Лекция жоспары: Ядроның құрлысы мен қызметі Ядро қабықшасы Ядро шырыны Ядрошық Хромосомдар
жүктеу/скачать 0,53 Mb.
|
9-Апта,19 А,Клеткалық биология (3)
| сурет. Метафазалық хромосома
сурет. Хромосоманьщ мпкроскоптық, субмикроскоптык, және молекулалық қурылымының схемасы (көп жіпшелі моделі) Сол сияқты екінші гипотеза да белгілІ, ол бойынша хромо-сомалар бір ғана жіптен тұрады, сол жіптің спиральдануы және бүктелуі нәтижесінде политенді құрылым қалыптасады (су-рет). Әр түрлі организмдер клеткасының ядросында ұзындығы 1—22 мм жететін ДНҚ молекуласының үздіксіздігі осы соңғы гипотезаны қоштайды. сурет. Хромосоманың бір жиішелі құрылым схемасы (қабаттасқан жіпше); 1— репродукция ироцесі кезіндегі ннтерфазалың хромосома; 2—метафазалыңхромосома. Бұл жағдай метафазада ДНҚ-ның 100—500 есеге дейін «тығыздала» (спирализация, коиденсация) түсетінін көрсетеді. Жіпшелердің қабаттасып бүктелу моделі классикалық генетиканың мәліметтерімен де үйлеседі (9, 21-тарауды қараңыз). Алғашқы гипотеза тіпті расталмаған күннің өзінде хромосомадағы қүрылым иерархиясын түсінуге мүмкіндік береді. Митоз циклінде хромосома жуандығы езгеріп отырады. Мысалы, профазада жіқішке хромосомалар жуандай, жинақтала бастайды. Метафазада олар жуандап қысқарған дейін болып керінеді. Интерфазалық жасуша ядросы хроматин дәншелерінен (хромосомалардың көрінетін бөліктері), ядрошықтан, нуклеоплазмадан (кариоплазма — ядро сөлі) және нуклеолеммадан (кариолема) тұрады. Сыртқы және ішкі жарғақтардан құралған нуклеолеммада цитоплазмамен қатысатын диаметрі 80-90 нм тесіктер болады. Интерфазалық хроматин дәншелері хромосомалардың микроскоппен көрінетін бөліктері. Хромосомалардың таратылған, нашар боялатын және белсенді қызмет атқаратын бөліктерін — эухроматин, ал ширатылып жақсы боялатын, енжар қызмет атқаратын бөліктерін гетерохроматин деп атайды. Хромосомалар тұқымқуалаушылық қасиеттерді ұрпақтан-ұрпаққа жеткізетін құрылым. Олар дезоксирибонуклеопротеидтерден тұрады. Ядрошық дөңгелек келген, диаметрі 1-5 мкм денешік. Ядрошықта рибосомалар түзіледі. Кариоплазма ядроның біркелкі боялған қоймалжың бөлігі. Кариоплазма құрамында нуклеин қышқылдары мен протеиндерді түзуге керекті нуклеопротеидтер, гликопротеидтер және әртүрлі ферменттер болады.[1] Хромосомалардың ұзына бойына жіктеліп дифференциялануына ерекше назар аудару керек.Профазада хромосомалардың бүкіл ұзына бойына қарайып боялатын дәндер, яки хромомералар байқалатыны жоғарыда ай- жүктеу/скачать 0,53 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|