Оқу-тәрбиенің жұмысының формалары, әдістері, құралдары, технологиялары т.б.
-Оқушыдағы танымдық процестер (ойлау, қабылдау, зейін, сөйлеу, есте сақтау)
- Баланың жеке ерекшелігі (қызығушылығы, қабілеті, мінезі, темпераменті т.б.)
Жоғарыда атап өткеніміздей, педагогикалық процесс мұғалім-оқушы қарым-қатынасынан тұрады. Дегенмен, п.п. ұйымдастыратын мұғалім болғандықтан оның барлық іс әрекеті (мақсаты, міндеттері, форма, әдістері де) оқушыға бағытталады. Осының негізінде оқушының іс әрекетінде, ақыл-ойында, өзіндік дамуында өзгеріс пайда болады. Мысалы, мұғалім ойын әдісімен сабақ өтсе, балада жаңа мотивация пайда болады. Міне, бұл п.п.қарама қайшылық деп аталады. Бұны кейде қозғаушы күш деп атайды. Пед.проц.мақсаты мен формалары, әдістерінің барлығы қарама қайшылық туғызады.
Педагогикалық процестің нәтижелі болуы оның ішкі қозқаушы күштеріне байланысты. Қозқаушы күш деп қойылатын талаптармен оларды орындауқа оқушылардың мүмкіншілігі арасындақы қайшылықты айтады. Яғни, оқыту мен тәрбиенің мақсаты мен әдістері, формалары мен оқушының ішкі даму мүмкіндігін айтамыз. Егер қойылатын талап оқушыларды мүмкіншілігіне, яқни даму деңгейге сай келсе, онда осы ішкі және сыртқы қарама-қайшылық баланы дамыту процесіне айналады.
