Педагогикалық процестің нәтижелі болуы оның ішкі қозқаушы күштеріне байланысты. Қозқаушы күш деп қойылатын талаптармен оларды орындауқа оқушылардың мүмкіншілігі арасындақы қайшылықты айтады. Яғни, оқыту мен тәрбиенің мақсаты мен әдістері, формалары мен оқушының ішкі даму мүмкіндігін айтамыз. Егер қойылатын талап оқушыларды мүмкіншілігіне, яқни даму деңгейге сай келсе, онда осы ішкі және сыртқы қарама-қайшылық баланы дамыту процесіне айналады.
Қарама қайшылық ішкі және сыртқы болып бөлінеді. Сыртқы қарама қайшылыққа мұғалімнің талабы, ұйымдастырған педгогикалық әрекеттері, ал ішкіге оқушының субъективті, тұлғалық жағдайы (қызығушылығы, мотиві, белсенділігі, дағдысы, көзқарасы т.б.)
Қорыта айтқанда, п.п.дегеніміз оқуды, тәрбиені, оның ішінде мектеп, балабақша, сынып, сыныптан тыс жұмыс, отбасындағы тәрбиені қамтитын педагогикалық жүйе тұлғаның дамуы. Баланың адами бейнесінің қалыптасуы бір күндік жұмыс емес, ұзақ та күрделі басқаруды, ұйымдастыруды қажет ететін оқу тәрбие жұмыстарының нәтижесі.