Туберкулез ауруының сипаттамасы және ауруға шалдыққан мал өнімін ветеринариялық-санитарлық сараптау

Туберкулез қоздырушысының қабығының өзгешелінебайланысты оны Грамм әдісінің өзгертілген (Грамм-Муха) түрімен жүргізіледі. Ол үшін жұғындыға карболды метилвиолет бояуы құйылып, буланғанша қыздырылады. Сонан соң бояуды төгіп, үстіне 1-2 минутқа Люголь ерітіндісі құйылады. Жұғындыны түссіздендіу үшін 1мин 5% азот қышқылы еітіндісіне 10сек 3% тұз қышқылы ертіндісі және ацетон мен спирттің тең қосындысы пайдаланылады. Ақырында жұғынды сафранин немесе фуксин ерітіндісімен боялады. Микроскоппен тексергенде қызғылт фонда көкке боялған туберкулез қоздырушысын көруге болады.

Сонымен қатар зертханаға түскен үлгілерден жұғынды дайындалып, оны циль-Нильсон әдісімен бояу жүргізіледі. Флотация әдәсә бойынша туберкулез қоздырушысының көмірсутектеріне тұтылып, оның бетіне қалқып шығуына негізделген. Бұл әдісті сүтті, кейде жалқаяқты ағзалар мен ұлпалардан дайындалған былашықтардан тексергенде қолданылады. 10-15мл тексерілетін материал Эрленмейор колбасына немесе сыйымдылығы 250мл болатын шыны ыдысқа салынады да, үстіне сол мөлшерде 0,5% күйдіргіш натр ерітіндісі құйылады. Егер тексерілетін зат қою болса (іріңді қақырық, құмалақ), сілтіні екі есе көп құюға болады. Колбадағы затты араластыру үшін оны бірнеше рет сілкіген соң 50мл дистилденген су құяды. Сонан соң 10-15мин сілкіп, колбаны толтыра су құйып, 1-2сағ бөлме температурасында ұстайды. Туберкулез қоздырушысы көмірсутектеріне жабысып, онымен бірге су бетіне жиналады. Оны түтікшемен алып, жұғынды дайындалады.

Әрине туберкулезге дәл балау қою үшін тек қана ұлпадан жасалған жұғындыны тексеру жеткіліксіз, сондықтан микробты бөліп алу үшін бактериологиялық әдістің маңызы зор. Туберкулез қоздырушысы қарапайым қоректік ортада өсе береді. Оны бөлу үшін глицеринді агар, қан сарысуы, сәбіз бен картоп сорпасында өсіруге болады. Бірақ бір есте сақтайтын жайт, туберкулез қоздырушысы басқа індет қоздырушыларымен салыстырғанда тым жәй өседі. Сондықтан тексерілетін заттан қоздырушыны бөлу үшін жұмыртқа қосылған қоректік орталар пайдаланылады.

Зақымдану лимфа түйіндерінде, ішкі мүшелердің біреуінде немесе басқа ұлпаларда болғанда орташа қоңдылықты ұшаларды (шошқа ұшасы мен зақымданбаған мүшелерден басқасы) шартты жарамыд деп танып қайнату әдісімен залалсыздандырылады немесе жоғары температуралы режиммен өңдеп консерві (қалбыр) дайындайды. Іш майларды шыжғырады. Туберкулезбен зақымданбаған ішекті кәсіпорында тек пісірілген шұжық дайындағанда қабық ретінде пайдаланады, ал ондай мүмкіндік болмағанда құрғақ азық өндіруге жібереді. Туберкулезбен зақымданған мүшелер мен ұлпаларды зақымдану дәрежесіне қарамастан утилизацияға жолдайды.

Егер шықшық асты, шажырқай лимфа түйіндерінде казеозды әктенбеген ошақтар немесе туберкулезді зақымданулар түрінде бір уақытта анықталса соңғыларын жояды, ішектерді утилизацияға жібереді, ал ұшалар мен қалған ішкі мүшелерді ет ұнын, консерві немесе қайнатуға жібереді. Туберкулезбен сүйектер зақымданғанда барлық сүйектерді техникалық утильдеуге жібереді, ал етті қайнатып залалсыздандырады немесе жоғары температуралы режиммен өңдеп қалбыр дайындайды.

Туберкулинге оң реакция беретін жән лимфа түйіндерінде, ұлпалар мен мүшелерде туберкулезді сипаттағы паталогоанатомиялық өзгерістері жоқ жануарларды сойғанда ұшаларды шектеусіз, ал терілерді – дезинфекциясыз жібереді.