері. Гормондардың маңызы, олардың структурасы, өрекет ету механизмі Ішкі секреция бездерінің өзара өрекеттесуі. Адам денесіндегі көптеген клеткалар (жалпы саны 100 трил-лионнан астам) арнаулы тканьдер, мүшелер жəне жүйелердің дағ-дылы қызметі, олардың өзара жəне сыртқы ортамен өте курдел; қарым-қатынасы жуйке жəне гуморальды жолмен реттелуі арқылы іске асады. Денедегі барлық қурылымдар арасында уздіксіз, уақыт жəне кеңістік тартібімен турлі жолдар мен механизмдер арқылы унемі кең көлемде мəлімет алмасу жүріп отырады. Бул мəліметтер гу-моральдық жолмен (қан, лимфа, тканьаралық суйықтык) журеді Оларға кодталган электрлік жуйке серпіністері немесе қарапайым жəне курделі химиялық заттар, көбінесе мəліметтік макромолеку-лалар арқылы келеді. Функциялардың (қызметтердің) гуморальды реттелуінде ма-ңызды ролді ішкі сөлініс бездері, яғни эндокриндік бездер атқа-рады. Олар организм ішкі ортасына арнаулы биологиялық белсенді заттарды бөліп шығарады. Ішкі секреция бездері жасап шығарған заттар гормон деген атауға ие болды. Эндокриндік бездердің (гректің епсіоп — ішкі, сгіпео — бөлемш немесе шығарамын) сөлін шығаратын өзегі жоқ, без клеткалары қан жəне лимфа капиллярларымен өте жиі торланған, сондықтан без өнімдері тікелей осы тамырларға өтеді. Экзокринді бездердің өзегі бар, əрі ол езек белгілі бір ағзаға ашылып, өз өнімдерін сол мушеге шығарады. Ішкі секреция бездеріне гипофиз, эпифиз, қалқанша, қалқан-серік бездері, айырша без, буйрекусті, уйқы жəне жыныс бездерГ жатады (20-сурет) Соңғы екеуі аралас секрециялы бездер. Гормон арқылы зат алмасу, өсу, даму процестері реттеледі. Гор-мон көбеюге де əсерін тигізеді. Гормон деген терминді (грекше «һогтоп»—қоздырамын, қозғалтамын) 1904 жылы Бейлисс пен Старлинг енгізген. Бұрын гормондар ағзалар қызметін күшейтеді деп қана есептеген. Бірақ кейінгі зерттеулерге қарағанда, олай бол-май шықты. Ағзалар қызметін бəсеңдетіп, тежейтін де гормондар-бар екені мəлім. Мысалы, адреналин ас қорыту аппаратының сек-торлық қозғалыс қызметін тежеп бəсеңдетеді. Сөйтсе де «гормон» деген атау ішкі селініс бездерінің атауы болып қалды. Гормондар қан мен лимфа тамырларына еніп барлық ткань-дерге ағзаларға жəне букіл денеге əсер ете алады: метоболикалық — зат алмасу процестерінің əртурлі жағдай-ларына, жиілігіне əсері; морфогенетикалық — конформациялық құрылымдық процес-терде ажырату (диференциялық, тканьдердің өсуіне, өзгеріске (метаморфозға) əсері; кинетикалық — қызмет орындаушы ағзалардың белсенділігі-не жəне оларды қызметке қосуға немесе тежеуші факторларға əсері; корригиялық тканьдер мен ағзалар қызметінің қарқынын өз-гертуге əсері (жоғарылату, төмендету, жылдамдату тездету, бəсең-дету қозғалыстары). Адам жəне жоғары сатыдағы жануарлардың гормондарын, хи-миялық құрылым ұқсастығын, физика- химиялық, биологиялық қа-сиеттерінің ортақтығын пегізге ала отырып, 3 класқа бөледі. Белоктық — пептидті қосылымдар (инсулин, глюкогон, сома-тотропин т. б.); Стереоидтар (бүйрекүсті безі қабығының жəне жыныс безде-рі гормондары); Амин қышқылының туындылары (тироксин, катехоламин-дер — адреналин, норадреналин). жүктеу/скачать 495,83 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|