1.5 К витамині (филлохинон)
З.С Сейтовтын аитуы боынша 1929 жылы дат ғалымы Дам алғашқы рет балапандарды төмендегідей құрамнан тұратын жасанды тамақпен 66% крахмал, 18% казеин, 4,5% тұз қоспасы, 2,5% клетчатка мен ашытқылар экстрактысы, Амен Д витаминдері бар балық майымен қоректендіргенде 1- 2 аптадан кейін тері астынданемесе бұлшық еттерге, миға жане ішектерге қан құйылғанын байқаған. Бұл К витаминінің жетіспеуінен болатын құбылыс[17].
М. Рабинович деректерінде К витамині (филлохинон)(рецепт№7), екі түрі бар. Өсімдіктерде К1 витамині көптеп кездеседі, ол тек өттің қатысуымен ғана жеткілікті мөлшерде сорылады, ал ішекте мекендейтін бактериялар К2 витаминін синтездеңді. Сорылған К витамині бауырға активті формада тасымалданады. 4 суретте К витамины көрсетілген.
Сурет 4. К витамины
Филлохинонның физиологиялық рөлі протромбин синтезін ретгеуге және VII, IX, X факторларда қанның бауырда үйығыштығьша негізделген.
К витамині жетісиеген жағдайда қанағыштық белгісі байқалады.
Басқа да майды еритін вигаминдер секілді филлохинон артық дозасы қолайсыз өсер етеді, әрі организмде жиналады.
К- витаминдік активтілігі бар мынадай препараттар белгілі: викасол, фитоменадион, синкавит. Бұлардың барлыгы канағьшггықты емдеу жөне сақтандыру, бауырдын жіті жөне созылмалы ауруларында қолданылады [18].
В. Жуленконың аитуы боиынша Фитоменадион. Бұл табиғи К витаминінін майда еритін формасы. Ол К витаминдерінің ішінде құрамьшда емдік заты бар, неғұрлым тез әсер ететін препарат. Венаға жайлап күйғанда 4-6 сағатган кейін тиімділігі айқын байқалады. Ескеретін жайт, препаратты тез енгізгенде қатты терлеу, артериялық қысымның төмендеуі, малдың мазасыздануы секілді қолайсыз әсерлер болады.
Препаратты арнайы нұсқаулыққа сәйкес қүрама жемді байыту түрінде және қүятын дәрі ретінде қолданады.
А, Д, Е витаминдерінің майлы ерітіндісі құрама жем құрамында сақтандыру мақсатында қолданылады.
Жүргізілген ғылыми жұмыстардың қорытындыларына қарағанда, ой жұмысымен шұғылданатын адамдардың ағзасы қара жұмыспен айналысатын адамдармен салыстырғанда витаминдерді әсіресе С витамині мен В тобы- ның витаминдерін/ көбірек қажет етеді екен. Сол себепті көктемде витаминдері мол тағамдарды жиірек пайдаланған жөн. Бұл мезгілде кептірілген итмұрын жемісінің тұндырмасын, сонымен бірге басқа да жеміс-жидектердің шырындары мен қайнатпаларын асқа көбірек пайдаланған тиімді. Тамаққа қосып көк пиязды және де ашытқан капусталарды жеу қажет. Себебі, бұл тағамдардың құрамында әр түрлі витаминдер мол болады, өрі ұзақ және жақсы сақталады [19].
В.Данилевскидін аитуы бойынша Басқа тағамдарға қарағанда сүтте жеткілікті мелшерде көптеген витаминдер бар және өлар ағзаның тұрақты да негізгі қайнар көзі ретінде ерекше өрын алады.
Барлық витаминдер ағзаға комплексті әсер етіп, бірін-бірі толықтырады. Олар ағзада жетіспесе, зат алмасу бұзы- лып, денсаулықтың нашарлауына әкеп соқтырады.
К тобындағы дәрмендәрілер (К1 — филлохинон, К2 — фаркохинон, К3 — викасол) химиялық табиғаты жағынан нафтохиноң туындысы болып саналады. Бұл топтың дәрмендәрілері қанның ұю процесінде маңызды роль атқарады, сондықтан оларды антигеморрагиялық факторлар деп те атайды. К тобындағы дәрмендәрілер жетіспегенде қандағы протромбнн мөлшері азайып, қанның ұю жылдамдығы баяулайды, ағзалар қанталап кетеді (геморрагия). К дәрмендәрілерін ексе бауырда протромбиннің түзілуі күшейіп, каниың ұйығыштық қасиеті қалпына келеді.
К дәрмендәрілері көптеген азық құрамында кездеседі және орга- низмнің өзінде ас қорыту жолындағы микроорганизмдердің әрекетімен синтезделеді. Бірақ бұл дәрмендәрілердің дұрыс сіңуі үшін өт қышқылдары қажет, оның бөлінуі бұзылса К дәрмендәрісінің тапшылығы сезіледі. Бір килограмм жас жоңышқада 80 мг, көк сұлыда — 90, тамыртүйнек өсімдіктер сүрлемінде—30, шөп сүрлемінде — 45, сәбізде — 20 мг филлохинон болады.Кез келген витаминді (әсіресе А және Д витаминін) ағзаға қалыптан тыс көп беру гиповитаминоз ауруына ұшыратады. Витаминді бірден кеп мөлшерде қабылдау да ағзаға кері әсер етеді, яғни уландырады.
Жүргізілген ғылыми жұмыстардың қорытындыларына қарағанда, ой жұмысымен шұғылданатын адамдардың ағзасы қара жұмыспен айналысатын адамдармен салыстырғанда витаминдерді әсіресе А витамині мен Д тобы- ның витаминдерін көбірек қажет етеді екен. Сол себепті көктемде витаминдері мол тағамдарды жиірек пайдаланған жөн. Бұл мезгілде кептірілген итмұрын жемісінің тұндырмасын сонымен бірге басқа да жеміс-жидектердің шырындары мен қайнатпаларын асқа көбірек пайдаланған тиімді. Тамаққа қосып көк пиязды және де ашытқан капусталарды жеу қажет. Себебі, бұл тағамдардың құрамында әр түрлі витаминдер мол болады, өрі ұзақ және жақсы сақталады.
Майда езілген ретинол ацетат және ретинол пальмитат гипо жөне авитаминозды, жіті және созылмалы тыныс жолдарының, көз, қарын-ішек жолдарының, мал түлектерінің өсіп-өну қабілеті бүзылуын емдеу және сақтандыру үшін арналған.
Препаратты арнайы нүсқаулыққа сәйкес құрама жемді байыту түрінде және қүятын дәрі ретінде қолданады [20].
Б. Ушанын аитуы боиынша А, Д, Е витаминдерінің майлы ерітіндісі құрама жем қүрамында сақтандыру мақсатында қолданылады.
Достарыңызбен бөлісу: |