Лекция Электр қондырғылары және қауіпсіздік техникасы жөніндегі жалпы мағлұматтар. Электротехникалық материалдар, бұйымдар және олармен жұмыс. Жоспар Электр қондырғыларын түрге бөлу 1 лекция Электр қондырғылары және қауіпсіздік техникасы жөніндегі жалпы
жүктеу/скачать 371,9 Kb.
|
Лекция Электр қондырғылары және қауіпсіздік техникасы жөніндегі -emirsaba.org
- Бұл бет үшін навигация:
- Өрістік транзисторлар
- Басқарылатын р – n -өтпелі өрістік транзисторлар
| 1.6 Өрістік транзиторлар.
1. Өрістік транзиторлар 2. Басқарылмалы р–n өткелі бар өрістік транзистор. 3.Өрістік транзисторлардың тізбекке жалғану схемалары және эквивалент схемасы. 4. Басқарылатын р – n -өтпелі өрістік транзисторлар ВАС-ы Негізгі түсініктемелер сөздігі: ағызба, құйылма, жаптырық. Өрістік транзисторлар Күшейткіш каскадтарда биполярлы транзисторлар кірер сигналды әлсіретеді, өйткені каскадтың кірмелік тізбегінде кірер сигналдың қуаты шығындалады. Сондықтан өте әлсіз сигналдарды күшейту үшін кірер сигналдың қуатын шығындамайтын, р–n-өтпенің кері кернеуін өзгерту әсерінен шығыс тогы басқарылатын өрістік транзисторлар қолданылады. Өрістік транзистор - бұл күшейткіш қасиеті негізгі заряд тасымалдаушылар ағынымен түзілетін және электр өрісімен басқарылатын шалаөткізгіш аспап. Конструктивті құрылымы мен дайындау технологиясына қарай өрістік транзисторлар екі топқа бөлінеді. 1) Басқарылатын р–n-өтпелі өрістік транзистор 2) Оқшауланған жаптырықты өрістік транзистор Басқарылатын р – n -өтпелі өрістік транзисторлар Өрістік транзисторлар негізінен кремнийден жасалады және арнадағы шала өткізгіштің түріне қарай n-типті немесе р-типті болып бөлінеді. Белгіленуі: Сурет-29. Басқарылатын р – n -өтпелі өрістік транзисторлар Өрістік транзистордың жұмыс істеу принципіне алғашқы патент 1928 жылы Герменияда австро-венгр физигі Юлий Эдгар Лилиенфельд атына тіркелген. 1934 жылы неміс физигі Оскар Хейл өрістік транзисторды патенттеді. Өрістік транзисторлар (әсіресе МТЖ-транзисторлар) өрістің электростатикалық эффектісіне негізделген және биполяр транзисторға қарағанда қарапайымдау. Биполяр транзистордан әлдеқайда бұрын ашылғанына қарамастан, МТЖ-транзисторларлар күшейткіш ретінде 1960жылы дайындалып, 1990 жылдардан бастап қазіргі компьютерлік индустрияның негізін қалаушы ретінде биполяр транзисторларды басып озды. «Транзистор» деген ат – реттеуге болатын резистор(кедергі) деген сөздің мағнасынан шыққан. Шын мәнінде өрістік транзистор құрылымына қарай, бүйіріне басқару электроды бекітілген резисторға ұқсас (30-сурет). Сурет 30. Басқарылатын р – n -өтпелі өрістік транзисторлар жұмыс істеу әрекеті. Өрістік транзисторда негізгі заряд тасымалдаушылар ағыны биполяр транзистордағыдай р–n-өтпеден емес, р–n-өтпелер арасындағы арнамен жүреді. Ал р–n-өтпелердің кернеуін өзгерту арқылы арнадан өтетін негізгі заряд тасымалдаушылар ағынын реттеуге болады. 30-суретте басқару электроды - жаптырық ретінде р-типті шалаөткізгіш алынса, кейінгі нұсқаларында жаптырық металдан жасалды. Жұмыс істеу әрекеті: жаптырықта кернеу болмағанда, канал арқылы ағызба мен құйылма арасындағы кері кернеу әсерінен құйылмаға ток өтеді. Яғни басқарылатын р–n -өтпелі өрістік транзистор «ашық». Кері кернеу мәні өзгерген кезде р–n-өтпенің ені өзгере бастайды, яғни басқарылатын ток өтетін аймақтың ені де өзгереді. Шалаөткізгіштің негізгі заряд тасымалдаушылар ағыны өтетін аймағын арна(канал) деп атайды. Заряд тасымалдаушылар ағынын жаптырыққа берілетін кернеу арқылы басқаруға, реттеп отыруға болады. Арнаға негізгі заряд тасымалдаушыларды беретін (тарататын) электрод құйылма деп аталады. Арнадан негізгі электр тасымалдаушыларды әкетіп отыратын электрод ағызба деп аталады. Каналдан өтетін негізгі заряд тасымалдаушылар ағыны басқаратын электрод – жаптырық болады (30-сурет). Жаптырық пен құйылмаға берілетін кернеу р–n өтпесіне кері бағытта болуы керек. Бұлайша жалғау арна мен жаптырық арасындағы екі өтпенің кедергісін, кернеуді реттей отырып, өзгертуге мүмкіндік береді. Осы себепті арнасы n-типті транзистордың ағызба мен құйылма арасындағы кернеуі оң болуы керек, яғни Uақ>0,ал жаптырық пен құйылманың расындағы кернеуі теріс болуы керек,яғни Uжқ<0. р-типті транзисторда негізгі заряд тасымалдаушылар кемтіктер болатындықтан, олар керісінше ағызбадан құйылмаға қарай қозғалысқа келеді. Сондықтан р-арналы транзисторда Uақ<0 де, ал Uжқ>0 болуы керек. n-арналы транзисторда жаптырық пен арнаға кері кернеу бергенде, яғни жаптырықты кернеу көзінің теріс полюсімен, ал арнаны оң полюсімен қосқанда, p-n өтпесінің бөгеттік қабатының ені ұлғаяды. Бұл арнаның өткізгіштік аймағының жіңішкеруіне (тарылуына) әкеліп соғады. Ағызбаның потенциалы құйылманың потенциалынан жоғары болатындықтан арнадағы өткізгіштік аймақтың ені құйылмадан ағызбаға қарай жіңішкере береді. Ағызба мен жаптырықтың кернеулерінің белгілі бір мәндерінде екі өтпенің бөгеттік қабаттары ағызбаның тұсында бір – бірімен қабысып, өткізгіштік аймақ түгелдей бөгеттік аймаққа айналады. Бұл кезде арнаның кедергісі өте көбейіп кететіндіктен оның «жабылып» та қалуы мүмкін. Яғни өрістік транзистор арқылы ток жүрмейді. Құйылмадағы токты басқару жаптырық астындағы р–n -өтпенің кері кернеуін өзгерту әсерінен іске асатындықтан, өрістік транзисторлардың кіріс тогы өте аз және р–n -өтпенің кері тогына тең, ал сигнал көзінен тұтынылатын қуат іс жүзінде 0-ге тең. Сол себепті өрістік транзисторлың кіріс кедергісі өте үлкен және биполяр транзистордан негізгі айырмашылығы осында (кіріс көзінен тұтынылатын энергияның өте аздығында). жүктеу/скачать 371,9 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|