Лекция конспектілері «Су шаруашылығы және табиғатқа үйлестіру» институты
Дәріс №5. Тізбектелген және параллелді резонансты тізбектер туралы түсінік
жүктеу/скачать 0,9 Mb.
|
| Дәріс №5. Тізбектелген және параллелді резонансты тізбектер туралы түсінік.
Әр түрлі типтегі реактивті элементтері бар электр тізбектерінде (конденсаторлар мен индукторлар) берілген элементтер арасында электр және магнит өрістерінің энергиясы алмасады. Мұндай тізбектерде аз шығын болған жағдайда электрлік тербелістер мен резонанс пайда болуы мүмкін. Резонанс құбылыстары болуы мүмкін электр тізбектері тербелмелі немесе резонанстық тізбектер деп аталады [4]. Қазіргі уақытта резонанстың екі анықтамасы (критерийлері) белгілі - амплитудалық резонанс және фазалық резонанс [1]. Амплитудалық резонанс-сыртқы әсер ету жиілігі белгілі бір мәнге жақындаған кезде тізбектің жауап амплитудасының күрт өсу құбылысы. Резонанстың амплитудалық критерийі механикада кеңінен қолданылады, алайда бұл критерийді тізбектер теориясында қолдану әрдайым ыңғайлы бола бермейді, өйткені тізбектің әр түрлі жауаптары сыртқы әсердің әр түрлі жиіліктерінде максималды мәндерге жетуі мүмкін, яғни бір тізбекте амплитудалық резонанстардың жиіліктері әр түрлі мәндерге ие болуы мүмкін. Осыған байланысты тізбектер теориясында резонанстың фазалық критерийі кеңінен қолданылады: фазалық резонанс - бұл сыйымдылық пен индуктивтілікті қамтитын электр тізбегінің режимі, онда тізбектің күрделі кіріс кедергісі таза резистивті сипатқа ие (күрделі кіріс кедергісінің реактивті компоненті нөлге тең). Фазалық резонанс режимінде тізбектің кірісіндегі ток пен кернеу арасындағы фазалық сдысу нөлге тең, сондықтан бұл резонанс критерийі фазалық деп аталады. Резонансты анықтау кезінде түсініксіздікті одан әрі резонанстық жиілікпен жою үшін Сериялық тербелмелі тізбек - бұл индуктор мен конденсатор энергия көзімен (генератор-Г) тізбектей қосылатын электр тізбегі. Сериялық тербелмелі контурдың схемасы суретте көрсетілген. 2.1. Резонанс режиміндегі сериялық тербелмелі тізбектің реактивті элементіндегі кернеу амплитудасы тізбектің кірісіндегі кернеу амплитудасынан едәуір асып кетуі мүмкін, сондықтан сериялық тербелмелі тізбектегі резонанс кернеу резонансы деп аталады [5]. Сурет. 1. Сериялық тербелмелі тізбектің электр тізбегі Параллель тербелмелі тізбек-бұл индуктор мен конденсатор энергия көзіне параллель жалғанған екі тармақта болатын электр тізбегі. Параллель тербелмелі контурлардың бірнеше түрі белгілі, олардың схемалары суретте көрсетілген. 2: • - қарапайым параллель тербелмелі контур немесе негізгі (бірінші) түрдің параллель тербелмелі контуры (2-сурет, N); * - бөлінген индуктивтілігі бар параллель тербелмелі контур немесе екінші түрдегі параллель тербелмелі контур (2-сурет, б, г); * - сыйымдылығы бөлінген параллель тербелмелі контур немесе үшінші түрдегі параллель тербелмелі контур(2, в-сурет). Қарапайым параллель тербелмелі тізбекте резонанс режиміндегі реактивті элементтің ток амплитудасы тізбектің кірісіндегі ток амплитудасынан едәуір асып кетуі мүмкін, сондықтан қарапайым параллель тербелмелі тізбектегі резонанс ток резонансы деп аталады [5]. Сурет. 2. Параллель тербелмелі контурлардың схемалары: А-қарапайым контур; б, г-бөлінген индуктивтілігі бар контур; в-бөлінген сыйымдылығы бар контур Бөлінген индуктивтілігі бар параллель тербелмелі контур және бөлінген сыйымдылығы бар параллель тербелмелі контурды күрделі параллель тербелмелі контурлар деп те атайды. Күрделі параллель тізбектерде ток резонансымен қатар кернеу резонансы да орын алады, өйткені күрделі тізбектерде индуктор мен конденсатор тізбектей жалғанған тармақ бар. Айта кету керек, екі индуктордың орнына бөлінген индуктивтілігі бар параллель тербелмелі тізбекте (сурет.2, б) катушканы екі бөлікке бөлетін бір индуктор қолданылады (сурет.2, г): индуктивтілігі бар бөлім тізбектің бірінші тармағын құрайды, ал L2 индуктивтілігі бар бөлім және С конденсаторы - тізбектің екінші тармағы [6]. жүктеу/скачать 0,9 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|