ЭДТА-мен комплекстердің құрылымы, тұрақтылығы және құрамы Әр түрлі комплекстердің саны бірнеше жүзге жетсе де "Комплексонометрия" немесе "хелатометрия" терминімен атағанда аналитикалық тәжірибеде кеңінен тараған этилендиаминтетрасірке қышқылыныңың тұзымен, жиі трилон Б немесе ЭДТА
(Na2H2Y * 2Н2О) деп аталатын оның қоснатрилі тұзымен титрлеу реакцияларын есте тұтады.
Этилендиаминтетрасірке қышқылы (ЭДТСҚ) төрт негізді болып табылады:
Н-ООС-СН2 Н-ООС-СН2
N – CH2 - CH2 – N
Н-ООС-СН2 Н-ООС-СН2
Оның сулы ерітінділерінде келесі протолиттік тепе-тендік орнайды (Ү4-—ЭДТСҚ анионы):
Н4Ү + Н2О ↔ НзҮ- + Н3О+, К1= 10-2 рК1 = 2
Н3Ү- + Н2О ↔ Н2Ү2- + Н3О+, К2= 1,8 • 10-3 рК2= 2,67
Н2Ү2- + Н2О ↔ НҮ3- + Н3О+, К3 = 6,9 • 1 рК3= 6,16
НҮ3- + Н2О ↔ Ү4- + Н3О +, КА= 5,5 • 10-11, рК4= 10,26
ЭДТСҚ-ның әр түрлі катиондармен әрекеттесу реакциясы мына:
теңдіктермен өтеді:
Са2+ + Н2Ү2- ↔ СаҮ2- + 2Н+ А13+ + Н2Ү2- ↔ А1Ү- + 2Н+ Zг4+ + Н2Y2-- ↔ ZrҮ + 2Н+ яғни, катионның зарядына байланыссыз комплекс түзілу реакциясында онымен бірге бір анион қатысады да екі протонды ығыстырып шығарады. Титранттар және анықталатын катиондар эквиваленттерінің мольдік массалары олардың мольдік массаларына тең.
Қышқылдықтың әсері, әсіресе комплекстерінің тұрақсыздық константасы аз катиондарды ( Ме2+, Са2+ және т.б.) титрлегенде көрінеді. ЭДТА-мен кейбір катиондар үшін тұрақтылық константасының мәні 2-кестеде берілген.
