Теодолиттің негізгі бөлітері. Есеп алу құрылығылары. Есеп алу құрылығысы лимбтегі бөліктерді және оның үлестерін (доли) есептеуде қызмет атқарады. Есептеу құрылығылары штрихтык (Т30 теодолиті) және шкалалы (2Т30, Т5, 2Т5) микроскоптар болып бөлінді және де микрометрлер (Т2 теодолиті) болады (сурет 7.4). Лимб бөлігінің бұрыштық бағасы лимб бөліктенудің бағасы деп аталады.
Сурет 7.4. Есептеу құрылығылардың көру алаңы: штрихтік микроскоп вертикальдық шеңбер бойынша есеп алуымен – 358° 48', горизонтальдық шеңбер бойынша – 70° 04' (а); шкалалылқ микроскоп: вертикальдық шеңбер бойынша – 1° 11,5', горизонтальдық шеңбер бойынша – 18° 22' (б); вертикальдық шеңбер бойынша – -0° 46,5', горизонтальдық шеңбер бойынша – 95° 47' (в).
Деңгейлер. Деңгейлер геодезиялық аспаптардың жазықтықтарын вертикальдық немесе горизонтальдық жағдайына келтіру үшін қызмет атқарады. Деңгейлер ампула, оправа және реттеу құрылығысынан тұрады (сурет 7.5).
Сурет 7.5. Цилиндрлік деңгей. Ампуланың пішініне қарай деңгейлер цилиндрлік және домалақ болып бөлінеді. Цилиндрлік деңгейдің ішкі беті шеңбердің радиусыныңR доғасы бойынша қырналған (отшлифован), кейін жылтқан күкіртті эфирмен немесе спиртпен толтырады, кейін ампуланы дәнекерлейді (запаивают-пайка). Ампуланың сұйықтықтан бос жерін деңгейдің көпіршігі деп аталады. Ампуланың жұмыс бөлігінің сыртқы бетінде әр 2 мм штрихтар түсірілген. Ампуланың орталық бөлігінің ортасындағы нұкте деңгейдің нуль-пункті деп аталады.
Прямая uu1 – касательная к внутренней поверхности ампулы в нуль-пункту О, называется осью цилиндрического уровня (рис. 7.4). При любом положении ампулы уровня его пузырек будет всегда занимать наивысшее положение, а касательная, проведенная к самой высокой точке О' пузырька, будет горизонтальна. Если совместить точки О и О', то ось цилиндрического уровня тоже займет горизонтальное положение.
Центральный угол τ соответствующий одному делению ампулы, определяет чувствительность уровня, т.е. способность пузырька быстро и точно занимать в ампуле наивысшее положение. Величину этого угла называют ценой деления уровня и рассчитывают по формуле