Исламдағы барлық діни нормалардың түпкі мақсаты – адамдарға пайда әкелу, оларды зияннан арылту және әлемді зұлымдықтан тазарту.
Діни құндылықтар мен үкімдер аталмыш негізгі мақсатты жүзеге асырудағы маңыздылығы мен басымдығына қарай сатылы үш топтан тұрады. Қарама-қайшылық туындаған жағдайда араларындағы басымдық негізге алынады.
Діни құндылықтар мен үкімдер аталмыш негізгі мақсатты жүзеге асырудағы маңыздылығы мен басымдығына қарай сатылы үш топтан тұрады. Қарама-қайшылық туындаған жағдайда араларындағы басымдық негізге алынады.
Бірінші сатыда «зарурият әл-хамса» деп аталатын әпбебап бес мақсат тұрады. Олар - дін, жан, ақыл, мал және ұрпақты қорғау. Бұл құндылықтар өмірдің зәру деңгейдегі ең басты қажеттілері болып саналады. Бұлар жойылған жағдайда қоғамдық жүйе де күйрейді, тіршілік өз мәнін жоғалтады.
Шариғаттың барлық үкімдері осы бес құндылықты қорғауға бағытталған және өндірілген кез-келген шариғи мәліметтер мен нормалар осы құндылықтарға қайшы келмеуі тиіс. Сондай-ақ, адамдардың наным-сенімдері мен іс-қимылдары осы бес қағидаға қайшы келетін немесе оған нұқсан келтіретін сипатта болмауы қажет.
Екінші сатыда негізгі қажеттіліктер деген мағынаны білдіретін «хажият» деңгейіндегі құндылықтар тұрады. Бұлар ескерілмеген жағдайда қоғамдық жүйе бұзылмайды, бірақ ақсап, тұралап қалады.
Екінші сатыда негізгі қажеттіліктер деген мағынаны білдіретін «хажият» деңгейіндегі құндылықтар тұрады. Бұлар ескерілмеген жағдайда қоғамдық жүйе бұзылмайды, бірақ ақсап, тұралап қалады.
Адамдар ауыртпалыққа тап болмай, қиындықсыз өмір сүрулері үшін мұндай құндылықтардың сақталуына мұқтаж.
Мысалы, үйлену, сауда жасау, жалға алу, жалға беру сынды азаматтық мәмілелер, сот ісін жүргізу үшін қази, қоғамдық тәртіпті орнату үшін тәртіп сақшысын тағайындау сынды мәселелер осы түрге жатады. Ислам діні хажият деңгейіндегі құндылықтарға зарурият деңгейіндегілерден кем мән бермеген.
Үшінші сатыда тахсиният деп аталатын құндылықтар орын алады. Оларға адамның қадір-қасиетіне, эстетикалық құндылықтарға, жақсы әдет пен мінез-құлыққа жататын мәселелер кіреді. Мысалы тазалық, тамақтану және киіну мәселелеріне қатысты көптеген үкімдер осы санатқа жатады.
